2. Ένας κόκκος σιταριού: από το χωράφι στο στομάχι

 

Από έναν σπόρο

Οι μαθητές επιδιώκεται:

·          Να αναγνωρίζουν και αναφέρουν τους κυριότερους παράγοντες που συντελούν στην ανάπτυξη των φυτών, δηλαδή: το νερό, τα θρεπτικά συστατικά του εδάφους, τους μικροοργανισμούς και την ηλιακή ενέργεια.

·          Να κατονομάζουν τα κυριότερα λειτουργικά μέρη του φυτού και αναγνωρίζουν τις βασικές λειτουργίες τους.

 

: Μέσα από τις εικόνες και τα animation των σελίδων: ο σπόρος, το χώμα, το νερό, ο ήλιος,  γίνεται η αφήγηση της ιστορίας ενός φυτού και η ανάλυση των παραγόντων που συντελούν στην ανάπτυξή του. Στη σελίδα: ένα φυτό και στους συνδέσμους καρπός-φύλλα- βλαστός- ρίζα παρουσιάζονται τα λειτουργικά μέρη του φυτού και τα φαινόμενα φωτοτροπισμού και γεωτροπισμού. Στη σελίδα του φύλλου οι σύνδεσμοι «φωτοσύνθεση» και «διαπνοή» παραπέμπουν στα αντίστοιχα φαινόμενα.

 

Τα animation εμφανίζουν το σώμα ενός φυτού το οποίο δημιουργείται από έναν μικρό σπόρο. Δημιουργείται καινούργια ύλη; Από πού προέρχεται η ύλη που σχηματίζει τη μάζα του φυτού; Από πού προέρχεται όλη η ενέργεια που απαιτείται; Τα συστατικά του εδάφους, το νερό και το διοξείδιο του άνθρακα της ατμόσφαιρας ονομάζονται ΑΝΟΡΓΑΝΑ συστατικά. Τα μόρια που σχηματίζουν το σώμα του φυτού ονομάζονται ΟΡΓΑΝΙΚΑ. Τι σημαίνει η λέξη ΟΡΓΑΝΙΚΑ συστατικά; Η χημεία τα ορίζει ως ενώσεις του άνθρακα. Δηλαδή τα φυτά αποτελούνται από ενώσεις του άνθρακα; Πού βρίσκουν τα φυτά όλο αυτόν τον άνθρακα που χρειάζονται; (κάποιος μαθητής είχε την αντίληψη ότι τα φυτά πρέπει να προσλαμβάνουν κάρβουνο από τη ρίζα τους!) Με δεδομένο ότι η λέξη ΟΡΓΑΝΙΚΟΣ προέρχεται από το ΟΡΓΑΝΙΣΜΟΣ, μήπως τελικά  λέγοντας οργανικές ενώσεις και οργανικά συστατικά αναφερόμαστε σε οτιδήποτε είναι ή ήταν στο παρελθόν …ΖΩΝΤΑΝΟ; Τελικά, μήπως εδώ βρίσκεται και το μυστικό της ζωής στον πλανήτη μας;

Παρόλο που το θέμα είναι γνωστό και έχει αναφερθεί στις σελίδες της οικολογίας, θεωρείται σκόπιμη η αναφορά στο φαινόμενο της φωτοσύνθεσης. Τα φαινόμενα της διαπνοής, και του γεωτροπισμού είναι σημαντικά και πρέπει να συζητηθούν, αλλά ο μεγάλος πρωταγωνιστής είναι η φωτοσύνθεση. Το φαινόμενο του φωτοτροπισμού ερμηνεύεται ως η διαρκής προσπάθεια των φυτών για φωτοσύνθεση.

 

Βροχοπτώσεις

Oι μαθητές επιδιώκεται να συσχετίζουν:

·          τη γεωγραφική περιοχή και τους μήνες του έτους με το ύψος βροχόπτωσης

·          τις διάφορες αγροτικές εργασίες με το ύψος βροχόπτωσης

·          το κλίμα μιας περιοχής με το ύψος βροχόπτωσης

·          τις κλιματολογικές συνθήκες μιας περιοχής με τις ανθρώπινες δραστηριότητες

 

: Διαδραστικός πίνακας πρόβλεψης βροχόπτωσης για την Ελλάδα.  Όταν ο μαθητής επιλέξει την περιοχή και το μήνα και ενεργοποιήσει το σύνδεσμο πρόβλεψη βροχόπτωσης, του δίνεται η πρόβλεψη σε χιλιοστά βροχής, όπως επίσης και οι πληροφορίες για τις αγροτικές εργασίες που πραγματοποιούνται κατά το συγκεκριμένο μήνα και εξαρτώνται από τη βροχόπτωση.

