Η Γεννηση του Χριστου
METADATA PROVIDER   
 
LEARNING OBJECT PROVIDER  
 
DESCRIPTION
Το έργο του αγιογράφου Ευσταθίου του εξ Ιωαννίνων, που βρίσκεται στο Βυζαντινό Μουσείο, αποτελεί χαρακτηριστικό δείγμα ορθόδοξης αγιογραφίας της Γέννησης του Χριστού. Η εικόνα αναπαριστά τη θεανθρώπιση του Κυρίου και ταυτόχρονα υποδηλώνει τον πανηγυρισμό ουρανού και γης. Στο κέντρο της εικόνας ζωγραφίζεται το βουνό και η φάτνη μέσα σε σκοτεινό σπήλαιο. Το μαύρο αυτό χρώμα συμβολίζει τον κόσμο που ήταν σκοτεινός από την αμαρτία. Μέσα στη φάτνη ο Χριστός σαν βρέφος. Πάνω από το Χριστό ζωγραφίζονται ένα βόδι και ένα γαϊδουράκι . Μπροστά από το θείο βρέφος βρίσκονται ο Ιωσήφ και η Μαρία. Η μητέρα του Χριστού κατέχει την κεντρική θέση στην εικόνα. Είναι γονατιστή με τα χέρια σταυρωμένα και προσκυνά το θείο Βρέφος. Με τη στάση της αυτή εντείνεται το δοξαστικό νόημα της εικόνας αφού στην προσκύνηση του Χριστού συμμετέχει και η Θεοτόκος. Ο Ιωσήφ κρατά στα χέρια του ένα λουλούδι το οποίο προσφέρει στη Θεοτόκο ενώ δίπλα του βρίσκεται ένας βοσκός. Στο πάνω μέρος της παράστασης άγγελοι δοξολογούν ενώ ένας άγγελος αναγγέλλει στους ποιμένες τη γέννηση του Θεανθρώπου. Στο κάτω μέρος αριστερά εικονίζονται πεζοί οι τρεις Μάγοι κρατώντας τα δώρα που θα προσφέρουν στο γεννηθέντα Χριστό. Δεν εικονίζονται να προσκυνούν το Χριστό στο σπήλαιο διότι σύμφωνα με το Ευαγγέλιο προσκύνησαν αρκετό καιρό μετά τη Γέννηση. Ο αγιογράφος για λόγους αλληλουχίας ταυτίζει γεγονότα που απέχουν χρονικά μεταξύ τους. Οι Μάγοι αντιπροσωπεύουν του ειδωλολάτρες που θα αποτελέσουν την εκκλησία την προερχόμενη από τους Εθνικούς, ενώ οι βοσκοί αντιπροσωπεύουν τον ιουδαϊκό λαό. Στο κάτω μέρος της εικόνας, στην άλλη άκρη από τους τρεις Μάγους, ζωγραφίζεται η Παναγία που κρατά στα χέρια της το Χριστό και δύο γυναίκες που ετοιμάζουν το λουτρό του Θείου Βρέφους. Η μία που είναι ηλικιωμένη δοκιμάζει το νερό και η άλλη, η νεώτερη, χύνει μέσα στην κολυμπήθρα. Αυτή η σκηνή ιστορείται στα απόκρυφα Ευαγγέλια του Ιακώβου και του Ματθαίου όπου μιλούν για δύο γυναίκες, τη μαία και τη Σαλώμη, που έφερε ο Ιωσήφ για να βοηθήσουν τη Θεοτόκο. Η εικόνα του Ευσταθίου μας δίνει την θεολογική διάσταση της ενανθρώπισης του Σωτήρα, ανοίγοντας μας πύλη εισόδου στο μυστήριο. Ταυτόχρονα αποτελεί ένα σπουδαίο και χαρακτηριστικό δείγμα της βυζαντινής τέχνης και συγκεκριμένα της βυζαντινής αγιογραφίας.

