Το άρθρο του Γιάγκου Χατζή «Οι κοινότητες», που δημοσιεύτηκε στην εφημερίδα των δημοτικιστών «Νουμάς» (Vol 6, No 310) το έτος 1908, αναφέρεται στη διακυβέρνηση τριών ιστορικών νησιών ,της Ύδρας, των Σπετσών και των Ψαρών , κατά τη διάρκεια της τουρκοκρατίας, μέχρι λίγα χρόνια πριν το ξέσπασμα της επανάστασης του Έθνους ενάντια στον τουρκικό ζυγό. α’ Ύδρα Τα πρώτα χρόνια οι Υδραίοι ήταν φτωχοί γεωργοί και τους κυβερνούσαν δυο παπάδες. Σταδιακά όμως, με την ανάπτυξη της ναυτιλίας και συνεπώς της οικονομίας, δημιουργήθηκε μία νέα τάξη ,«η αριστοκρατία των νοικοκυραίων». Οι νοικοκυραίοι, παλιοί ναύτες αρμάτωναν καράβια μα δεν ταξίδευαν πια οι ίδιοι. Οι άνθρωποι αυτοί φρόνιμοι, κοσμογυρισμένοι, οικονομικά ισχυροί, συγκέντρωσαν σταδιακά την εξουσία στα χέρια τους και τελικά κυβέρνησαν. Δύο δημογέροντες, προερχόμενοι από την τάξη των νοικοκυραίων, κυβερνούσαν και ήταν υπεύθυνοι για τη εξασφάλιση της τάξης και της ησυχίας του τόπου. Για σημαντικές αποφάσεις συγκαλούσαν γενική λαϊκή συνέλευση. Στην αυλή της εκκλησίας συγκεντρώνονταν οι παπάδες,οι νοικοκυραίοι και οι καπετάνιοι και αποφάσιζαν. Στη συνέχεια ζητούσαν την έγκριση του λαού, που στεκόταν απ’ έξω. Καμία απόφαση δεν μπορούσε να ληφθεί, αν ο λαός δεν έδινε την έγκριση του. Αυτός ήταν ο τρόπος διακυβέρνησης της ‘Ύδρας μέχρι το 1800. Στα 1800 όμως, επειδή έγιναν λαϊκές εξεγέρσεις, οι νοικοκυραίοι ζήτησαν από τον Καπετάν πασά να διορίσει έναν Μπέη. Προς μεγάλη τύχη της Ύδρας ,ο Καπετάν πασάς διόρισε ως Μπέη της τον Καπετάν Γεώργιο Βούλγαρη, καπετάνιο της ναυαρχίδας. Όταν διορίστηκε ο Βούλγαρης, ήταν επιεικής και έδωσε αμνηστία σε όλους τους κοινωνικούς ταραξίες μέχρι τότε, αλλά ήταν ιδιαίτερα σκληρός και τιμωρητικός σε κάθε νέο παραβάτη. Ακόμα και τον ίδιο του τον αδελφό χαστούκισε και χτύπησε με το τσιμπούκι του, γιατί δεν υπάκουσε στην αστυνομία. Αυτή του όμως η στάση είχε ως αποτέλεσμα την αποκατάσταση της τάξης και της ησυχίας στο νησί. Όταν σταμάτησαν οι εξεγέρσεις, ο Βούλγαρης διόρισε 10 σύνδικους ως δημογέροντες. Αφού εξασφάλισε έτσι την διακυβέρνηση του νησιού, ο Βούλγαρης προσπάθησε να τονώσει το θάρρος και την τόλμη των Υδραίων. Πολλές φορές δεν δίσταζε να κάνει ξαφνικές εφόδους σε καράβια, που έφευγαν ακολουθώντας τα με ένα άλλο κουρσάρικο καράβι. Αν ο καπετάνιος και οι ναύτες αντιστέκονταν,τους επαινούσε, διαφορετικά τους κορόιδευε. Με αυτόν τον τρόπο, οι ναύτες, φοβούμενοι ξαφνικές εφόδους του, ήταν έτοιμοι ανά πάσα στιγμή να επιδείξουν την ανδρεία τους. β’ Σπέτσες Οι Σπέτσες είχαν τον ίδιο ακριβώς τρόπο διακυβέρνησης με την Ύδρα. Κι’ εδώ κυβερνούσε μία δημογεροντία, προερχόμενη από την τάξη των νοικοκυραίων και μερικές φορές, για σημαντικές αποφάσεις συγκαλούσαν γενική λαϊκή συνέλευση. Και στις Σπέτσες, όπως και στη Ύδρα, στο τέλος διόρισαν έναν ζαμπίτη (αξιωματικό), για να καταστείλει τις λαϊκές εξεγέρσεις. γ’ Ψαρά Τα Ψαρά είχαν πιο δημοκρατικό τρόπο διακυβέρνησης από τα άλλα δύο νησιά. Κάθε χρόνο, τον Μάρτιο, συγκεντρωνόταν ο λαός, για ν’ ακούσει τον απολογισμό της δημογεροντίας. Στη συνέχεια εξέλεγαν 40 πρόσωπα που προέρχονταν από τους καπετάνιους, καραβοκυραίους, πραγματευτάδες, άξιους ναύτες κι’ έναν παπά. Αυτοί οι 40 έμπαιναν στην εκκλησία και δεν έβγαιναν αν δεν είχαν εκλέξει τους νέους δημογέροντες. Τα μετέπειτα χρόνια, όπως και στα άλλα δύο νησιά, οι Ψαριανοί διόρισαν έναν κοτζαμπάση που κυβερνούσε το νησί μαζί μ’ ένα συμβούλιο τη <<Βουλή των Ψαρών>>. Η δημογεροντία εκδίκαζε κάθε διαφορά και ήταν υπεύθυνη για τη διαφύλαξη της τάξης και της ησυχίας του τόπου, όπως συνέβαινε και στα άλλα δύο νησιά.