Η πρόβλεψη βασίστηκε σε μετρήσεις 25 ετών και χρησιμοποιεί και τους τέσσερις τύπους βροχομετρικών συστημάτων. Τα στοιχεία είναι των Μαριόπουλου-Καραπιπέρη, από το βιβλίο «Η βροχή στην Ελλάδα».

 

H εκπαιδευτική σημασία της σελίδας αυτής είναι αρκετά μεγάλη και προσφέρεται τόσο για πολλαπλές ομαδοσυνεργατικές δραστηριότητες όσο και για διαθεματική αξιοποίηση. Δημιουργεί δε ένα πολύ καλό ερέθισμα για την άρση των παρανοήσεων και το διαχωρισμό των εννοιών KAIPOΣ και KΛIMA. Προτείνεται λοιπόν στο δάσκαλο, μεταξύ πολλών άλλων, να θέσει στις ομάδες των μαθητών τις παρακάτω δραστηριότητες:

·        κατασκευή ιστογράμματος ύψους βροχόπτωσης ανά μήνα του έτους για την περιοχή

·        κατασκευή ιστογράμματος ύψους βροχόπτωσης ανά μήνα του έτους για κάποιες άλλες περιοχές με διαφορετικό κλίμα

·        κατασκευή ιστογράμματος ύψους βροχόπτωσης ανά μήνα του έτους για την περιοχή, σε συνδυασμό με τις γεωργικές εργασίες που εκτελούνται ανά μήνα και αιτιολόγηση των εργασιών

·        κατασκευή ενός βροχόμετρου με απλά ανακυκλώσιμα υλικά

·        επίσκεψη σε μετεωρολογικό σταθμό της περιοχής, οργάνωση συζήτησης και ανταλλαγή απόψεων μεταξύ των ομάδων με θέμα το κλίμα και την πρόγνωση του καιρού

·        εργασίες με θέμα «καιρός ενδυμασία-διατροφή-οικονομία» κλπ.

Σημείωση: Mια ενδιαφέρουσα προσέγγιση του θέματος της πρόβλεψης του καιρού και της σύνδεσής του με την έννοια του κλίματος, πραγματοποιήθηκε από ένα δημοτικό σχολείο ως εξής: Oι μαθητές κατασκεύασαν ένα βροχόμετρο και στη συνέχεια προσπάθησαν να επαληθεύσουν το προβλεπόμενο, για έναν συγκεκριμένο μήνα, ύψος βροχόπτωσης. Προς το τέλος του μήνα και ενώ είχαν σχεδόν πειστεί για την αξιοπιστία του μέσου ύψους βροχόπτωσης, οδηγήθηκαν σε προβλέψεις βροχόπτωσης, χωρίς αυτό να τους έχει ζητηθεί. Π.χ. «απομένουν ακόμη 5 χιλιοστά, άρα την επόμενη εβδομάδα περιμένουμε δυνατές βροχές»! Tελικά, αβίαστα και μέσα από τη δράση αυτή, σημείωσαν θεαματική πρόοδο στην αναγνώριση της διαφοράς των εννοιών KAIPOΣ και KΛIMA και ταυτόχρονα ενεπλάκησαν με πολύ ενεργητικό τρόπο σε ζητήματα πρόβλεψης του καιρού.

 

Από τον Θεριστή στον Αλωνάρη

Oι μαθητές επιδιώκεται:

·          να αναγνωρίζουν το πολυσύνθετο και το επίπονο των αγροτικών εργασιών

·          να κατανοούν τη σκοπιμότητα του ετήσιου κύκλου των αγροτικών εργασιών

·          να αναφέρουν (εκθέτουν) μερικές βασικές αγροτικές εργασίες ανά μήνα

·          να αναφέρουν (εκθέτουν) τα «υποκοριστικά» και «αγροτικά» ονόματα των μηνών του έτους

·          να αναγνωρίζουν τη συμβολή της τεχνολογίας στην απλοποίηση ορισμένων αγροτικών εργασιών.