EDUCATIONAL DESCRIPTION
Η βυζαντινή αγιογραφία του Ευσταθίου μπορεί να αξιοποιηθεί διδακτικά τόσο στο πλαίσιο αναφορών στο μεγάλο γεγονός της θείας ενανθρώπισης όσο και ως εποπτικό υλικό της βυζαντινής τέχνης και αγιογραφίας. Η εικόνα, η οποία ανήκει στην ύστερη βυζαντινή αγιογραφία, μπορεί να μελετηθεί συγκριτικά με άλλες εικόνες της Γέννησης οι οποίες δημιουργήθηκαν την περίοδο της Αναγέννησης. Η βυζαντινή αγιογραφία, ως το τέλος, προσεγγίζει τη Γέννηση του Χριστού με την πνευματική αγιότητα που είναι ιστορημένη μέσα στο Ευαγγέλιο. Δηλαδή, παριστάνεται ως μυστήριο, ένα πράγμα αποκαλυπτικό χωρίς να πάψει να είναι μαζί και επίγειο. Η κοσμική αγιογραφία της Αναγέννησης την προσεγγίζει σαν μια σκηνοθεσία. Οι ζωγράφοι της Αναγέννησης που αναπαρίσταναν το θαύμα της Γέννησης του Θεού αγαπούσαν τα πολυάνθρωπα και επιδεικτικά θέματα. Όλα τα στοιχεία της εικόνας είναι μέρος της διδασκαλίας της εκκλησίας και θα μπορούσε να αναζητηθεί η ερμηνεία τους από τους μαθητές. Η συγκεκριμένη εικόνα έχει επηρεαστεί αρκετά από τη δυτική προσέγγιση. Σε σύγκριση με άλλες βυζαντινές εικόνες της Γέννησης, η συγκεκριμένη μπορεί να αποτελέσει μελέτη ανάμεσα στην πρώιμη και την ύστερη βυζαντινή αγιογραφία με το θέμα αυτό. Στις πρώτες βυζαντινές εικόνες της Γέννησης η Παναγία εικονίζεται ξαπλωμένη επάνω σε ένα στρωσίδι δίπλα στο βρέφος συνήθως με μελαγχολική έκφραση ενώ ο Ιωσήφ παριστάνεται καθισμένος σε μία πέτρα να συλλογίζεται με το κεφάλι ακουμπισμένο στο χέρι του γιατί δεν ήθελε να εκθέσει την Παναγία που γέννησε δίχως να ‘ναι δικό του το παιδί. Συνήθως βρίσκεται και ένας βοσκός κοντά του και του μιλά σα να θέλει να τον παρηγορήσει. Στην εικόνα του Ευσταθίου η Μαρία και ο Ιωσήφ συμμετέχουν στη δοξαστική λατρεία της Γέννησης καθώς εμφανίζονται γονατιστοί –αυτός ο τύπος συνηθίζεται στη Δύση και στα έργα της Αναγέννησης. Επίσης, το θείο βρέφος, στις πρώτες βυζαντινές αγιογραφίες εμφανίζεται σπαργανωμένο –συμβολική συνύπαρξη των στοιχείων της γέννησης με στοιχεία του Πάθους και της ταφής του Χριστού– σε αντίθεση με την απεικόνιση του θείου βρέφους στην εικόνα του Ευσταθίου. Το συγκεκριμένο έργο μπορεί να μελετηθεί ως χαρακτηριστικό δείγμα της βυζαντινής τέχνης και αγιογραφίας. Για παράδειγμα το χρυσό φόντο χαρακτηρίζει πολλές βυζαντινές αναπαραστάσεις θέλοντας να υποδηλώσει το φως, να αποδώσει συμβολικά το υπερβατικό, να καταργήσει οποιαδήποτε σχέση με την αισθητή πραγματικότητα και με το χρόνο. Τέλος, στο πλαίσιο ενός προγράμματος μουσειακής εκπαίδευσης με αναφορά στο Βυζαντινό Μουσείο, η συγκεκριμένη αγιογραφία μπορεί να αποτελέσει χαρακτηριστικό δείγμα των μουσειακών εκθεμάτων του Μουσείου.


LEARNER CHARACTERISTICS
EDUCATIONAL CONTEXT
TYPICAL AGE RANGE
9 - 18
INTENDED END USER
SPECIAL NEEDS
ADDITIONAL INFORMATION
LEARNING OBJECT PROVIDER
NDC Repositories
METADATA PROVIDER
Photodentro Cultural
QUALITY SEALS OF LEARNING OBJECT
ΕΚΤ (Εθνικό Κέντρο Τεκμηρίωσης)
QUALITY SEALS OF METADATA
ΙΕΠ (ΦΩΤΟΔΕΝΤΡΟ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΣ-ΜΕΤΑΔΕΔΟΜΕΝΑ (ΙΕΠ))
CLASSIFICATION
LEARNING RESOURCE TYPE
SUBJECT AREA
Religious Education Religious EducationReligious Education > Ecclesiastical Art Ecclesiastical ArtEcclesiastical Art > Painting PaintingPainting
Religious Education Religious EducationReligious Education > New Testament New TestamentNew Testament > The Life of Christ The Life of ChristThe Life of Christ
Visual Arts Education Visual Arts EducationVisual Arts Education > Painting PaintingPainting
History HistoryHistory > Byzantine and Medieval History Byzantine and Medieval HistoryByzantine and Medieval History > Arts, Letters and Culture Arts, Letters and CultureArts, Letters and Culture
CONTRIBUTION
LEARNING OBJECT CONTRIBUTORS
original work creator: Efstathios (4), Ευστάθιος (4)
subcontract leader / coordinator: Δρ. Θεοδόσιος Τσαπέλας
METADATA CONTRIBUTORS
metadata author: ΑΡΧΟΝΤΟΥΛΑ ΜΑΝΤΖΑΡΙΔΟΥ
metadata validator: ΙΩΑΝΝΗΣ ΛΑΖΑΡΙΔΗΣ
LEARNING OBJECT / METADATA LICENCING & PUBLISHING
licensor: Εθνικό Κέντρο Τεκμηρίωσης
publisher: Εθνικό Κέντρο Τεκμηρίωσης
metadata licensor: ΙΕΠ
metadata publisher: ΙΤΥΕ, ΙΕΠ
QUALITY SEALS  
seal image metadata seal image
LICENSE