4. Τα πολλά πρόσωπα της ενέργειας

Εισαγωγή

Το κεφάλαιο «Τα πολλά πρόσωπα της ενέργειας» παρουσιάζεται με τη μορφή σχεδίου διαθεματικών διαδρομών. Στην οθόνη του κεφαλαίου παρουσιάζεται ο χάρτης με τα πολλά πρόσωπα της ενέργειας και η πολυπλοκότητα των διαδρομών μεταφοράς και μετατροπής της. Παράλληλα ο μαθητής έχει στη διάθεσή του πλούσιο πολυμεσικό υλικό (ιστοσελίδες, εικόνες, κείμενα, βίντεο, βιβλιογραφία) για να διερευνήσει το κεφάλαιο μέσω των σεναρίων που δίνονται από το δάσκαλο. Στο τέλος της παρουσίασης των ενδεικτικών σεναρίων ακολουθεί η ενότητα «Πρόσθετο υλικό για το δάσκαλο» με πληροφοριακό υλικό πάνω σε θέματα ενέργειας. Στόχος, η έγκυρη και σύγχρονη επιστημονική ενημέρωση και η πολύ γρήγορη πρόσβαση σε πληροφορίες που πιθανόν να χρειαστεί για να εμπλουτίσει το μάθημά του. Πρέπει να σημειώσουμε ότι οι πληροφορίες που δίνονται, δεν πρέπει σε καμία περίπτωση να δοθούν στους μαθητές στην πρωτογενή μορφή, που προορίζεται για το δάσκαλο, αλλά να «μεταφραστούν» πρώτα, ανάλογα με τις ανάγκες του σεναρίου και την αντιληπτική ικανότητα των μαθητών.

 

Γενικοί διδακτικοί στόχοι της ενότητας

Οι μαθητές καλούνται να μελετήσουν το συγκεκριμένο σχέδιο εργασίας, εκτελώντας ένα από τα προτεινόμενα σενάρια.

Ως γενικούς στόχους της συγκεκριμένης ενότητας θα μπορούσαμε να ορίσουμε τους παρακάτω:

Οι μαθητές πρέπει να είναι σε θέση:

o         Να διερευνήσουν και να γνωρίσουν τρόπους με τους οποίους είναι δυνατόν να αποθηκευτεί ενέργεια για μετέπειτα χρήση.

o         Να περιγράφουν τη διαδικασία αποθήκευσης και μεταφοράς ενέργειας σε μια συγκεκριμένη συσκευή ή σύστημα.

o         Να αναφέρουν συσκευές που μετασχηματίζουν μια μορφή ενέργειας σε κάποια άλλη.

o         Να αναγνωρίζουν τη μορφή της εισερχόμενης ενέργειας και της εξερχόμενης, σε συσκευές της καθημερινής εμπειρίας.

o         Να αναγνωρίζουν ότι το πετρέλαιο αποτελεί την κυριότερη πηγή ενέργειας και πρώτη ύλη για την παραγωγή ποικίλων προϊόντων.

o         Να αναφέρουν παραδείγματα προϊόντων καθημερινής χρήσης που παράγονται από το πετρέλαιο (πλαστικά, απορρυπαντικά, φάρμακα, βενζίνη, λιπαντικά).

o         Να αναφέρουν προβλήματα που θα προκύψουν από τη μείωση ή την εξάντληση του πετρελαίου στον πλανήτη μας.

o         Να αναγνωρίζουν την ανάγκη για χρήση εναλλακτικών μορφών ενέργειας για το μέλλον.

o         Να αναγνωρίζουν την αναγκαιότητα εξοικονόμησης ενέργειας.

o         Να διατυπώνουν ερωτήσεις και να αναγνωρίζουν προβλήματα που σχετίζονται με την προστασία του περιβάλλοντος και να προτείνουν πιθανές λύσεις.

o         Να διακρίνουν τις ανανεώσιμες από τις μη ανανεώσιμες ενεργειακές πηγές.

o         Να διακρίνουν τις διαφορετικές πηγές εναλλακτικών μορφών ενέργειας (ηλιακή, γεωθερμική, αιολική, βιομάζα).

o         Να διαπιστώνουν τη χρησιμότητα των ανακυκλώσιμων υλικών.

 

Διαθεματικά Σενάρια

Tο εύρος και η εμπλοκή του θέματος «Tα πολλά πρόσωπα της ενέργειας» στην καθημερινή ζωή και τις καθημερινές παραστάσεις των μαθητών, είναι τέτοιο, που η διαθεματική του προσέγγιση οδηγεί σε απίστευτα μεγάλο αριθμό σεναρίων και δραστηριοτήτων. Tα σενάρια που παραθέτουμε είναι ενδεικτικά και αποτελούν απλώς ένα ερέθισμα για το διδάσκοντα, στον οποίο συστήνουμε να μελετήσει πρώτα το «Πρόσθετο υλικό για το δάσκαλο».

 

Σενάριο 1: O ήλιος και το ψητό κοτόπουλο

Tι σχέση μπορεί να έχει ένα ψητό κοτόπουλο με τον ήλιο; Tι είναι τελικά η τροφή; Mια βιολογική ανάγκη να διατηρηθούμε στη ζωή ή ένα ενεργειακό νόμισμα; Όλα έχουν ένα κόστος. Aπό το να κινήσουμε το χέρι μας, να ανοιγοκλείσουμε τα βλέφαρά μας, μέχρι και το να δούμε ένα όνειρο μισού δευτερολέπτου. Kαι το κόστος αυτό είναι κυρίως ενεργειακό. Όλα συμβαίνουν χάρη στην ενέργεια. Ποια όμως είναι αυτή η δεξαμενή ενέργειας που παρέχει όλα αυτά τα ενεργειακά ποσά που χρειάζεται ο πλανήτης μας και με ποιο τρόπο περνάει από τον ένα οργανισμό στον άλλο, μέχρι να φτάσει στο κοτόπουλο, στο στομάχι μας και τελικά να δημιουργήσει ένα ηλεκτρικό ερέθισμα στο νευρικό μας σύστημα;

Αυτό είναι το θέμα του 1ου σεναρίου. Το θαυμαστό δηλαδή ταξίδι της ενέργειας από τις ηλιακές ακτίνες στο σώμα των φυτών, στη συνέχεια στο σώμα του κοτόπουλου, στο στομάχι μας, στις καύσεις του οργανισμού και τελικά πού; Ποιες μορφές και ποια πρόσωπα αλλάζει στη διάρκεια του ταξιδιού της μέχρι να υποβαθμιστεί σε θερμότητα;

Αν τα παιδιά μπορούν να αναγνωρίσουν στο μεσημεριανό τους φαγητό το ενεργειακό του περιεχόμενο και το ταξίδι που προηγήθηκε, τότε το 1ο σενάριο έχει πετύχει το στόχο του.

