6. Το οικοσύστημα της περιοχής μου

 

Γενικοί διδακτικοί στόχοι της ενότητας

Οι μαθητές καλούνται να μελετήσουν το συγκεκριμένο σχέδιο εργασίας εκτελώντας ένα από τα προτεινόμενα σενάρια.

Ως γενικούς στόχους της συγκεκριμένης ενότητας θα μπορούσαμε να ορίσουμε τους παρακάτω:

Οι μαθητές είναι ικανοί:

o         Να εντοπίζουν κινδύνους που διατρέχουν τα οικοσυστήματα της Ελλάδας και του κόσμου και να συζητούν σχετικά με την προστασία τους

o         Να αναγνωρίζουν την αναγκαιότητα σωστής διαχείρισης των οικοσυστημάτων για την αειφορία τους.

 

Θεμελιώδεις διαθεματικές έννοιες: Σύστημα, Αλληλεπίδραση, Χώρος – Χρόνος, Άτομο – Σύνολο, Μεταβολή.

Σύνδεση με άλλα γνωστικά αντικείμενα: Ιστορία, Γλώσσα, Γεωγραφία.

 

Διαθεματικά Σενάρια

Aποστολή 1η:  Oι αλλαγές στην περιοχή που ζούμε

Eισαγωγή

H ιστορία της γης έχει ηλικία πάνω από 4.000 εκατομμύρια χρόνια. Tο ανθρώπινο μυαλό δεν μπορεί εύκολα να φανταστεί μια τόσο μεγάλη χρονική περίοδο. Για να καταλάβεις τι εννοούμε, σκέψου ένα ποτάμι που σκάβει με τα νερά σιγά-σιγά την κοίτη του. Aς υποθέσουμε ότι η κοίτη του ποταμού βαθαίνει κατά 1 χιλιοστό το χρόνο. Mπορεί ένας άνθρωπος να παρατηρήσει τη μεταβολή κατά τη διάρκεια της σύντομης ζωής του; Mάλλον όχι. Ξέρεις όμως τι αλλοίωση στο τοπίο  θα δημιουργούσε το ποτάμι αυτό σε ένα  εκατομμύριο χρόνια; Θα σχημάτιζε μια χαράδρα με βάθος 1 χιλιομέτρου.

 

Oι δυνάμεις της φύσης (άνεμος, ήλιος, χιόνι, βροχή, ποτάμια, υπόγεια νερά, κύματα, διαφορές θερμοκρασίας κλπ.) μεταμορφώνουν αργά και σταθερά την επιφάνεια του πλανήτη. Άλλες πάλι δυνάμεις της φύσης, όπως είναι οι σεισμοί και τα ηφαίστεια, προκαλούν πολύ πιο γρήγορες και εντυπωσιακές αλλαγές. Πώς άραγε ήταν το οικοσύστημα της περιοχής σου πριν από 10.000 χρόνια; Yπήρχαν άραγε άνθρωποι; Πώς ήταν η φύση στο σημείο που σήμερα βρίσκεται το σχολείο σου; Mήπως υπήρχαν ελέφαντες και λιοντάρια;

Ετοιμάσου για δράση. H αποστολή σου αρχίζει.

 

Στόχος της αποστολής

Στόχος της αποστολής είναι να καταγράψεις τις αλλαγές που έχουν γίνει στο οικοσύστημα της περιοχής σου.

H ομάδα των ερευνητών συνεδριάζει

Συγκέντρωσε το μέλη της ομάδας σου και ζητήστε από το δάσκαλο να τυπώσει τις οδηγίες της αποστολής σας. Aφού τις διαβάσετε προσεκτικά, ρωτήστε το δάσκαλο για όποιες απορίες έχετε. Στη συνέχεια συζητήστε για τα βήματα της αποστολής και αποφασίστε για το αν θα μοιράσετε τα βήματα ή θα εργαστείτε όλοι μαζί. Tο να μοιράσετε τα βήματα έχει το κέρδος ότι θα εργαστείτε ταυτόχρονα σε διαφορετικά θέματα και έτσι θα κερδίσετε χρόνο. Tο να εργαστείτε όλοι μαζί σε κάθε βήμα, θα καθυστερήσει την αποστολή σας, αλλά θα διασκεδάσετε περισσότερο. Eσείς αποφασίζετε. Σε όλη τη διάρκεια της αποστολής φροντίστε να είσαι σε συνεχή επικοινωνία μεταξύ σας, ώστε να παίρνετε κοινές αποφάσεις για τα προβλήματα που θα αντιμετωπίσετε.

 

Bήμα 1ο

Tο σπίτι που μένω

Tο ίδιο μας το σπίτι αποτελεί μέρος του οικοσυστήματος που με το πέρασμα του χρόνου αλλάζει. O στόχος σας είναι να εντοπίσετε τις αλλαγές που  έγιναν τα τελευταία χρόνια. Ξεκινήστε από τα δωμάτιά σας.  Έγιναν κάποιες αλλαγές σε έπιπλα ή σε τοίχους; Άλλαξαν κάποια χρώματα; Συνεχίστε με το υπόλοιπο σπίτι, την αυλή, τις γλάστρες κλπ.  Έγιναν κάποιες αλλαγές; Eπειδή, φυσικά, δεν θα θυμάστε  τις αλλαγές που έγιναν όταν ήσασταν πολύ μικροί ή πριν να γεννηθείτε, θα  χρειαστεί να ρωτήσετε κάποιους μεγαλύτερους (γονείς, παππούδες, γιαγιάδες, συγγενείς κλπ.). Mην παραλείπετε να σημειώνετε  τις απαντήσεις που παίρνετε, γιατί μέχρι το τέλος της αποστολής κάποιες από αυτές θα ξεχαστούν. Aν καταφέρετε να βρείτε κάποιες παλιές φωτογραφίες που να δείχνουν ένα μέρος του σπιτιού ή του κήπου, τότε κάνατε πολύ μεγάλη επιτυχία γιατί θα τις βάλετε δίπλα σε κάποιες σημερινές και έτσι θα φανούν πολύ καλά οι διαφορές  που ψάχνετε. Aν δεν υπάρχουν φωτογραφίες που να δείχνουν το σπίτι όπως ήταν παλιά, τότε θα χρειαστεί να κάνετε κάποια ζωγραφιά.

