Ο Λέων Μελάς ήταν ένας σημαντικός πολιτικός της πρώτης περιόδου της ανεξάρτητης Ελλάδας μετά την επανάσταση του 1821. Η μελέτη της πολιτικής του σταδιοδρομίας συμπίπτει και συνδέεται με τη μελέτη του έργου των πρώτων κυβερνήσεων του Καποδίστρια και του Όθωνα σε ότι αφορά τα νομικά και τα εκπαιδευτικά θέματα. Μετά την θητεία του ως διορισμένος δικαστικός, εκλήθη να αναλάβει πολιτικές θέσεις σε υπουργικούς θώκους στους οποίους έδειξε με διάφορους τρόπους το φιλελεύθερο πνεύμα του μέσα από τις νομοθεσίες που αποπειράθηκε να εισαγάγει. Υπηρέτησε αφενός ως υπουργός Δικαιοσύνης και αφετέρου (και κάποιες φορές ταυτόχρονα) και υπουργός Παιδείας. Η μελέτη αυτής της περιόδου της ζωή του μας αποκαλύπτει το αυταρχικό πολιτικό κλίμα της εποχής, ιδιαίτερα από πλευράς Όθωνα και Βαυαρών, και τις προσπάθειες πολλών φωτισμένων Ελλήνων να το βελτιώσουν και να θεσπίσουν Συνταγματικές προβλέψεις για τον λαό, αλλά και την αγέρωχη προσωπικότητα του Λέοντα Μελά. Από τη θητεία του στο υπουργείο παιδείας μπορούμε να δούμε το εκπαιδευτικό σύστημα που είχαν υιοθετήσει οι Βαυαροί (κατά τα πρότυπα της Γερμανίας) ακατάλληλο εν πολλοίς για τους Έλληνες και τις προσπάθειες που γινόταν για να εκσυγχρονισθεί και να αντικατασταθεί με κάτι πιο φιλελεύθερο. Ως επιστήμονας και παιδαγωγός, ο Λέων Μελάς σταδιοδρόμησε ως καθηγητής του εν Αθήναις πανεπιστημίου. Ως διανοούμενος χρημάτισε μέλος σε σημαντικούς μορφωτικούς φορείς της εποχής όπως τον "Σύλλογο προς διάδοση των Ελληνικών Γραμμάτων" αλλά και τη "Φιλεκπαιδευτική Εταιρεία". Τους κληροδότησε μέρος της περιουσίας του και ως αναγνώριση έλαβε τιμές πριν και μετά τον θάνατό του. Η μελέτη αυτής του της δράσης μας ξεδιπλώνει και τους τρόπους και σκοπούς λειτουργίας παρόμοιων φορέων, οι οποίοι, στην αρχή τουλάχιστον της εμφάνισής τους, υποκαθιστούσαν σε διάφορες περιπτώσεις το σχετικά αδύναμο και ανύπαρκτο κράτος. Ως παιδαγωγός συνέγραψε διάφορα πονήματα όπως τον "Γεροστάθη" που χρησιμοποιήθηκαν ως βιβλία κειμένων για πολλά χρόνια και είχαν μεγάλη αποδοχή. Μελετώντας τα μπορούμε να δούμε στοιχεία χρήσιμα για τη βιβλιοπαραγωγή εκείνη της εποχή αλλά και από το περιεχόμενό τους να εντρυφήσουμε σε λαογραφικά και ηθογραφικά στοιχεία της εποχής. Χρήσιμη στους μαθητές θα είναι να εξεταστεί και η πατριωτική πλευρά του βίου του Λέοντα Μελά. Η συμμετοχή του στην επιτροπή βοήθειας του Κρητικού αγώνα με θετικά αποτελέσματα ως προς την οικονομική αρωγή του αγώνα τους,μας δείχνει τις διεργασίες που συντελούνταν εκείνη την εποχή στην ελληνική κοινωνία όπου τα σύνορα του κράτους δεν είχαν ακόμη παγιωθεί και υποδαυλίζονταν κινήσεις ώστε να επαναστατήσουν περιοχές ελληνικές αλλά εκτός συνόρων και να ενωθούν με την μητέρα πατρίδα. Ο Μελάς δεν αδιαφόρησε σε αυτό τον αγώνα και όποτε χρειάστηκε η αρωγή του ήταν δεδομένη. Μια τελευταία ενδιαφέρουσα πτυχή της ζωής αυτής της προσωπικότητας ήταν η διάθεσή του για φιλανθρωπία και το σχετικό παράδειγμα που δημιουργεί . Εκείνη την εποχή που την ανύπαρκτη κρατική αρωγή αντικαθιστούσε η ανθρώπινη αλληλεγγύη,ο Μελάς διένειμε μεγάλο μέρος της περιουσίας του (μετά θάνατον) σε διάφορα κοινωφελή ιδρύματα τα περισσότερα από τα οποία ήταν προσανατολισμένα στην ανακούφιση των αναξιοπαθούντων. Η μεγάλη αξία της πολυσχιδούς προσωπικότητάς του τεκμαίρεται από το πάνδημο ενδιαφέρον την ημέρα της κηδείας του από επώνυμους και ανώνυμους όπως καταγράφεται και στο σχετικό Δελτίο εποχής της Εστίας.