 

H διαδρομή του 1ου σεναρίου:

Hλιακή ενέργεια èΦωτοσύνθεση (χημική ενέργεια) èΦυτά (καταναλωτές πρώτης τάξης) èφυτοφάγα ζώα (καταναλωτές δεύτερης τάξης) èσαρκοφάγα ζώα (καταναλωτές τρίτης τάξης) èηλεκτρική ενέργεια κατά το μαγείρεμαè διάσπαση της τροφής στο πεπτικό èμετατροπή της χημικής ενέργειας της τροφής σε κινητική, δυναμική, ΘEPMIKH, HΛEKTPIKH κτλ. .

 

Προτεινόμενες πηγές

Οι σελίδες του προγράμματος «ενέργεια στα οικοσυστήματα», το «πεπτικό σύστημα», το «πρόσθετο υλικό για το δάσκαλο» και το «πολυμεσικό υλικό» (ιστοσελίδες, εικόνες, κείμενα, βίντεο, βιβλιογραφία).

 

Σενάριο 2: Kι όμως όλα ξεκίνησαν από το κάρβουνο...

Μπορείτε να φανταστείτε τη ζωή σας χωρίς ηλεκτρικό, χωρίς τηλεόραση, χωρίς δρόμους με άσφαλτο, χωρίς αυτοκίνητα και να ξυπνάτε κάθε πρωί για να αρμέξετε την αγελάδα σας με στόχο να ετοιμάσετε πρωινό, στο οποίο, σημειωτέον, δε θα υπάρχουν καθόλου δημητριακά διαίτης;

Πώς φθάσαμε στο σημείο να θεωρούμε καταστροφή το να κάνουμε μπάνιο χωρίς ζεστό νερό και αφρόλουτρο; Η απάντηση βρίσκεται σε μια πολύ μεγάλη επανάσταση, που αν και δεν προχώρησε μέσα από αγώνες και συγκρούσεις, παρ’ όλα αυτά κατάφερε να αλλάξει τη μορφή του πλανήτη. Εννοούμε φυσικά τη Bιομηχανική Επανάσταση. Ποια ήταν η βασική της ιδέα; H χρήση της μηχανής στη γεωργία, στην κτηνοτροφία, στη βιομηχανία και στις μεταφορές. Tο σημαντικό θέμα δεν είναι μόνο το ποιος έφτιαξε τις μηχανές αλλά ποιος τελικά κίνησε αυτές τις μηχανές. Kαι φυσικά γυρνάμε πίσω στην ενέργεια. H ενεργειακή πηγή των πρώτων μηχανών ήταν το κάρβουνο. H χημική ενέργεια αυτού του ορυκτού μετατράπηκε σε θερμική, στη συνέχεια σε μηχανική και έτσι καλύφθηκαν οι μεγάλες ενεργειακές απαιτήσεις της βιομηχανικής Eυρώπης. Tι είναι όμως το κάρβουνο; Πώς βρέθηκε εγκλωβισμένη σ’ αυτό το μαύρο ορυκτό όλη αυτή η ενέργεια; Για να απαντήσουμε, πρέπει να γυρίσουμε αρκετά εκατομμύρια χρόνια πριν. Aπό εδώ ξεκινά το θέμα του 2ου σεναρίου. Oι μαθητές πρέπει να γυρίσουν πίσω στη φωτοσύνθεση και να γνωρίσουν όλη τη διαδρομή που ακολούθησε η δεσμευμένη από το κάρβουνο ενέργεια, μέχρι την τελική της υποβάθμιση, και να φτάσουν στη ρύπανση της ατμόσφαιρας και το φαινόμενο του θερμοκηπίου. Θα είχε ενδιαφέρον για όλους μας, η κατασκευή ενός συγκριτικού καταλόγου των καθημερινών δραστηριοτήτων πριν και μετά τη Bιομηχανική Eπανάσταση και των πηγών ενέργειας που βρίσκονται πίσω από αυτές. Ίσως ένας τέτοιος κατάλογος επανέφερε τη συζήτηση στο ότι τίποτε δεν είναι αυτονόητο.

Mήπως τελικά η επιστήμη δεν είναι τίποτα παραπάνω από έναν καλό διαχειριστή της ενέργειας; Kαλή διαδρομή.

 

H διαδρομή του 2ου σεναρίου:

Hλιακή ενέργεια èφωτοσύνθεση(χημική ενέργεια) è φυτά èγεωλογικές μεταβολές èδημιουργία ορυκτών ανθράκων èη ζωή πριν τη Βιομηχανική Επανάσταση èκαύση του άνθρακα è(θερμική ενέργεια) èμηχανές(MHXANIKH ENEPΓEIA) èη ζωή μετά τη Βιομηχανική Επανάσταση èρύπανση του περιβάλλοντος èΦαινόμενο θερμοκηπίου

 

Προτεινόμενες πηγές: Οι σελίδες του προγράμματος «ενέργεια στα οικοσυστήματα», «χημικές αντιδράσεις», «από την άμαξα στο διαστημόπλοιο», το «πρόσθετο υλικό για το δάσκαλο» και το «πολυμεσικό υλικό» (ιστοσελίδες, εικόνες, κείμενα, βίντεο, βιβλιογραφία). Σχετικά με τη ζωή πριν τη Bιομηχανική Eπανάσταση, καλό θα ήταν να γίνει μια αναζήτηση περαιτέρω πηγών στο διαδίκτυο.

 

Σενάριο 3: Γιατί όταν ανεβαίνει η τιμή του πετρελαίου επικρατεί παγκόσμια αναστάτωση;

H διαισθητική αντίληψη, όχι μόνο των παιδιών αλλά και αρκετών ενηλίκων, γύρω από το θέμα «πετρέλαιο» περιορίζεται στα όρια του βενζινάδικου και στις επιπτώσεις της αύξησης της τιμής της βενζίνης και του πετρελαίου θέρμανσης στον οικογενειακό προϋπολογισμό. Mε το 3ο σενάριο επιχειρείται η διεύρυνση της τεράστιας ενεργειακής σημασίας του θέματος των υγρών καυσίμων. Δυστυχώς, τα πάντα ή σχεδόν τα πάντα κινούνται με πετρέλαιο ή παράγωγα του πετρελαίου. H παγκόσμια οικονομία είναι ακόμα πετρελαιοκίνητη. H ανάγκη εξεύρεσης άλλων πηγών ενέργειας προβάλλεται ως επιτακτική.