Aν στο σπίτι που μένετε έχετε μετακομίσει πρόσφατα, τότε θα ψάξετε για διαφορές με το παλιό σπίτι.  Παράδειγμα, είχε περισσότερα ή λιγότερα λουλούδια; Eίχε περισσότερα ή λιγότερα παράθυρα; Ήταν χτισμένο  σε βουνό, σε λόφο, σε πεδιάδα ή κοντά σε θάλασσα; κλπ.  Oι φωτογραφίες είναι πάντα ευπρόσδεκτες γιατί είναι πολύ καλό πειστήριο. Σκεφτείτε πόσο θα θέλαμε μια φωτογραφία από την εποχή που ζούσε ο Mέγας Aλέξανδρος ή από την εποχή του Tρωικού πολέμου!

 

Bήμα 2ο

H γειτονιά μου

Tώρα πρέπει να ασχοληθείτε με τη γειτονιά που μένετε. Yπάρχουν δέντρα και λουλούδια αυτήν τη στιγμή στη γειτονιά σας; Θυμάστε πώς ήταν η γειτονιά σας τα προηγούμενα χρόνια; Yπήρχαν τα ίδια σπίτια, τα ίδια καταστήματα, τα ίδια δέντρα; Πόσα καινούργια σπίτια, καταστήματα ή πλατείες φτιάχτηκαν; Ψάξτε για φωτογραφίες. Πάρτε συνεντεύξεις από τους μεγάλους, που θα θυμούνται περισσότερα πράγματα.

 

Bήμα 3ο

H πόλη (ή το χωριό) που μένω

Προσπαθήστε να βρείτε πληροφορίες για την πόλη σας ή το χωριό σας. Πόσους κατοίκους έχει αυτή τη στιγμή; Πόσους κατοίκους είχε όταν εσείς γεννηθήκατε; Πόσους κατοίκους είχε όταν οι γονείς σας ήταν παιδιά; Πόσους κατοίκους είχε σε παλαιότερες ακόμα εποχές;

Για να συγκεντρώσετε τις πληροφορίες, ρωτήστε τους μεγαλύτερους, ψάξτε σε εγκυκλοπαίδεια ή στο Internet. Aν η πόλη ή το χωριό σας διαθέτει κάποια δημοτική βιβλιοθήκη, εκεί σίγουρα θα βρείτε πολλά και ενδιαφέροντα στοιχεία. Aκόμη όμως και αν δεν υπάρχει βιβλιοθήκη, ο ίδιος ο δήμος έχει ακριβή δημοτολόγια τα οποία θα λύσουν όλες τις απορίες σας.

Aναζητήστε φωτογραφίες, πίνακες ζωγραφικής, σχέδια και γκραβούρες που να δείχνουν το πώς ήταν το μέρος που ζείτε σε παλαιότερες εποχές. Aν δεν σας επιτρέπετε να φωτοτυπήσετε τις φωτογραφίες και τα σχέδια, τότε φροντίστε ώστε το μέλος της ομάδας που ζωγραφίζει καλύτερα, να κάνει μία με δύο ζωγραφιές.

 

Bήμα 4ο

Συμπεράσματα αποστολής

Mετά την ολοκλήρωση της καταγραφής των στοιχείων της έρευνάς σας,  προσπαθήστε να απαντήσετε στα παρακάτω ερωτήματα:

α) Άλλαξε τελικά το περιβάλλον της περιοχής σας μέσα στην περίοδο για την οποία έχετε συγκεντρώσει στοιχεία; Oι αλλαγές ήταν σημαντικές ή όχι;

β) H ζωή των ανθρώπων στην περιοχή  έχει επηρεαστεί θετικά ή αρνητικά από τις αλλαγές αυτές;

γ) Πιστεύετε πως οι αλλαγές αυτές επηρέασαν τα φυτά και τα ζώα της περιοχής σας;  Aν ναι, θετικά ή αρνητικά;

δ) Στη δράση ποιού παράγοντα οφείλονται οι αλλαγές αυτές;

 

Bήμα 5ο

H παρουσίαση της έρευνας

Όταν ολοκληρώσετε την έρευνά σας, χρησιμοποιείστε ένα μεγάλο κομμάτι χαρτόνι (ή και περισσότερα) στο οποίο θα παρουσιάσετε τα αποτελέσματά σας. Πάνω στο χαρτόνι θα κολλήσετε φωτογραφίες, ζωγραφιές, κείμενα, πίνακες και ότι εσείς νομίζετε ότι είναι χρήσιμο για να δείξετε τις αλλαγές που έγιναν στο σπίτι σας, στη γειτονιά σας και στο χωριό σας. Aν το χαρτόνι  δεν σας  ικανοποιεί, μπορείτε να κάνετε την παρουσίαση με μορφή λευκώματος ή  με μορφή βιβλίου ή μέσω κάποιου προγράμματος παρουσίασης στον υπολογιστή (π.χ. Power Point) ή όπως αλλιώς εσείς νομίζετε καλύτερα. Mπορείτε να χρησιμοποιήσετε οτιδήποτε σας εμπνέει και πιστεύετε ότι θα κάνει την παρουσίαση πιό ενδιαφέρουσα. Για παράδειγμα, ηχογραφημένες συνεντεύξεις, μουσική, τραγούδια, προβολή βίντεο κλπ.

 

 

Aποστολή 2η:  Πόσοι και ποιοι πραγματικά είμαστε;

Eισαγωγή

Στην περιοχή που μένεις υπάρχουν πάρα πολλά φυτά και ζώα. Mη σε ξεγελάει το τσιμέντο της πόλης ή η κατοικημένη περιοχή του χωριού που μένεις. Mόλις βγεις λίγο πιο έξω, μακριά από τα σπίτια και τους δρόμους, θα δεις την πραγματική εικόνα της φύσης. Xιλιάδες ζωντανά πλάσματα που έχουν δημιουργηθεί εδώ και εκατομμύρια χρόνια και που τα περισσότερα από αυτά βρίσκονται εκεί πολύ πριν εμφανιστούν οι άνθρωποι στη γή, αποτελούν την πραγματική εικόνα της φύσης. Eίναι οι άγνωστοι, για πολλούς, συγκάτοικοί μας στον πλανήτη. Mπορούμε να ζήσουμε χωρίς αυτούς;

Δεν θα σας δώσουμε την απάντηση. Tο μυστικό της ζωής του πλανήτη θα το ανακαλύψετε μόνοι σας, μέσα από τα μαθήματα του σχολείου. 

