Λιθογραφία που απεικονίζει το Ρήγα Φεραίο και τον Αδαμάντιο Κοραή να υποβαστάζουν την Ελλάδα. Ήταν και οι δύο πρωτεργάτες του Ελληνικού Διαφωτισμού και πρόδρομοι της Ελληνικής Επανάστασης. Οραματίζονταν την πνευματική αφύπνιση του Γένους και την εξέγερσή του κατά των Οθωμανών Τούρκων. Ο Ρήγας Φεραίος ή Βελεστινλής (1757 - 1798) γεννημένος σο Βελεστίνο (Αρχαίες Φερές Μαγνησίας), έμαθε τα πρώτα γράμματα στο Βελεστίνο και στη Ζαγορά Πηλίου. Συνέχισε τις σπουδές του στα Αμπελάκια κι έπειτα στην Κωνσταντινούπολη, όπου γνώρισε τις ιδέες των Φαναριωτών. Το 1788 πήγε στο Βουκουρέστη ως γραμματέας του ηγεμόνα της Βλαχίας Νικόλαου Μαυρογένη, αδερφού του παππού της Μαντώς Μαυρογένους. Mετά την ήττα της Τουρκίας στο ρωσοτουρκικό πόλεμο ο Μαυρογένης σκοτώνεται και ο Ρήγας Φεραίος καταφεύγει στη Βιέννη. Εκεί έρχεται σε επαφή με άλλους ομογενείς όπως ο Χριστόδουλος Λάνγκεφελτ-Κιρλιανός. Στη Βιέννη το 1790 και το 1796 εξέδωσε το «Σχολείο των ντελικάτων εραστών», το «Φυσικής Απάνθισμα», το «Ηθικός Τρίποδας» και το «Ανάχαρσις». To πιο σημαντικό έργο του θεωρείται η «Νέα Πολιτική Διοίκησις των κατοίκων της Ρούμελης, της Μικράς Ασίας, των Μεσογείων Νήσων και της Βλαχομπογδανίας» που περιελάμβανε τον Θούριο, ένα άσμα με στόχο την αφύπνιση του Γένους, μία επαναστατική προκήρυξη, που υποστήριζε την υπεράσπιση των δικαιωμάτων του ανθρώπου σύμφωνα με το Γαλλικό Διαφωτισμό και το Σύνταγμα του Ρήγα. Ο Ρήγας Φεραίος οραματιζόταν τη συσπείρωση και την εξέγερση όλων των λαών της Βαλκανικής χερσονήσου κατά της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας. Για την επίτευξη μάλιστα των σχεδίων του επεδίωξε να συναντήσει τον Μεγάλο Ναπολέοντα. Οι επαναστατικές προκηρύξεις του ωστόσο έφτασαν στα χέρια Αυστριακών, οι οποίοι στις 8 Δεκεμβρίου 1797 τον συνέλαβαν και τον παρέδωσαν στους Τούρκους. Τον σκότωσαν με στραγγαλισμό στις 12 Ιουνίου του 1798 στο Βελιγράδι. Ο Αδαμάντιος Κοραής (1748-1833) υπήρξε επίσης πρωτεργάτης του Ελληνικού Διαφωτισμού και αγωνίστηκε για την αφύπνιση του υπόδουλου ελληνισμού. Γόνος εύπορης οικογένειας από τη Σμύρνη σπούδασε στην Ευαγγελική Σχολή της Σμύρνης και στη συνέχεια Ιατρική στην Ολλανδία και στη Γαλλία. Του άρεσε να μελετά επίσης το έργο των αρχαίων Ελλήνων συγγραφέων. Επηρεασμένος από τα γεγονότα της Γαλλικής Επανάστασης που παρακολούθησε από κοντά αποφάσισε να ευαισθητοποιήσει φιλελληνικούς κύκλους στην Ευρώπη για την κατάσταση της Ελλάδας. Παράλληλα διακρίνοντας ότι η Γαλλική Επανάσταση ήταν αποτέλεσμα του Διαφωτισμού, επιδίωξε με τα κείμενά του να εξεγείρει και να εμψυχώσει τους υπόδουλους Έλληνες. Αφοσιώθηκε στη συγγραφή για την αφύπνιση του Ελληνικού Έθνους. Μετέφρασε κείμενα των αρχαίων Ελλήνων συγγραφέων και δημοσίευσε άρθρα του στο Λόγιο Ερμή. Επεσήμανε επίσης την αναγκαιότητα της καθιέρωσης μίας πιο απλής μορφής γλώσσας απαλλαγμένης από ξένα στοιχεία, ώστε όλοι οι Έλληνες να έχουν τη δυνατότητα της μόρφωσης. Με τα ποιήματα «Άσμα Πολεμιστήριον» και «Σάλπισμα Πολεμιστήριον» προσπάθησε να ενισχύσει τις ελπίδες των Ελλήνων και με το κείμενό του «Υπόμνημα περί της παρούσης καταστάσεως της Ελλάδος» να δημιουργήσει προσδοκίες για την υποστήριξη του ελληνικού αγώνα από το γαλλικό στρατό του Ναπολέοντα που βρισκόταν εκείνη την περίοδο στην Αίγυπτο. Ιδιαίτερα σημαντική υπήρξε η επιστολή «Πολιτικαί Παραινέσεις προς τους Έλληνες», στην οποία αναφέρεται στη σημασία της ενότητας μεταξύ των Ελλήνων «Αν οι διχόνοιαι φυτεύσωσι κανένα άλλον τύραννον μεταξύ σας, έχετε να δώσετε απολογίαν εις τον Θεόν, όχι μόνον δι΄όσα αίματα αθώων ομογενών μας εχύθηκαν ως έλεγα, αλλ΄ ότι αφήνετε στους απογόνους σας κληρονομίαν πλέον αιματώδη, τον εμφύλιον πόλεμον». (Κοραής, Αδ. 1970, Άπαντα, Εκδ. Μπίρης).