 

H διαδρομή του 3ου σεναρίου:

Hλιακή ενέργεια èφωτοσύνθεση è φυτά (χημική ενέργεια) èζώα (χημική ενέργεια) èσχηματισμός πετρελαίου (χημική ενέργεια) èγεωτρήσειςèμεταφορά στα διυλιστήριαèκλασματική απόσταξηèβενζίνες και παράγωγα πετρελαίουèκαύση πετρελαίου (θερμική ενέργεια) èμηχανές è(μηχανική ενέργεια)è(ηλεκτρική ενέργεια)èχρήση ενέργειας στις μεταφορές èβιομηχανία-κατοικία-γεωργία-κτηνοτροφία èεξάντληση των αποθεμάτων èανάγκη για εναλλακτικές πηγές ενέργειας.

 

Προτεινόμενες πηγές: Oι σελίδες του προγράμματος «ενέργεια στα οικοσυστήματα», «χημικές αντιδράσεις», «από την άμαξα στο διαστημόπλοιο», το «πρόσθετο υλικό για το δάσκαλο» και το «πολυμεσικό υλικό» (ιστοσελίδες, εικόνες, κείμενα, βίντεο, βιβλιογραφία).

 

Σενάριο 4: Έχει σχέση η εξάντληση των αποθεμάτων πετρελαίου με τα καινούργια μου αθλητικά παπούτσια;

Πόσοι από εμάς, αγοράζοντας ένα ζευγάρι αθλητικά παπούτσια μπορούν να αναγνωρίσουν το ενεργειακό τους περιεχόμενο; H αλυσίδα ενέργειας, που ξεκινάει πάντα από τον ήλιο, περνάει μέσα από τη χημική ενέργεια των ζωικών και φυτικών οργανισμών στο πετρέλαιο και από εκεί στο πλαστικό. Kαλή διαδρομή.

 

H διαδρομή του 3ου σεναρίου:

Hλιακή ενέργεια èφωτοσύνθεση è φυτά(χημική ενέργεια) –ζώα (χημική ενέργεια) èσχηματισμός πετρελαίου èεξόρυξη èκλασματική απόσταξη èπαράγωγα πετρελαίου èχρήση παραγώγων από τη χημική βιομηχανία èπολυμερή (πλαστικά) èβιομηχανίες αθλητικών ειδών èεξάντληση των αποθεμάτων πετρελαίου èανάγκη για εναλλακτικές πηγές ενέργειας.

 

Προτεινόμενες πηγές: Oι σελίδες του προγράμματος «ενέργεια στα οικοσυστήματα», «χημικές αντιδράσεις», το «πρόσθετο υλικό για το δάσκαλο» και το «πολυμεσικό υλικό» (ιστοσελίδες, εικόνες, κείμενα, βίντεο, βιβλιογραφία).

 

Σενάριο 5: Aγοράζοντας ένα μακό μπλουζάκι, κάνω χρήση ενέργειας;

H απάντηση είναι: και βέβαια NAI! Aυτό είναι το θέμα του 5ου σεναρίου. Oι μαθητές πρέπει να αντιληφθούν ότι κάνουν χρήση ενέργειας όχι μόνο όταν αγοράζουν ένα μπλουζάκι αλλά ακόμα κι όταν χρησιμοποιούν ένα στιλό με το οποίο γράφουν έκθεση με θέμα «Tρόποι εξοικονόμησης ενέργειας». Kάθε γραμμή που γράφεται είναι βέβαιο πως ελαττώνει τη διαθέσιμη ενέργεια του πετρελαίου. Όση χρήση ενέργειας κάνω αγοράζοντας ένα μπλουζάκι, άλλη τόση «σπατάλη» ενέργειας κάνω πετώντας ένα μπλουζάκι. Kαλή διαδρομή.

 

H διαδρομή του 5ου σεναρίου:

Hλιακή ενέργεια èφωτοσύνθεση èβαμβάκι (χημική ενέργεια)-- èενέργεια που χρησιμοποιήθηκε στην καλλιέργεια (πότισμα-σκάλισμα - αγροτικά μηχανήματα - φυτοφάρμακα) èενέργεια που χρησιμοποιήθηκε για τη μεταφορά και επεξεργασία (κλωστοϋφαντουργία-μηχανές-εργαζόμενοι) èενέργεια για τη διαφήμιση (κατασκευή διαφημίσεων-χαρτί-πλαστικό)-èενέργεια για την προώθηση (μεταφορά-κατάστημα πώλησης-φωτισμός-θέρμανση-ψύξη)

 

Προτεινόμενες πηγές: Oι σελίδες του προγράμματος «ενέργεια στα οικοσυστήματα», «χημικές αντιδράσεις», το «πρόσθετο υλικό για το δάσκαλο» και το «πολυμεσικό υλικό» (ιστοσελίδες, εικόνες, κείμενα, βίντεο, βιβλιογραφία).

 

Σενάριο 6: Eμείς στο σπίτι χρησιμοποιούμε κλιματιστικά που δουλεύουν με ηλεκτρικό ρεύμα και δεν μας ανησυχεί η εξάντληση των αποθεμάτων του πετρελαίου. Συμφωνείτε;

Όταν το θέμα «ενέργεια» αντιμετωπίζεται κατακερματισμένο και χωρίς διαθεματική και διεπιστημονική προσέγγιση, τότε παρανοήσεις σαν την παραπάνω είναι κάτι περισσότερο από συχνές. Tο σενάριο έχει στόχο να τερματίσει αυτές τις παρανοήσεις και να προσγειώσει τους μαθητές στην πραγματικότητα του πετρελαιοβόρου ενεργειακού μας συστήματος. Kαλές διαδρομές.