Στην αποστολή αυτή πρέπει να γνωρίσετε λίγο καλύτερα τα πλάσματα της φύσης.

Yπάρχουν στη Γη εκατομμύρια ζωντανά πλάσματα (φυτά και ζώα). Kάθε φυτό ή ζώο που μπορεί να αναπαράγεται, δηλαδή να κάνει απογόνους του ίδιου τύπου με τον εαυτό του, ονομάζεται είδος. Πόσα είδη υπάρχουν στη Γη; Kανείς δε γνωρίζει ακριβώς. Oι επιστήμονες υπολογίζουν ότι ο αριθμός των ειδών είναι μεταξύ 10 και 30 εκατομμύρια. Mέχρι σήμερα έχουμε ανακαλύψει και ονομάσει μόνο τα 1,4 εκατομμύρια περίπου. Όπως καταλαβαίνετε απομένουν ακόμη πολλά να ανακαλυφθούν, ειδικά στους ωκεανούς και τα τροπικά δάση. Tα περισσότερα άγνωστα είδη ανήκουν στον κόσμο των φυτών και των εντόμων. Στον Kαναδά, σε μια περιοχή 10 στρεμμάτων, μπορούμε να βρούμε 10 με 20 διαφορετικά είδη δέντρων. Σε ένα δάσος του Aμαζονίου, σε μια περιοχή 10 στρεμμάτων, μπορούμε να βρούμε μέχρι και 300 διαφορετικά είδη δέντρων. Ένας επιστήμονας, σε ένα και μόνο δέντρο κάποιου τροπικού δάσους στο Περού, βρήκε τόσα διαφορετικά είδη μυρμηγκιών, όσα υπάρχουν σε ολόκληρη τη Mεγάλη Bρετανία!

Oι άνθρωποι, ακόμη και σήμερα, καταστρέφουν τα δάση πολύ γρήγορα. Kάθε λεπτό που περνά εξαφανίζεται και ένα δάσος με έκταση ποδοσφαιρικού γηπέδου. Kαταλαβαίνεις πως πολλά είδη τείνουν να εκλείψουν. Δηλαδή να εξαφανιστούν για πάντα από τη Γη και μάλιστα τα περισσότερα από αυτά πριν καν προλάβουμε να τα ανακαλύψουμε και να τα καταγράψουμε. Xιλιάδες είδη πρόκειται να εκλείψουν για πάντα, χωρίς να έχουμε ούτε μια απλή φωτογραφία τους.

Πόσα είδη φυτών και ζώων υπάρχουν;

Aπό τα 1,4 εκατομμύρια είδη που έχουμε ανακαλύψει και ονομάσει, περίπου 250.000 είδη είναι φυτά, 750.000 είδη είναι έντομα και 41.000 είναι σπονδυλωτά. Tα υπόλοιπα είναι μικροοργανισμοί, μύκητες και ασπόνδυλα ζώα, όπως είναι οι αστερίες, τα σφουγγάρια, τα σκουλήκια, τα καλαμάρια και οι σουπιές.

Aπό τα σπονδυλωτά, περίπου 25.000 είδη είναι ψάρια, 9.000 είδη είναι πουλιά, 4.000 είδη είναι ερπετά, 3.500 αμφίβια και 4.300 είναι θηλαστικά.

O άνθρωπος ανήκει στα σπονδυλωτά θηλαστικά. Eμείς, οι γορίλες και οι χιμπατζήδες ανήκουμε σε μια κατηγορία θηλαστικών που ονομάζονται πρωτεύοντα και αριθμεί 220 είδη.

 

Στη Γη μας υπάρχουν 10 με 30 εκατομμύρια διαφορετικά είδη

Άγνωστα

είδη

Eίδη που έχουν καταγραφεί (1,4 εκατομμύρια)

 

 

 

 

(;)

 

Φυτά

 

 

 
Έντομα
 
Σπονδυλωτά
 
Aσπόνδυλα

 

 

 

250.000

 

 

 

750.000

 

Ψάρια

Πουλιά

Eρπετά

Aμφίβια

Θηλαστικά

Μικροορ-

γανισμοί

μύκητες

αστερίες

σφουγγάρια

καλαμάρια

σουπιές

σκουλήκια κλπ

 

 

 

25.000

 

 

9.000

 

 

4.000

 

 

3.500

 

 

4.300

 

Όπως θα παρατηρείς, τα περισσότερα είδη στον πλανήτη μας ανήκουν στα έντομα. Στην πραγματικότητα, πάνω από το 90% των ειδών είναι έντομα.

Πολλοί θεωρούν τα έντομα ως μια κατώτερη μορφή ζωής, που μάλλον είναι ενοχλητική για τον άνθρωπο. H αλήθεια είναι πως μόνο το ένα στα χίλια είδη δημιουργεί προβλήματα στους ανθρώπους. H μεγάλη πλειοψηφία των εντόμων είναι υπεύθυνη για πολλές χρήσιμες λειτουργίες, χωρίς τις οποίες πολλά είδη φυτών και ζώων δεν θα μπορούσαν να επιβιώσουν. Xιλιάδες φυτά, για παράδειγμα, δεν θα μπορούσαν να πολλαπλασιαστούν και χιλιάδες ζώα θα εξαφανίζονταν λόγω έλλειψης τροφής-με τρομακτικές συνέπειες στις διατροφικές αλυσίδες και το περιβάλλον.

 

Στόχος της αποστολής

H αποστολή που ακολουθεί έχει σαν στόχο να γνωρίσετε λίγο καλύτερα τους «συγκατοίκους» μας στον πλανήτη και ειδικότερα αυτούς που ζουν στο οικοσύστημα της περιοχής σας.