 

: Οι μήνες… της γιαγιάς

Η παρουσίαση των δώδεκα μηνών με πληροφορίες για τις γεωργικές εργασίες, animation και  πλούσιο πληροφοριακό υλικό ανά μήνα. Το μολύβι της οθόνης οδηγεί σε εκτυπώσιμο κρυπτόλεξο με λέξεις από το υλικό των σελίδων.

 

 

Όργωμα και σπορά

: Το όργωμα σε δύο animation: τότε και τώρα.

 

Θερισμός

: Animation θερισμού. Η κάμερα οδηγεί σε βίντεο θεριζοαλωνιστικής μηχανής και η φωτογραφική μηχανή σε φωτογραφία από τις αχυρόμπαλες που αφήνει πίσω της.

 

Απ’ το αλώνι στο μύλο

Animation του ιστορικού μύλου αλέσματος δημητριακών. Αναφορές και βίντεο για το σύγχρονο τρόπο διαχωρισμού του καρπού από τα στάχυα και διαχωρισμού των συστατικών του κόκκου σταριού και παραγωγή των ποικιλιών του αλευριού.

 

Oι περισσότεροι μαθητές των πόλεων, μεγαλώνοντας μέσα σε μια καταναλωτική αφθονία, έχουν την αντίληψη πως η παραγωγή των διαφόρων αγροτικών και γεωργικών προϊόντων είναι μια διαδικασία απλή, εύκολη και η οποία δεν απαιτεί κάποια ιδιαίτερη προσπάθεια. H διαφορά ενός κιλού ντομάτας και ενός σαμπουάν (με δεδομένο μάλιστα ότι αυτά προσφέρονται στον καταναλωτή ακόμα και στον ίδιο εμπορικό χώρο), είναι μόνο διαφορά χρήσης. Oι παραπάνω σελίδες επιχειρούν μια προσέγγιση του μαθητή στις αγροτικές και γεωργικές εργασίες. O δρόμος από τη σπορά του σταριού μέχρι το αλεύρι είναι αρκετά μακρύς και επίπονος.

Προτείνεται:

·        H σύνδεση των γεωργικών εργασιών με τη σελίδα της πρόβλεψης βροχόπτωσης.

·        H σύνδεση εθίμων με την παραγωγή των διαφόρων αγροτικών προϊόντων (π.χ. γιατί το σούβλισμα του αρνιού γίνεται το Πάσχα και όχι τα Xριστούγεννα).

·        Aναφορά σε έθιμα από την εποχή των αρχαίων Eλλήνων μέχρι σήμερα και τη σημασία τους (π.χ. οι ανοιξιάτικες γιορτές της Αποκριάς και η ερμηνεία τους σε σχέση με τη γονιμότητα της γης, τα Aνθεστήρια, ο μύθος της Θεάς Δήμητρας, οι γιορτές του Διόνυσου κλπ).

·        Aναφορά στην αξία και την ιδιαίτερη σημασία που έδινε και δίνει ο λαός μας σε διάφορα αγροτικά προϊόντα (η αντίληψη του λαού για την αμαρτία του να πετάει κανείς το ψωμί, το δέντρο της ελιάς που κατά το Bυζάντιο αποτελούσε θέμα ειδικής νομοθεσίας, το λάδι, το σιτάρι, το ψωμί και το κρασί τα οποία πέρασαν ακόμη και στο τελετουργικό της χριστιανικής θρησκείας, τα κλαδιά της ελιάς που έφτιαχναν το στεφάνι του νικητή των Oλυμπιακών αγώνων κλπ).

 

Το ψωμί

Οι μαθητές επιδιώκεται:

·          Να γνωρίζουν τη διαδικασία της παρασκευής του ψωμιού από το αλεύρι

·          Να απαριθμούν διάφορα είδη ψωμιού

·          Να γνωρίζουν μερικά παραδοσιακά αινίγματα για το αλεύρι και το ψωμί

 

το ζύμωμα- το ψήσιμο-είδη ψωμιού

Το ψωμί, από το ζύμωμα του αλευριού μέχρι το ψήσιμό του στον παραδοσιακό φούρνο.

 

ιστορίες και αινίγματα

Αινίγματα που κινδυνεύουν να εκλείψουν μαζί με ένα μεγάλο κομμάτι των λαογραφικών παραδόσεων της πατρίδας μας. Η απάντηση δίνεται μέσω πολλαπλών επιλογών.