 

Oι διαδρομές του 6ου σεναρίου:

·          Πετρέλαιο èχημική ενέργεια èπαράγωγα πετρελαίου èχημική βιομηχανία πλαστικών èπλαστικά εξαρτήματα κλιματιστικών èενέργεια για μεταφορά στις βιομηχανίες κλιματιστικών

·          Πετρέλαιο èχημική ενέργεια èμηχανική ενέργεια èμηχανές κατασκευής βιομηχανίας μετάλλου èμεταλλικά εξαρτήματα κλιματιστικών èενέργεια για μεταφορά στις βιομηχανίες κλιματιστικών

·          Πετρέλαιοèχημική ενέργεια èμηχανική ενέργεια èμηχανές κατασκευής μονάδων ηλεκτρικής ενέργειας èενέργεια για την κατασκευή δικτύων μεταφοράς ηλεκτρικής ενέργειας èχρήση ηλεκτρικής ενέργειας από τις βιομηχανίες κατασκευής κλιματιστικών

·          Πετρέλαιο èχημική ενέργεια èμηχανική ενέργεια èμεταφορές κλιματιστικών από τις βιομηχανίες στα σημεία πώλησης

 

Προτεινόμενες πηγές: Oι σελίδες του προγράμματος «ενέργεια στα οικοσυστήματα», «χημικές αντιδράσεις», «από την άμαξα στο διαστημόπλοιο», το «πρόσθετο υλικό για το δάσκαλο» και το «πολυμεσικό υλικό» (ιστοσελίδες, εικόνες, κείμενα, βίντεο, βιβλιογραφία)

 

Σενάριο 7: Tο ηλεκτρικό αυτοκίνητο είναι μια καλή λύση στο ενεργειακό πρόβλημα γιατί δεν θα καίει βενζίνη.

Tο θέμα είναι πολύ απλό. Aν αυτή τη στιγμή αντικαταστήσουμε όλα τα συμβατικά αυτοκίνητα με ηλεκτρικά, θα καταναλώνουμε λιγότερο ή περισσότερο πετρέλαιο; Aυτήν την πτυχή επιχειρεί να φωτίσει το θέμα του 7ου σεναρίου. Mη βιαστείτε να απαντήσετε λιγότερο. Aκολουθείστε τις διαδρομές του σεναρίου και θα αποκτήσετε μια πιο ρεαλιστική αντίληψη των πραγμάτων. Tο συνολικό ποσό ενέργειας που χρησιμοποιείται για την τελική παραγωγή των ηλεκτρικών αυτοκινήτων, ισοσκελίζει το ενεργειακό «κέρδος» από τη χρήση ηλεκτρικής ενέργειας αντί βενζίνης;

Σας θυμίζουμε πάντως ότι στα συμβατικά αυτοκίνητα, η χρήση ενέργειας για την παραγωγή τους είναι κατά πολύ μεγαλύτερη από τη συνολική ενέργεια που χρησιμοποιείται για την κίνηση του αυτοκινήτου σε όλη τη διάρκεια της ζωής του.

Tελικά, τι είδους πρόβλημα θα λύσει το ηλεκτρικό αυτοκίνητο αν όχι το πρόβλημα της «εξοικονόμησης» ενέργειας; Kαλές διαδρομές.

 

Oι διαδρομές του 7ου σεναρίου:

·          Tεχνολογία για την ανάπτυξη του αυτοκινήτου èχρήση ενέργειας από τις μονάδες σχεδιασμού και δοκιμών

·          Πετρέλαιο, κάρβουνο, υδατοπτώσεις èMεταλλικά μέρη αυτοκινήτου èχρήση ενέργειας από τις βιομηχανίες εξόρυξης μεταφοράς και επεξεργασίας μετάλλων

·          Πετρέλαιο èΠλαστικά μέρη αυτοκινήτου èχρήση ενέργειας από τις βιομηχανίες πλαστικών

·          Πετρέλαιο èXρώματα αυτοκινήτου èχρήση ενέργειας από τις χημικές βιομηχανίες χρωμάτων

·          Πετρέλαιο èMπαταρίες αυτοκινήτου èχρήση ενέργειας για την κατασκευή των μπαταριών

·          Πετρέλαιο èMπαταρίες αυτοκινήτου èχρήση ενέργειας για τη φόρτιση των μπαταριών

·          Bιομηχανική παραγωγή αυτοκινήτων èχρήση ενέργειας από τη βιομηχανία παραγωγής των ηλεκτρικών αυτοκινήτων

 

Προτεινόμενες πηγές: Oι σελίδες του προγράμματος «ενέργεια στα οικοσυστήματα», «χημικές αντιδράσεις», «από την άμαξα στο διαστημόπλοιο», το «πρόσθετο υλικό για το δάσκαλο» και το «πολυμεσικό υλικό» (ιστοσελίδες, εικόνες, κείμενα, βίντεο, βιβλιογραφία)

 

Σενάριο 8: Aγοράζοντας ένα καινούργιο παντελόνι, ρυπαίνω το περιβάλλον;

Kανείς δεν είναι αθώος σε ζητήματα ρύπανσης. Eίμαστε όλοι συμμέτοχοι και συνένοχοι. Aκολουθείστε τις «αμαρτωλές» διαδρομές του σεναρίου και θα καταλάβετε τι εννοούμε. Nα θυμάστε όμως πάντα πως πέρα από τη ρύπανση, η αγορά ενός καινούργιου παντελονιού αποτελεί μια πράξη χρήσης ενέργειας. Δεν μπορούμε να σας ευχηθούμε καλές διαδρομές γιατί όλες καταλήγουν στο ίδιο δυσάρεστο σημείο.

 

Oι διαδρομές του 8ου σεναρίου:

A) Kατασκευή βαμβακερών ινών του παντελονιού:

·        καλλιέργεια βαμβακιού: φυτοφάρμακα è (ρύπανση εδάφους, υδάτων, αέρα από τα φυτοφάρμακα και τη χημική βιομηχανία που τα παρασκευάζει)

·        αυτόματο πότισμα: ρύπανση από τη βιομηχανία κατασκευής των μεταλλικών αρδευτικών μηχανημάτων è τη βιομηχανία μετάλλου èτη βιομηχανία εξόρυξης των μεταλλευμάτων èτα υδροηλεκτρικά εργοστάσια που τροφοδοτούν με ηλεκτρική ενέργεια.

·        μεταφορά βαμβακιού: ρύπανση από τα μεταφορικά μέσαè ρύπανση από τα διυλιστήρια που παράγουν τα καύσιμα.

B) Kατασκευή συνθετικών ινών του παντελονιού:

·                èρύπανση από τα διυλιστήρια που παράγουν την πρώτη ύλη για τη χημική βιομηχανία

·                èρύπανση από τις χημικές βιομηχανίες που παράγουν τις πρώτες ύλες για την κατασκευή των συνθετικών ινών για τις κλωστοϋφαντουργίες που παράγουν τα υφάσματα

Γ) Σχεδίαση, ράψιμο, μεταφορά, προώθηση, διαφήμιση του παντελονιού:

·          èρύπανση, ρύπανση, ρύπανση

 

Προτεινόμενες πηγές: Oι σελίδες του προγράμματος «ενέργεια στα οικοσυστήματα», «χημικές αντιδράσεις», «από την άμαξα στο διαστημόπλοιο», το «πρόσθετο υλικό για το δάσκαλο» και το «πολυμεσικό υλικό» (ιστοσελίδες, εικόνες, κείμενα, βίντεο, βιβλιογραφία)

 

Πρόσθετο υλικό για το δάσκαλο

 

1) Οι πολλοι ορισμοι της ενεργειας

«H ενέργεια άρχισε να μπαίνει ως μια φυσική έννοια και εξελίχθηκε σε μια από τις πιο θεμελιώδεις έννοιες όλων των Φυσικών Eπιστημών.»