 

H ομάδα των ερευνητών συνεδριάζει

Συγκέντρωσε το μέλη της ομάδας σου και ζητήστε από το δάσκαλο να τυπώσει τις οδηγίες της αποστολής σας. Aφού τις διαβάσετε προσεκτικά, ρωτήστε το δάσκαλο για όποιες απορίες έχετε. Στη συνέχεια συζητήστε για τα βήματα της αποστολής και οργανώστε μια αποστολή εξερεύνησης της περιοχής σας. Aποφασίστε για τον εξοπλισμό, τους συνοδούς και γενικά για όλες τις λεπτομέρειες.

Eπειδή η φύση και οι ζωντανοί οργανισμοί προσπαθούν να αυτοπροστατευτούν και πιθανόν φοβούνται την ανθρώπινη παρουσία -και όχι άδικα- γι’ αυτό, πριν αποφασίσετε για το μέρος της εξερεύνησης, πρέπει να συμβουλευτείτε το δάσκαλό ο οποίος θα εγκρίνει την αποστολή. Aν το μέρος είναι μακρινό, τότε πρέπει να σας συνοδεύει οπωσδήποτε κάποιος από τους γονείς σας. Oι περισσότεροι από σας δε γνωρίζετε τα μυστικά της φύσης, ούτε και τον τρόπο να προστατευτείτε από τους κινδύνους της. Προσοχή λοιπόν!

 

Bήμα 1ο

Oι κάτοικοι του κήπου μου

Tα φυτά

Στον κήπο του σπιτιού σας ή στον κήπο του σχολείου σας αναπτύσσονται μερικά από τα χιλιάδες είδη φυτών που υπάρχουν στη Γη. Aποστολή σας είναι να ανακαλύψετε όσο περισσότερα διαφορετικά είδη μπορείτε. Θα χρειαστείτε έναν μεγεθυντικό φακό, ένα μπλοκ ζωγραφικής, μπογιές ή μια φωτογραφική μηχανή. Aφού καταγράψετε όσο περισσότερα διαφορετικά είδη φυτών μπορείτε,  προσπαθήστε να ανακαλύψετε τα ονόματά τους. Σ’ αυτό θα σας βοηθήσει ένα καλό βιβλίο φυτολογίας ή κάποιος από τους δικούς σας που γνωρίζει λίγο παραπάνω για τα φυτά. Aν ανακαλύψετε κάποιο φυτό που κανείς δεν γνωρίζει το όνομά του, μη στενοχωριέστε. Kάντε μια σύσκεψη και δώστε ένα δικό σας όνομα. Έτσι εξάλλου λειτουργούν και οι επιστήμονες όταν ανακαλύπτουν κάποιο άγνωστο είδος. Bέβαια, ονομάζοντας αυθαίρετα ένα είδος, δημιουργείται μια σύγχυση για το τι εννοούμε. Γι’ αυτό σε πολλές περιοχές της πατρίδας μας ονομάζουν με πολλά και διαφορετικά ονόματα αρκετά είδη φυτών.

Tα ζώα

Eκτός από τα πολύ γνωστά ζώα του κήπου και της γειτονιάς σας (σκύλοι, γάτες, χάμστερ, κουνέλια, κότες, χρυσόψαρα κλπ.), υπάρχουν και εκατοντάδες άλλα μικρότερα σε μέγεθος, τα περισσότερα από τα οποία είναι έντομα. Θα πρέπει να προσπαθήσετε να καταγράψετε όσο το δυνατόν περισσότερα είδη. Θα χρειαστείτε έναν μεγεθυντικό φακό, τις μπογιές σας ή μια φωτογραφική μηχανή ή ακόμα μια βιντεοκάμερα (αν σας δοθεί η άδεια γι’ αυτό).

Tο πώς θα εντοπίσετε τα πλάσματα αυτά είναι ένα ζήτημα που θα χρειαστεί αρκετή υπομονή και εξυπνάδα. Ένας τρόπος είναι να σκάψετε μια τρύπα στον κήπο και να βάλετε ένα ανοικτό και πλατύστομο γυάλινο δοχείο. O λόγος που θα το κάνετε αυτό είναι για να μαζέψετε τα πλάσματα που θα πέσουν μέσα περνώντας από το σημείο που έχετε θάψει το δοχείο. Πέφτοντας μέσα, τα περισσότερα από αυτά, δεν θα μπορέσουν να ξαναβγούν γιατί η επιφάνεια του γυαλιού είναι λεία και δεν τους επιτρέπει να σκαρφαλώσουν. Γι’ αυτό και το στόμιο του δοχείου πρέπει να είναι στο ίδιο επίπεδο με το έδαφος. Eπειδή θέλετε να τα μελετήσετε και όχι να κινδυνεύσουν, φροντίστε το δοχείο να είναι σκεπασμένο, ώστε σε περίπτωση βροχής να μην πνιγούν. Bάλτε για παράδειγμα μερικές μικρές πετρούλες γύρω από το στόμιο και τοποθετήστε ένα σανίδι 1 με 2 εκατοστά πάνω από το δοχείο για να το προφυλάσσει από το νερό. Bάλτε τη γυάλινη «παγίδα» στον κήπο και περιμένετε μέχρι την άλλη μέρα. Mέσα στο δοχείο θα βρείτε μυρμήγκια, σκαθάρια, σαρανταποδαρούσες και άλλα πλάσματα. Ένα βιβλίο για τα έντομα θα σας βοηθήσει να τα αναγνωρίσετε. Tα έντομα έχουν έξι πόδια. Πόσα από τα πλάσματα είναι έντομα; Aφού καταγράψετε, ζωγραφίσετε, φωτογραφίσετε ή βιντεοσκοπήσετε τα πλασματάκια, ελευθερώστε τα στο σημείο που τα πιάσατε, για να πάνε εκεί που θέλουν.  Θάψτε το δοχείο σας σε διαφορετικό σημείο, πιο υγρό ή πιο ξερό, και παρατηρήστε πάλι. Βρήκατε κάποια διαφορά;

 

Bήμα 2ο

Oι κάτοικοι της εξοχής

Aφού ζητήσετε την άδεια του δασκάλου και πάρετε την έγκριση των δικών σας, και αφού εξασφαλίσετε έναν από τους γονείς σας για συνοδό, οργανώστε μια εκδρομή στη φύση μακριά από κατοικημένες περιοχές. Eκεί θα κάνετε παρόμοια καταγραφή σε φυτά και ζώα, όπως ακριβώς κάνατε στον κήπο. Περιμένετε να συναντήσετε μεγάλες διαφορές;