H ιδανική διδακτική προσέγγιση θα ήταν φυσικά η… παρασκευή ψωμιού από τις ομάδες των μαθητών!

 

Υγιεινή διατροφή

Oι μαθητές επιδιώκεται:

·          Να αναγνωρίζουν τα βασικά θρεπτικά συστατικά που προσλαμβάνει ο οργανισμός μέσω της τροφής.

·          Να αναγνωρίζουν ποια από αυτά περιέχονται σε μερικά βασικά τρόφιμα.

 

βιταμίνες, πρωτεΐνες, λίπη, υδατάνθρακες, τροφές και υγεία

Ο μαθητής στο «το πιάτο της ημέρας» επιλέγει τροφή, ποσότητα και  με «κλικ» στο γιατρό έχει στη διάθεσή του έναν πίνακα με τα διατροφικά στοιχεία και την ενέργεια που του δίνει το μενού που διάλεξε.

 

Το πεπτικό σύστημα

H περιπέτεια της τροφής και το ταξίδι της στον πεπτικό σωλήνα (βλ οδηγίες >Πεπτικό σύστημα).

 

Άλλοι λαοί, άλλο ψωμί

: Εμφανίζονται στο χάρτη εννέα διαφορετικές χώρες με πληροφορίες για το είδος του ψωμιού που παρασκευάζουν. 

 

Λαοί… χωρίς ψωμί

χωρίς ψωμί - χωρίς νερό - χωρίς φάρμακα

Η σκληρή πραγματικότητα των αναπτυσσόμενων χωρών παρουσιάζεται «εξ απαλών ονύχων». Το μήνυμα παρ’ όλα αυτά είναι αρκετά ισχυρό και εναπόκειται στο δάσκαλο η περαιτέρω ευαισθητοποίηση των μαθητών.

 

τι πρέπει να γίνει

Παρουσίαση πέντε συνδέσμων που οδηγούν σε σελίδες ανθρωπιστικών οργανώσεων, και τις οποίες πρέπει να επισκεφθούν μαθητές και δάσκαλοι.

 

Ας παίξουμε - Η ώρα του θερισμού

: Πόσο εύκολος είναι ο θερισμός του χωραφιού με μια θεριζοαλωνιστική μηχανή; O μαθητής επιλέγει τις διαδρομές, αποφεύγει τις αχυρόμπαλες που αφήνει η μηχανή πίσω της και ανησυχεί για το πετρέλαιο που τελειώνει και τον έγκαιρο ανεφοδιασμό. Όμως το παιχνίδι δε στοχεύει στην ικανότητα οδήγησης και δεν είναι τόσο εύκολο όσο αρχικά φαίνεται. Αυτό που διαπιστώνει ο παίκτης μόλις θερίσει με επιτυχία το χωράφι, είναι ότι σπατάλησε πολλά καύσιμα! (αν ακολουθηθεί η οικονομικότερη διαδρομή, η συνολική κατανάλωση πετρελαίου είναι 86 λίτρα). Ποιος θα ακολουθήσει την οικονομικότερη διαδρομή; Τώρα αρχίζει το πραγματικό παιχνίδι.

Διδακτικοί στόχοι:

·          ανάπτυξη αντίληψης του χώρου και του προσανατολισμού

·          ενίσχυση της ικανότητας ανάπτυξης στρατηγικών

·          αναζήτηση της βέλτιστης στρατηγικής

·          μια πρώτη επαφή με τη δυσκολία του θερισμού (τα παιδιά των πόλεων συνήθως θεωρούν πως η διαδρομή από το χωράφι μέχρι το τραπέζι, είναι μια εύκολη και γρήγορη διαδρομή χωρίς αγώνα και σκληρή δουλειά)

 

Πρόσθετο Υλικό

Ας παίξουμε

·          Η ώρα του θερισμού

Αγαθά του τόπου μας

·          Ψωμί, κρασί, τυρί, λάδι

Άρτος ο επιούσιος

·          Μια συνταγή για ψωμί

Βιβλιογραφία

Φύλλα εργασίας

Κριτήρια αξιολόγησης

Σχετικές συνδέσεις

Βίντεο

·          Ο θερισμός

·          Μεταφορά του σιταριού στο σιλό

Φωτογραφίες

·          Αχυρόμπαλες