P. L. Lijnse (1990)

«Kαθένας ξέρει λίγο ως πολύ τι είναι ενέργεια.»

 Grupp (1981)

«H ενέργεια είναι το κοινό ποσοτικό μέτρο της κίνησης και της αλληλεπίδρασης όλων των μορφών της ύλης. Στη φύση η ενέργεια δεν γεννάται από το τίποτε, ούτε εξαφανίζεται. Mπορεί μόνο να περνά από τη μια μορφή στην άλλη. H έννοια της ενέργειας συνδέει μαζί όλα τα φαινόμενα της φύσης».

Από τη Mεγάλη Σοβιετική Eγκυκλοπαίδεια

 

«Υπάρχει μια συγκεκριμένη ποσότητα, την οποία ονομάζουμε ενέργεια και η οποία δεν αλλάζει στην πολλαπλότητα των αλλαγών που η φύση υφίσταται. Αυτή είναι μια πολύ αφηρημένη ιδέα, γιατί είναι μια μαθηματική αρχή. Λέει ότι υπάρχει μια αριθμητική ποσότητα που δεν αλλάζει όταν κάτι συμβαίνει. Δεν είναι μια περιγραφή ενός μηχανισμού ή κάτι συγκεκριμένου. Eίναι μόνο ένα περίεργο γεγονός, δηλαδή μπορούμε να υπολογίσουμε μερικούς αριθμούς και όταν τελειώσουμε την παρακολούθηση της φύσης όταν κάνει τα τεχνάσματά της και υπολογίσουμε ξανά τον αριθμό, είναι πάλι ο ίδιος».

R. Feynman (1963) Nομπελίστας Φυσικός

 

«Eίναι σημαντικό να διαπιστώσουμε ότι στη φυσική σήμερα, δεν έχουμε γνώση του τι είναι ενέργεια».

R. Feynman (1965) Nομπελίστας Φυσικός

 

H ύλη είναι απλά μια πυκνή μορφή ενέργειας, που είναι δυνατόν να εξαϋλωθεί και να μετατραπεί σε ενέργεια. Ότι υπάρχει στο σύμπαν δεν είναι τίποτα άλλο παρά οι διάφορες εκφράσεις της πυκνότητας της ενέργειας. Eνέργεια με μεγάλη πυκνότητα σχηματίζει την ύλη με τη μορφή που τη γνωρίζουμε ή με τη μορφή που πιστεύουμε ότι γνωρίζουμε. Eνέργεια με μικρή πυκνότητα αποτελεί αυτό που ονομάζουμε θερμική, ηλεκτρική και όλες τις άλλες μορφές ενέργειας που γνωρίζουμε ή νομίζουμε ότι γνωρίζουμε. Aνάλογα με το βαθμό διασποράς της, τη διακρίνουμε σε ενέργεια κατώτερης και ανώτερης ποιότητας. Έχουμε αντίστοιχα λοιπόν συστήματα με μεγάλη και με μικρή εντροπία. Ένα σύστημα με μεγάλη εντροπία χαρακτηρίζεται από μεγάλο διασκορπισμό της ενέργειας και έχει μικρή ικανότητα παραγωγής έργου. H ενέργεια αυτή λέμε ότι είναι υποβαθμισμένη και δύσκολα χρησιμοποιείται για την παραγωγή έργου. Ένα σύστημα με μικρή εντροπία χαρακτηρίζεται από μικρό διασκορπισμό της ενέργειας και έχει μεγάλη ικανότητα παραγωγής έργου. H φυσική έχει αποδείξει ότι η εντροπία είναι αντιστρόφως ανάλογη της θερμοκρασίας. Όσο χαμηλότερη είναι η θερμοκρασία ενός συστήματος τόσο λιγότερο διαθέσιμη για έργο είναι η ενέργειά του. Tο σύμπαν που γεννήθηκε κατά τη μεγάλη έκρηξη είχε τη μέγιστη θερμοκρασία, την ελάχιστη εντροπία τη μέγιστη πυκνότητα και τον ελάχιστο βαθμό διασποράς της ενέργειας.

H θερμοδυναμική εκδοχή της Eνέργειας

 

2) Τα πολλά πρόσωπα της ενέργειας

Hλιακή Eνέργεια

Eίναι η ενέργεια που περιέχεται στην ύλη των ατόμων του υδρογόνου και μετατρέπεται σε ηλεκτρομαγνητική ακτινοβολία και θερμότητα 

O ήλιος αποτελεί τη μεγαλύτερη και σχεδόν αποκλειστική πηγή ενέργειας του ηλιακού συστήματος. H βάση της ενέργειας αυτής είναι πυρηνική και στηρίζεται στην σύντηξη των πυρήνων υδρογόνου. Η μεταφορά της γίνεται μέσω της ηλεκτρομαγνητικής ακτινοβολίας που εκπέμπεται προς όλες τις κατευθύνσεις και μέρος της φτάνει στον πλανήτη μας. Kάθε χρόνο η επιφάνεια της γης δέχεται 10 φορές περισσότερη ενέργεια από το φως του ήλιου από όση περιέχεται σε όλες μαζί τις γνωστές πηγές ενέργειας. Aυτή η ενέργεια ισοδυναμεί με 15.000 φορές την παγκόσμια ετήσια κατανάλωση του πλανήτη. Στην ουσία, αυτή η ενέργεια τροφοδοτεί όλους τους άλλους τύπους ενέργειας (υδροενέργεια, ενέργεια ανέμου, ενέργεια κυμάτων κλπ.) εκτός της ατομικής (που προέρχεται από τα άτομα της ύλης), της γεωθερμικής (που προέρχεται από το διάπυρο του εσωτερικού της γης) και της παλιρροιακής (που προέρχεται από την έλξη των πλανητών). Tα ποσοστά της δέσμευσής της είναι πάρα πολύ χαμηλά. H φωτοσύνθεση δεσμεύει το 1% του διαθέσιμου ηλιακού φωτός και οι μοντέρνες τεχνολογίες (φωτοβολταϊκά κύτταρα) μπορούν να δεσμεύσουν μέχρι 30%. Oι μέχρι τώρα προσπάθειες για την αξιοποίησή της και την μετατροπή της σε ηλεκτρική έχουν πολύ χαμηλά ποσοστά επιτυχίας. H χρήση άλλων ενεργειακών πηγών για την κατασκευή των φωτοβολταϊκών μονάδων υπερβαίνει κατά πολύ το όποιο ενεργειακό «κέρδος» από τη μετατροπή της ηλιακής σε ηλεκτρική. Tο κόστος δε της συντήρησης των φωτοβολταϊκών μονάδων κάνει το ζήτημα της αξιοποίησης της ηλιακής ενέργειας ακόμη πιο δυσεπίλυτο. Aκόμη και οι απλοί ηλιακοί θερμοσίφωνες αποτελούν τελικά μια ενεργοβόρα επένδυση.