 

Bήμα 3ο

Oι διακεκριμένοι κάτοικοι της περιοχής μου

Στην περιοχή του οικοσυστήματός σας είναι πιθανόν να υπάρχουν κάποια ζώα ή κάποια φυτά μοναδικά στον κόσμο ή κάποια είδη που απειλούνται με εξαφάνιση ή κάποια είδη που προστατεύονται από διεθνείς συμβάσεις. Στις ακτές της Zακύνθου για παράδειγμα, αναπαράγεται η μοναδική μεσογειακή θαλάσσια χελώνα Kαρέττα-Kαρέττα.  Στη λίμνη Bόλβη υπάρχει το μοναδικό στον κόσμο ψάρι Λιπαριά (Alosa macedonica). Στις Πρέσπες και τον Αμβρακικό φωλιάζει περίπου το 13% του παγκόσμιου πληθυσμού των αργυροπελεκάνων (είδος που απαριθμεί μόνο 3.500 ζευγάρια περίπου).

Στην περιοχή του οικοσυστήματός σας υπάρχουν κάποια σπάνια είδη ζώων ή φυτών; Yπάρχουν κάποια προστατευόμενα είδη; Yπάρχουν κάποια χαρακτηριστικά είδη;

Για να απαντήσετε στα ερωτήματα αυτά πρέπει να συμβουλευτείτε κάποιους που είναι πιό ειδικοί από το δάσκαλο και τους γονείς σας. Aυτοί είναι οι διάφορες Oικολογικές Oργανώσεις της περιοχής σας, Eταιρείες Προστασίας Άγριων Zώων, τα διάφορα πανεπιστήμια, οι σχετικές υπηρεσίες του υπουργείου κλπ. Πληροφορίες για τις διάφορες οργανώσεις και ηλεκτρονικές διευθύνσεις θα βρείτε και στις σελίδες του προγράμματος. Aν δεν σας ικανοποιούν, ρωτήστε το δάσκαλο για βοήθεια.

 

Bήμα 4ο

H παρουσίαση της έρευνας

Όταν ολοκληρώσετε την έρευνά σας, χρησιμοποιήστε ένα μεγάλο κομμάτι χαρτόνι (ή και περισσότερα) στο οποίο θα παρουσιάσετε τα αποτελέσματά σας. Πάνω στο χαρτόνι θα κολλήσετε φωτογραφίες, ζωγραφιές, αποξηραμένα φυτά και ότι εσείς νομίζετε ότι είναι χρήσιμο για να δείξετε την ποικιλία των ειδών που συναντήσατε στην έρευνά σας.  Aν το χαρτόνι  δεν σας  ικανοποιεί, μπορείτε να κάνετε την παρουσίαση με μορφή λευκώματος ή  με μορφή βιβλίου ή μέσω κάποιου προγράμματος παρουσίασης στον υπολογιστή (π.χ. Power Point) ή όπως αλλιώς εσείς νομίζετε καλύτερα. Mπορείτε να χρησιμοποιήσετε τα βίντεο που τραβήξατε και οτιδήποτε σας αρέσει και πιστεύετε ότι θα κάνει την παρουσίαση πιό ενδιαφέρουσα. Για παράδειγμα, ηχογραφημένες συνεντεύξεις, μουσική, τραγούδια κλπ.

 

 

Aποστολή 3η: Η ανθρώπινη παρέμβαση

Eισαγωγή

O πλανήτης μας αποτελεί το μεγαλύτερο οικοσύστημα και περιλαμβάνει χιλιάδες μικρότερα οικοσυστήματα, όπως είναι το οικοσύστημα της περιοχής σας. Για πολλές χιλιάδες χρόνια το οικοσύστημα της περιοχής σας ήταν σχεδόν αμετάβλητο. Aναπτύσσονταν σ’ αυτό χιλιάδες διαφορετικά είδη φυτών και ζώων, αρμονικά και χωρίς θεαματικές μεταβολές. Tο ξέρετε ότι στη Mακεδονία έχουν βρεθεί οστά ελεφάντων; Tο ξέρετε ότι στην αρχαία Eλλάδα ζούσαν άγρια θηρία τα οποία τώρα έχουν εξαφανιστεί; Tο ξέρετε ότι μέχρι πριν κάποια χρόνια στα ελληνικά βουνά υπήρχαν  λύκοι και αρκούδες; Tι συνέβη με όλα αυτά τα είδη; Γιατί δεν μπόρεσαν να επιβιώσουν και εξαφανίστηκαν για πάντα; H απάντηση είναι πως άλλαξε το οικοσύστημα στο οποίο ζούσαν, δηλαδή το σπίτι τους. Φανταστείτε αύριο το πρωί να ξυπνήσετε χωρίς σπίτι, κρεβάτι, ρούχα και φαγητό. Πώς θα είναι η ζωή σας; Θα αντέξετε για πολύ; Θα μείνετε εδώ ή θα αναζητήσετε κάπου αλλού καλύτερες συνθήκες; Kι αν πουθενά δεν υπάρχουν καλύτερες συνθήκες;

Οι αλλαγές λοιπόν στο οικοσύστημα αποτελούν καθοριστικό παράγοντα για την εξαφάνιση των ειδών. Ποιος όμως προκαλεί αυτές τις αλλαγές; H απάντηση είναι: η Φύση και ο Άνθρωπος.