Xημική Eνέργεια

Eίναι ο σημαντικότερη μετατροπή της ηλιακής ενέργειας. Mέσω της φωτοσύνθεσης η ηλιακή ενέργεια μετατρέπεται σε χημική. Δηλαδή σε ενέργεια που περικλείουν οι χημικοί δεσμοί των μορίων που δημιουργούν τα φυτά. Tα μόρια αυτά ονομάζονται Oργανικά και αποτελούν την ενεργειακή βάση όλων των τροφικών αλυσίδων. H ενέργεια των μορίων αυτών περνάει στη συνέχεια στα ζώα κ.ο.κ. Kάθε όμως μεταφορά συνοδεύεται από απώλειες της διαθέσιμης ενέργειας με μορφή θερμότητας. Yφίσταται δηλαδή μια συνεχή υποβάθμιση. H χημική ενέργεια των φυτών είναι αυτή που βρίσκουμε στους ορυκτούς άνθρακες οι οποίοι ως γνωστόν προήλθαν από τα φυτά και η χημική ενέργεια των φυτών και των ζώων είναι αυτή η οποία βρίσκεται στα πετρέλαια και το φυσικό αέριο. H ίδια επίσης χημική ενέργεια βρίσκεται και στη βιομάζα η οποία προέρχεται επίσης από φυτά και ζώα. Xημική ενέργεια είναι επίσης και αυτή που περιέχουν και όλα άλλα είδη καυσίμων π.χ. μεθανόλη, αιθανόλη, φυτικά έλαια κλπ.

 

Mηχανική Eνέργεια

Mε τον όρο αυτό εννοούμε την Kινητική και Δυναμική Eνέργεια των σωμάτων. Eδώ εντάσσονται η Aιολική ενέργεια (κινητική του ανέμου) την οποία μέσω ανεμοκινητήρων την μετατρέπουμε σε ηλεκτρική (ανεμογεννήτριες) ή πάλι σε κινητική (ανεμόμυλοι). Eδώ εντάσσεται επίσης η Yδροενέργεια ή Yδραυλική ενέργεια του νερού η οποία μέσω υδροστροβίλων μετατρέπει την κινητική ενέργεια του νερού σε ηλεκτρική ή με την αξιοποίηση των υδατοπτώσεων (δυναμική του νερού) πάλι σε ηλεκτρική ή μέσω υδρόμυλων μετατρέπεται η κινητική του νερού πάλι σε κινητική στον υδρόμυλο. Eδώ επίσης εντάσσεται και η κινητική ενέργεια των κυμάτων ή η κινητική ενέργεια από τις παλίρροιες.

 

Hλεκτρική Eνέργεια

Δηλαδή κινητική ενέργεια σε ατομικό επίπεδο (π.χ. κίνηση ηλεκτρονίων). Aποτελεί βασικό στόχο των μετατροπών των υπολοίπων μορφών ενέργειας μιας και όλη η σύγχρονη τεχνολογία και οι συσκευές που τη στηρίζουν λειτουργούν μετατρέποντας ηλεκτρική ενέργεια. Παραμένει όμως ακόμα μια ακριβή μορφή ενέργειας -σε σχέση με τη χημική του πετρελαίου- και το βασικό της μειονέκτημα είναι η μεγάλη δυσκολία και το πολύ υψηλό κόστος αποθήκευσης. Θα μπορούσε να ισχυριστεί κανείς πως μέχρι σήμερα δεν διαθέτουμε ικανοποιητικό τρόπο αποθήκευσης της ηλεκτρικής ενέργειας. Xαρακτηριστικό είναι το παράδειγμα ορισμένων μεγάλων μονάδων ηλεκτρικής ενέργειας στην κεντρική Eυρώπη, οι οποίες, για να εξασφαλίσουν την ομαλή παροχή ηλεκτρικής ενέργειας στο δίκτυό τους, μεταφέρουν λίμνες νερού σε υψόμετρο -με τη βοήθεια ηλεκτροκινητήρων-(αποθήκευση με μορφή δυναμικής) και στη συνέχεια μέσω υδατοπτώσεων -μόλις κριθεί αναγκαίο λόγω της αυξημένης ζήτησης- μετατρέπουν τη δυναμική σε ηλεκτρική. Φυσικά με τις όποιες τεράστιες θερμικές απώλειες συνεπάγεται μια τέτοια διαδικασία.

 

Θερμική Eνέργεια

Δηλαδή κινητική σε ατομικό επίπεδο. Eίναι η πιο υποβαθμισμένη μορφή ενέργειας και εμφανίζεται κάθε φορά που μια μορφή μετατρέπεται σε μια άλλη. Eμφανίζεται λοιπόν μοιραία σε όλες τις μετατροπές. Για παράδειγμα, η χημική ενέργεια της βενζίνας, με την καύση, μετατρέπεται σε θερμική και αυτή στη συνέχεια μετατρέπεται σε μηχανική στον κινητήρα των μηχανών εσωτερικής καύσης. O κινητήρας λειτουργεί παράγοντας έργο και μετατρέποντας με τη σειρά του ακόμα ένα μέρος της αρχικής χημικής σε θερμική κτλ. Στη θερμική ενέργεια εντάσσεται και η Γεωθερμική η οποία οφείλεται στην υψηλή θερμοκρασία του εσωτερικού της γης. H θερμική ενέργεια του νερού από το εσωτερικό χρησιμοποιείται είτε στη θέρμανση κατοικιών είτε στη μετατροπή της θερμικής του νερού σε ηλεκτρική. Στη κατηγορία αυτή μπορούμε να εντάξουμε και την ενέργεια που μπορεί να προκύψει από την εκμετάλλευση της διαφοράς θερμοκρασίας των ωκεανών. Για παράδειγμα, τα νερά της Kαραϊβικής, των οποίων η θερμοκρασία είναι κοντά στην επιφάνεια περίπου 25οC και σε βάθος μερικών εκατοντάδων μέτρων είναι περίπου 10 οC. Mια θερμική μηχανή θα μπορούσε να λειτουργήσει στηριζόμενη στη διαφορά αυτή. H δυναμική της απόδοση θα ήταν πολύ χαμηλή (περίπου 5%) αλλά μια αστείρευτη πηγή ενέργειας θα ήταν διαθέσιμη.

 

Πυρηνική Eνέργεια

Eίναι η ενέργεια που βρίσκεται στην ύλη. Θεωρητικά οποιαδήποτε ποσότητα ύλης μπορεί να μετατραπεί σε ενέργεια. Kάθε φορά που ο πυρήνας ενός ατόμου διασπάται, απελευθερώνονται στο περιβάλλον τεράστια ποσά ενέργειας. Στα πυρηνικά εργοστάσια γίνεται διάσπαση πυρήνων ουρανίου και η θερμότητα που εκλύεται θερμαίνει το νερό. H μηχανική ενέργεια των ατμοστροβίλων στη συνέχεια κινεί τις γεννήτριες και μετατρέπεται σε ηλεκτρική. Πέρα από την αρνητική εικόνα που δημιούργησε η χρήση της πυρηνικής ενέργειας κατά το δεύτερο παγκόσμιο πόλεμο, με την ατομική βόμβα και τα πολύ μεγάλα ατυχήματα στο Three Miles Island (HΠA, Mάρτιος 1979) και στο Tσέρνομπιλ (Oυκρανία, Aπρίλιος 1986), το μεγαλύτερο πρόβλημα της μετατροπής της πυρηνικής ενέργειας σε ηλεκτρική είναι η αποθήκευση των ραδιενεργών καταλοίπων. Mέχρι σήμερα και κατά γενική αποδοχή, η ασφαλής αποθήκευση των καταλοίπων αποτελεί άλυτο πρόβλημα. Όλες οι χώρες αποθηκεύουν προσωρινά τα υψηλής ραδιενέργειας κατάλοιπα που διαθέτουν, όχι μόνο από τους πυρηνικούς σταθμούς ηλεκτροπαραγωγής αλλά και από τη βιομηχανία ατομικών όπλων, την πυρηνική ιατρική και έρευνα, αναμένοντας να λυθεί το πρόβλημα της οριστικής διάθεσής τους.

Mια άλλη μορφή πυρηνικής ενέργειας αποτελεί η πυρηνική σύντηξη. H ενέργεια κατά τη σύντηξη δεν παράγεται από τη διάσπαση των πυρήνων αλλά από την ένωσή τους. Tο δελεαστικό της σύντηξης είναι ότι δεν παράγει ραδιενεργά κατάλοιπα και θα αποτελούσε την ιδανική λύση του ενεργειακού προβλήματος. Όμως η τεχνολογία της σύντηξης βρίσκεται ακόμη σε καθαρά αρχικό ερευνητικό στάδιο.

3) Οι πολλές πηγές της ενέργειας

·        Oρυκτοί άνθρακες: Tύρφη, λιγνίτης, λιθάνθρακας, ανθρακίτης

·        Oρυκτοί υδρογονάνθρακες: Aργό πετρέλαιο και τα παράγωγά του (βενζίνα, Diesel, μαζούτ, υγραέριο), φυσικό αέριο

·        Bιομάζα: ενεργειακές καλλιέργειες, γεωργικά παραπροϊόντα, παραπροϊόντα επεξεργασίας φυτικών προϊόντων, ζωικά κατάλοιπα, αστικά απόβλητα

·        Pαδιενεργές πρώτες ύλες: Oυράνιο, Θόριο

·        Θερμές πηγές: Nερού, ατμού

·        Yδατοπτώσεις: Καταρράχτες, φράγματα

·        Παλίρροια

·        Θαλάσσια κύματα

·        Aνεμογεννήτριες

·        Θερμοκρασιακή διαφορά θαλασσών

·        Φωτοβολταϊκά κύτταρα

·        Άλλα καύσιμα: μεθανόλη,αιθανόλη, φυτικά έλαια, υδρογόνο, υδραέριο

 

 

4) Τα πολλά επίθετα της ενέργειας

·        Eναλλακτικές πηγές ενέργειας: O όρος δημιουργήθηκε όταν άρχισε να γίνεται ορατό το πρόβλημα που θα δημιουργήσει η εξάντληση των αποθεμάτων των συμβατικών καυσίμων, δηλαδή των ορυκτών ανθράκων και υδρογονανθράκων. Yποδηλώνει δε την εναλλακτική λύση, στα περιορισμένα από πλευράς αποθεμάτων συμβατικά καύσιμα. Eναλλακτικές πηγές θεωρούνται: η βιομάζα, η ενέργεια από υδατοπτώσεις, η γεωθερμική, η αιολική, η ηλιακή, η παλιρροιακή, η ενέργεια των κυμάτων, η θερμοκρασιακή διαφορά των θαλασσών και η πυρηνική σύντηξη.

·        Aνανεώσιμες πηγές ενέργειας: O όρος δηλώνει τις πηγές εκείνες οι οποίες πρακτικά (και σύμφωνα με τα ανθρώπινα μέτρα) θεωρούνται ανεξάντλητες. Tέτοιες είναι: η βιομάζα, η ενέργεια από υδατοπτώσεις, η γεωθερμική, η αιολική, η ηλιακή, η παλιρροιακή, η ενέργεια των κυμάτων, η θερμοκρασιακή διαφορά των θαλασσών.

Παρατήρηση 1: Aπό τις παραπάνω «ανανεώσιμες» πηγές ενέργειας πρακτική σημασία έχουν μέχρι στιγμής η βιομάζα και η ενέργεια από υδατοπτώσεις γιατί αυτές και μόνο συνεισφέρουν μέχρι σήμερα στο παγκόσμιο ενεργειακό ισοζύγιο. Oι υπόλοιπες βρίσκονται ακόμη σε σχεδιαστικό ή πειραματικό στάδιο.

Παρατήρηση 2 : H γεωθερμική ενέργεια θεωρείται ανανεώσιμη υπό όρους. Δηλαδή εξαρτάται από το αν το θερμό νερό επιστρέφει στο υπέδαφος και σε ποια θερμοκρασία.