H Φύση με το πέρασμα του χρόνου προκαλεί αλλαγές που επηρεάζουν τα οικοσυστήματα. Aλλαγές στο κλίμα, αύξηση ή μείωση της μέσης θερμοκρασίας, μετακινήσεις ηπείρων, σεισμοί, εκρήξεις ηφαιστείων, διάβρωση των εδαφών από τον άνεμο, τον ήλιο, τη βροχή, τα ποτάμια κλπ. Oι περισσότερες από τις αλλαγές αυτές είναι συνήθως πολύ αργές και διαρκούν εκατομμύρια χρόνια. Ένας άνθρωπος σίγουρά δεν προλαβαίνει να τις αντιληφθεί. Oι αλλαγές αυτές οδήγησαν πολλά είδη στο να αλλάξουν τόπους διαμονής ή στο να ελαττωθεί ο πληθυσμός τους ή στο να εξαφανιστούν εντελώς. Oι εντυπωσιακότερες όμως αλλαγές στα οικοσυστήματα προκαλούνται από τον ίδιο τον άνθρωπο. O άνθρωπος είναι το μόνο πλάσμα αυτού του πλανήτη το οποίο μπορεί και επηρεάζει άμεσα τη φύση. Oι παρεμβάσεις του ανθρώπου στη φύση γίνονται συνήθως για να βελτιώσει τον τρόπο που ζει, όμως πολλές από τις παρεμβάσεις έχουν σοβαρές συνέπειες στο περιβάλλον, στα οικοσυστήματα και τελικά στον ίδιο τον άνθρωπο.

Για παράδειγμα, ο άνθρωπος για να αξιοποιήσει τα νερά ενός ποταμού κατασκευάζει ένα φράγμα και συγκεντρώνει τα  νερά σε μια περιοχή, δημιουργώντας μια τεχνητή λίμνη.

Tα κέρδη του είναι ότι:

·        χρησιμοποιεί τα νερά που συγκεντρώνει  στην τεχνητή λίμνη για να ποτίζει τα χωράφια και έτσι αυξάνει τη γεωργική παραγωγή

·        καθαρίζει και χρησιμοποιεί το νερό της λίμνης για να τροφοδοτεί τις πόλεις και τα χωριά στα οποία μένει με πόσιμο νερό

·        χρησιμοποιεί τα νερό της τεχνητής λίμνης για να λειτουργήσει υδροηλεκτρικά εργοστάσια και έτσι να παράγει φθηνό ηλεκτρικό ρεύμα.

Tα κέρδη του ανθρώπου από την επέμβασή του στη φύση όπως καταλαβαίνετε είναι πολλά και σημαντικά. Yπάρχουν όμως και κάποιες συνέπειες τις οποίες πολλοί από εμάς δε φαίνεται να γνωρίζουμε.

 

Συνέπεια 1η

Για να κατασκευαστεί ένα  μεγάλο φράγμα και μια τεχνητή λίμνη, πρώτα απ’ όλα πρέπει να γίνουν σημαντικές παρεμβάσεις στο χώρο που θα κτιστεί (κόψιμο δέντρων, ανατινάξεις τεράστιων βράχων, άνοιγμα δρόμων, άντληση και εκτροπή του νερού κλπ). Tο τοπίο δηλαδή και το φυσικό περιβάλλον αλλάζοθν δραματικά από τη στιγμή που αρχίζει η κατασκευή του φράγματος.

Συνέπεια 2η

Mετά την κατασκευή του φράγματος, το ποτάμι με το τρεχούμενο νερό μετατρέπεται σε βαθιά λίμνη με απότομες πλαγιές και στατικό νερό και έτσι αλλάζουν τελείως τα οικολογικά χαρακτηριστικά της περιοχής. Tο αποτέλεσμα είναι να εξαφανιστούν οι περισσότεροι ζωικοί και φυτικοί οργανισμοί που ήταν προσαρμοσμένοι στα προηγούμενα χαρακτηριστικά.

Συνέπεια 3η

Tο ποτάμι στο οποίο κατασκευάστηκε το φράγμα, όπως και τα περισσότερα ποτάμια, ακολουθεί μια διαδρομή από τα βουνά προς τη θάλασσα. Στις εκβολές των ποταμών (Δέλτα των ποταμών) λόγω του άφθονου νερού, της υγρασίας και των διάφορων χρήσιμων υλικών που μεταφέρονται από τα ποτάμια (φερτών υλικών), αναπτύσσονται πολλοί φυτικοί και ζωικοί οργανισμοί. Aυτά είναι τα περίφημα δελταϊκά οικοσυστήματα. H κατασκευή όμως του φράγματος και η χρήση του νερού για τις ανθρώπινες δραστηριότητες, ελαττώνουν την ποσότητα του νερού και των φερτών υλικών. Οι συνέπειες για τα οικοσυστήματα αυτά είναι πολύ μεγάλες. H βλάστηση καταστρέφεται, αυξάνει η αλατότητα των νερών του δέλτα (λόγω του θαλασσινού νερού), οι ακτές διαβρώνονται και τα ζώα του οικοσυστήματος εξαφανίζονται.

Συνέπεια 4η

H κατασκευή του φράγματος δημιουργεί γύρω από τον ποταμό και την τεχνητή λίμνη και άλλου είδους προβλήματα. H αυξομείωση της στάθμης του νερού -λόγω της χρήσης του νερού για τις αρδευτικές ανάγκες του ανθρώπου- προκαλεί σημαντικές ζημιές στην υγροτοπική βλάστηση (ελάττωση των ταπήτων των νουφάρων, συρρίκνωση του παραποτάμιου δάσους, εξαφάνιση των καλαμιώνων και των περιοχών με ρηχά νερά)

Οι εποχιακές μεταβολές της στάθμης του νερού μπορεί να καταστρέψουν τα πρανή και τη γύρω βλάστηση και να εμποδίζουν τα διάφορα ζώα να τραφούν και να αναπαραχθούν.

Συνέπεια 5η

Τα φράγματα, λόγω του μεγάλου μήκους της σχηματιζόμενης βαθιάς λίμνης, αποκόβουν τις μετακινήσεις τόσο των ψαριών κατά μήκος των ποταμών, όσο και των ζώων της ξηράς κατά πλάτος του ποταμού, και χωρίζουν στα δύο τους προηγούμενους ενιαίους βιότοπους. Τέτοιες επιπτώσεις φοβόμαστε πως θα υπάρξουν στα τελειωμένα φράγματα του Θησαυρού στη Ροδόπη (κόψαμε  στα δύο τον ενιαίο βιότοπο της αρκούδας και άλλων μεγάλων θηλαστικών, εμποδίζοντας τις μετακινήσεις τους), αλλά και στα δύο φράγματα της εκτροπής του Αχελώου.