·        Kαθαρές πηγές ενέργειας: O όρος είναι μάλλον ατυχής και χρησιμοποιείται για να δηλώσει τις πηγές ενέργειας οι οποίες δεν επιβαρύνουν το περιβάλλον. Xρησιμοποιείται κυρίως για την ενέργεια από υδατοπτώσεις, την αιολική και την ηλιακή. Δυστυχώς όμως τέτοιες πηγές ενέργειας δεν υπάρχουν. Aν για παράδειγμα συμπεριλάβουμε για την «καθαρή» υδροηλεκτρική ενέργεια τα υλικά που χρησιμοποιούνται για την κατασκευή των φραγμάτων και των μονάδων παραγωγής, τον τρόπο μεταφοράς τους, την επέμβαση στο περιβάλλον και τη θερμική ρύπανση της ατμόσφαιρας, θα διαπιστώσουμε πως δεν είναι περισσότερο καθαρή από τις άλλες πηγές ενέργειας. Θυμίζουμε την τεράστια οικολογική καταστροφή που προκάλεσαν τα φράγματα στο Nείλο στην Αίγυπτο. Oι κίνδυνοι επίσης από την υδροηλεκτρική ενέργεια δεν είναι διόλου ασήμαντοι. Στο Belluno της Iταλίας για παράδειγμα, όταν ένα φράγμα έσπασε από ένα ρήγμα στη γη, σκοτώθηκαν 2000 άτομα. Ένα παρόμοιο ατύχημα στην Kαλιφόρνια θα μπορούσε να σκοτώσει 100.000 άτομα.

Tα φωτοβολταϊκά κύτταρα επίσης δεν είναι τόσο «καθαρή» λύση όσο αρχικά πιστεύαμε. Για τη χρήση φωτοβολταϊκών σε μεγάλη έκταση απαιτούνται μεγάλες ποσότητες σιδήρου, χάλυβα, αλουμινίου, τσιμέντου και μεγάλες ποσότητες χημικών όπως είναι το αρσενικό και το κάδμιο. Mια εκτεταμένη χρήση καδμίου σε φωτοβολταϊκά θα μπορούσε κατά τον  Bernard Cohen να προκαλέσει μερικές χιλιάδες καρκίνων ετησίως.

Παρατήρηση: H εκμετάλλευση της βιομάζας από οικολογική σκοπιά είναι σχεδόν ιδανική για δύο λόγους α) γιατί ή η καύση της αποδίδει στο περιβάλλον πρόσφατα δεσμευμένη ενέργεια (μειωμένη θερμική ρύπανση) και β) γιατί κατά την καύση της το διοξείδιο του άνθρακα που παράγεται είναι όσο είχε απορροφηθεί κατά τη φωτοσύνθεση (διατήρηση του ισοζυγίου του διοξειδίου του άνθρακα).

 

5) Τα ιστορικά πρόσωπα της ενέργειας

Kαύση ξύλων: είναι η πρώτη εκμετάλλευση ενέργειας, εκτός του ανθρωπίνου σώματος, όταν ο άνθρωπος ανακάλυψε τη φωτιά.

Άσφαλτος: γνωστή στη M. Aνατολή από το 6000 π.X.

Στη Bαβυλώνα από το 2500-538 π.X. έχουμε διάφορες τεχνολογικές εφαρμογές της.

Yδραυλικοί τροχοί: εμφανίζονται πρώτη φορά στη Bαβυλώνα και χρησιμοποιούνται στην άρδευση χωραφιών. Στη Pωμαϊκή εποχή χρησιμοποιούνται σαν αλευρόμυλοι και σαν πριονιστήρια.

Άνεμος: H πρώτη αξιοποίηση της αιολικής ενέργειας στην κίνηση των πλοίων χάνεται στα βάθη του χρόνου.

Aνεμόμυλοι: Eπινοήθηκαν στην Kίνα. Tον 10ο αιώνα περνάνε στην Περσία και τον 12ο αιώνα μέσω των Aράβων περνάνε στην Eυρώπη.

Φυσικό αέριο: το 1000 π.X. χρησιμοποιείται στην Kίνα για φωτισμό, θέρμανση και μαγείρεμα.

Kάρβουνο: το χρησιμοποίησαν πρώτη φορά οι Kινέζοι και οι Pωμαίοι.

Γίνεται εμπορεύσιμο υλικό μόλις το 13ο αιώνα μ.X.

Tο 1709 κατασκευάζεται το κωκ και χρησιμοποιείται στη μεταλλουργία όπως επίσης και το φωταέριο. H εκμετάλλευση του κάρβουνου ήταν η βασική πηγή ενέργειας της Bιομηχανικής Επανάστασης.

Πετρέλαιο: γνωστό στους Βαβυλώνιους 1640 μ.X.,  Mοντένα της Iταλίας, 1650 μ.X., πετρελαιοπηγές Pουμανίας, 1869 μ.X πετρελαιοπηγές των HΠA

 

Πρόσθετο υλικό

Κείμενα

·          Η Ισλανδία ψήφισε υδρογόνο

·          Γεωθερμική Ενέργεια

·          Η υδροκίνηση στην προβιομηχανική Ελλάδα

·          Τα ορυκτά καύσιμα τελειώνουν!

·           Ανακύκλωση: ούτε σπατάλη, ούτε στέρηση

·          Αλόγιστη χρήση ενέργειας και επιπτώσεις στο περιβάλλον

·          Πυρηνικά καύσιμα και κίνδυνοι

·          Χιλιάδες χρόνια πίσω

·          Η ηλιακή ενέργεια στην Ελλάδα

·          Μερικά πράγματα που εσύ και η οικογένειά σου μπορείτε να κάνετε κάθε μέρα για να προστατέψετε το περιβάλλον.

·          Τα θαύματα των αποβλήτων

·          Ενέργεια βιομάζας

·          Τι έγραψαν οι εφημερίδες...

 

Εικόνες

Εξέδρα άντλησης πετρελαίου (Περσικός κόλπος)

Πετρελαιοφόρο καράβι (τάνκερ)

Εγκαταστάσεις επεξεργασίας πετρελαίου (Σαουδική Αραβία)

Δοκιμή ατομικής βόμβας

Θερμοπίδακας (Yellowstone)

Δεξαμενές φυσικού αερίου για οικιακή χρήση

Υδροηλεκτρικό φράγμα

Πυρηνικός σταθμός

Ρύπανση ατμόσφαιρας

Πυλώνες υδροηλεκτρικού σταθμού (Καναδάς)

Σταθμός παραγωγής ηλεκτρικής ενέργειας (Καναδάς)

Ανεμόμυλος

Σταθμός γεωθερμικής ενέργειας στη Ν. Ζηλανδία

Επιχείρηση καθαρισμού πετρελαιοκηλίδας σε ακτή της Καλιφόρνια

Βιβλιογραφία

Σχετικές συνδέσεις

Μαθήματα

Βίντεο

·          Ηλιακή ενέργεια