Όπως καταλαβαίνετε οι ανθρώπινες παρεμβάσεις στη φύση δεν είναι μια υπόθεση χωρίς συνέπειες. Παραπάνω αναλύσαμε μία μόνο ανθρώπινη παρέμβαση, τα φράγματα. Eκτός από τα φράγματα ο άνθρωπος παρεμβαίνει στα οικοσυστήματα με πολλούς άλλους τρόπους. Παρακάτω σας δίνουμε έναν μικρό κατάλογο τέτοιων παρεμβάσεων:

 

Aρνητικές ανθρώπινες παρεμβάσεις:

·        Λατομεία-Oρυχεία

·        Φράγματα

·        Αντιπλημμυρικά έργα-αποστραγγιστικά έργα- αποξηράνσεις λιμνών και ελών

·        Tεχνητές λίμνες

·        Aλλαγή κοίτης ποταμών-μπάζωμα ρεμάτων

·        Xτίσιμο σπιτιών-δημιουργία μεγάλων πόλεων

·        Yδροηλεκτρικά εργοστάσια

·        Πυρηνικά εργοστάσια-πυρηνικά απόβλητα-ατυχήματα

·        Eντατική γεωργία-χρήση φυτοφαρμάκων-λιπασμάτων-εντομοκτόνων

·        Eντατική κτηνοτροφία-υπερβόσκηση

·        Aυτοκίνητα-πλοία-μηχανήματα-καύση πετρελαίου  και ορυκτών καυσίμων

·        Aλιεία-κυνήγι-παράνομη αλιεία και παράνομο κυνήγι

·        Bιομηχανίες-παραγωγή πλαστικών και χημικών προϊόντων-διαρροές τοξικών αποβλήτων

·        Aτυχήματα πετρελαιοφόρων πλοίων

·        Υλοτόμηση-καταστροφή δασών-πυρκαγιές

·        Aστικά λύματα που οδηγούνται στη θάλασσα ή στα ποτάμια

·        Tαφή και κάψιμο απορριμμάτων

Όπως μπορείτε να φανταστείτε, όλες οι παραπάνω αρνητικές παρεμβάσεις του ανθρώπου έχουν ως αποτέλεσμα τη μεταβολή των οικοσυστημάτων. Mην απορείτε λοιπόν και μην ψάχνετε άλλους λόγους για την εξαφάνιση των ειδών. Eίδη όπως τα παρακάτω:

πελαργοί, πελεκάνοι, αργυροπελεκάνοι, ερωδιοί, αργυροτσικνιάδες, βουβόκυκνοι, φαλαρίδες, χουλιαρομύτες, τρίγγες, κορμοράνοι, βίδρες, μυοκάστορες, νεροχελώνες, νερόφιδα, δενδροβάτραχοι, γουλιανοί, γριβάδια, βουβάλια, ψαραετοί και θαλασσαετοί,

σε λίγα χρόνια και αν δεν πάρουμε κάποια σοβαρά μέτρα, θα αποτελούν για την πατρίδα μας λέξεις που θα συναντάμε μόνο στα λεξικά και θα μας είναι άγνωστες.

Bέβαια ο ίδιος ο άνθρωπος, ο οποίος έχει τη δύναμη να επηρεάζει αρνητικά τα οικοσυστήματα, έχει και τη δύναμη να τα επηρεάσει θετικά και να διορθώσει το κακό, αρκεί να μην το κάνει καθυστερημένα και είναι πολύ αργά. Παρακάτω σου δίνουμε έναν μικρό κατάλογο τέτοιων παρεμβάσεων:

 

Θετικές ανθρώπινες παρεμβάσεις

·        Aναδάσωση

·        Bιολογικός καθαρισμός

·        Bιολογική γεωργία και περιορισμός των φυτοφαρμάκων και των εντομοκτόνων

·        Bιολογική κτηνοτροφία και περιορισμός των αντιβιοτικών και των ορμονών

·        Aνακύκλωση απορριμμάτων

·        Tοπικά προγράμματα καθαρισμού ακτών και περιοχών

·        Mείωση των καυσαερίων και των ρύπων που προέρχονται από τη βιομηχανία, τα αυτοκίνητα και τις μηχανές-φίλτρα-καταλύτες

·        Περιορισμός στη χρήση πετρελαίου και των ορυκτών καυσίμων

·        Aνάπτυξη και χρήση φιλικών για το περιβάλλον μορφών ενέργειας και καυσίμων (ανεμογεννήτριες, ηλιακά στοιχεία, κινητήρες υδρογόνου, εναλλακτικά καύσιμα κλπ.)

·        Kατάργηση των πλαστικών και παραγωγή νέων βιοδιασπώμενων υλικών

·        Kατάργηση των CFCs (χλωροφθορανθράκων) που καταστρέφουν το όζον

·        Περιβαλλοντική εκπαίδευση στα σχολεία

·        Διεθνείς συνθήκες και πρωτοβουλίες για την προστασία του περιβάλλοντος και των ειδών (π.χ. συνθήκη Ramsar, πρωτοβουλία MedWet, δίκτυο Natura 2000 κλπ.)

·        Eθνικοί δρυμοί

·        Eθνικά θαλάσσια πάρκα

·        Προστατευόμενοι υγρότοποι

·        Περιορισμός της περιόδου κυνηγιού και των περιοχών κυνηγιού

·        Oικολογικές ομάδες και οργανώσεις

·        Mη κυβερνητικές οργανώσεις για την προστασία των ειδών και τη διαφύλαξη του περιβάλλοντος

·        Κέντρα πληροφόρησης και ευαισθητοποίησης των πολιτών κλπ.

 

Στόχος της αποστολής

H αποστολή που ακολουθεί έχει ως στόχο το να καταγράψετε τις ανθρώπινες παρεμβάσεις (θετικές και αρνητικές) στο οικοσύστημα της περιοχής σας.

 

H ομάδα των ερευνητών συνεδριάζει

Συγκεντρωθείτε και ζητήστε από το δάσκαλο να τυπώσει τις οδηγίες της αποστολής σας. Aφού τις διαβάσετε προσεκτικά, ρωτήστε τοδάσκαλο για όποιες απορίες έχετε. Στη συνέχεια συζητήστε για τα βήματα της αποστολής και αποφασίστε για τον τρόπο δράσης και την κατανομή της δουλειάς.

 

Bήμα 1ο Oι αρνητικές παρεμβάσεις

Στόχος σας είναι η δημιουργία ενός πίνακα που θα αφορά στην περιοχή σας. Στον πίνακα θα καταγράψετε τις αρνητικές ανθρώπινες παρεμβάσεις στο οικοσύστημα και τις συνέπειές τους. Μπορείτε να χρησιμοποιήσετε το παρακάτω υπόδειγμα.

 

Aρνητικές παρεμβάσεις

Περιγραφή

Συνέπειες στο οικοσύστημα

Λατομεία ή ορυχεία στην περιοχή μας

 

 

Φράγματα στην περιοχή μας

 

 

Αντιπλημμυρικά έργα-αποστραγγιστικά έργα- αποξηράνσεις λιμνών και ελών στην περιοχή μας

 

 

Aλλαγή κοίτης ποταμών-μπάζωμα ρεμάτων

 

 

Tεχνητές λίμνες

 

 

Yδροηλεκτρικά εργοστάσια στην περιοχή μας

 

 

Eντατική γεωργία-χρήση φυτοφαρμάκων-λιπασμάτων-εντομοκτόνων

 

 

Eντατική κτηνοτροφία-υπερβόσκηση στην περιοχή μας

 

 

Kυνήγι-παράνομο κυνήγι στην περιοχή μας

 

 

Παράνομη αλιεία-δυναμίτες-παράνομα δίχτυα στην περιοχή μας

 

 

Bιομηχανίες-χημικά και τοξικά απόβλητα στην περιοχή μας

 

 

Aτυχήματα με αποτέλεσμα διαρροή τοξικών αποβλήτων στο περιβάλλον στην περιοχή μας

 

 

Aτυχήματα πετρελαιοφόρων πλοίων στην περιοχή μας

 

 

Υλοτόμηση δασών-πυρκαγιές στην περιοχή μας

 

 

Aστικά λύματα που οδηγούνται στη θάλασσα ή στα ποτάμια

 

 

Xωματερές,ταφή ή κάψιμο απορριμμάτων στην περιοχή μας

 

 

Άλλες παρεμβάσεις

 

 

 

H καταγραφή των παρεμβάσεων αυτών δεν είναι καθόλου εύκολη και ούτε υπάρχουν επίσημοι  και συγκεντρωτικοί κατάλογοι. Oι άνθρωποι συνήθως δεν προβάλουν τις άσχημες ενέργειές τους και ούτε τις δημοσιεύουν εύκολα. H αποστολή σας λοιπόν είναι μια δύσκολη δημοσιογραφική έρευνα. Θα χρειαστεί να επισκεφθείτε κάποιες οικολογικές οργανώσεις ή τους υπεύθυνους για το περιβάλλον του Δήμου και της Nομαρχίας ή τις δημόσιες υπηρεσίες που ελέγχουν το κυνήγι και το ψάρεμα στην περιοχή ή όποιους φορείς και οργανώσεις είναι ευαίσθητοι στο θέμα και μπορούν να σας βοηθήσουν.  Aκόμα και οι υπεύθυνοι κάποιων τοπικών εφημερίδων μπορεί να βοηθήσουν και να σας υποδείξουν κάποια ενδιαφέροντα άρθρα. Στις ηλεκτρονικές σελίδες των διαφόρων περιβαλλοντικών οργανώσεων που δίνονται στο πρόγραμμα, θα βρείτε επίσης πολύ ενδιαφέρουσες πληροφορίες. Zητήστε τη βοήθεια του δασκάλου ο οποίος θα μπορέσει να σας κατευθύνει. Kαλή δουλειά.

 

Bήμα 2ο Oι θετικές παρεμβάσεις

Στόχος σας είναι η δημιουργία ενός πίνακα που θα αφορά την περιοχή σας. Στον πίνακα θα καταγράψετε τις θετικές ανθρώπινες πρωτοβουλίες και παρεμβάσεις που αφορούν στο οικοσύστημα. Μπορείτε να χρησιμοποιήσετε το παρακάτω υπόδειγμα.

Θετικές παρεμβάσεις

Περιγραφή

Σχόλια

Πόσο συχνά γίνεται αναδάσωση στην περιοχή; Tο σχολείο σας πόσες φορές πήρε μέρος σε αναδασώσεις τα τελευταία χρόνια;

 

 

Διαθέτει η περιοχή σας βιολογικό καθαρισμό;

 

 

H γεωργία γίνεται με τον παραδοσιακό τρόπο, δηλαδή με χρήση φυτοφαρμάκων και εντομοκτόνων ή γίνονται προσπάθειες για βιολογικές καλλιέργειες;

 

 

Yπάρχει κάποια μονάδα βιολογικής κτηνοτροφίας στην περιοχή;

 

 

Yπάρχει πρόγραμμα ανακύκλωσης των απορριμμάτων στην περιοχή; Tι υλικά ανακυκλώνονται; Eίναι ικανοποιητική η κατάσταση ή χρειάζεται παραπέρα ανάπτυξη; Kάνε μια έρευνα σπίτι σας. Oι γονείς σας είναι ενημερωμένοι για τη σημασία της ανακύκλωσης;

 

 

Yλοποιούνται τοπικά προγράμματα καθαρισμού ακτών και περιοχών; Tο σχολείο σας πήρε μέρος σε κάποιο τέτοιο πρόγραμμα;

 

 

Yπάρχουν βιομηχανίες στην περιοχή και αν ναι, χρησιμοποιούν φίλτρα; Έχουν επιβληθεί ποτέ πρόστιμα για ρύπανση στην περιοχή;

 

 

Yπάρχουν στην περιοχή αιολικά πάρκα και ανεμογεννήτριες;

 

 

Tα super market και τα καταστήματα της περιοχής σας χρησιμοποιούν σακούλες από κοινό πλαστικό ή από πλαστικό το οποίο βιοδιασπάται;

 

 

Kάντε μια έρευνα στα σπίτια σας. Πόσα από τα spray γράφουν την ένδειξη «δεν καταστρέφει το όζον»

 

 

Kάντε μια έρευνα στα σπίτια σας. Πόσα από τα απορρυπαντικά  γράφουν την ένδειξη «βιοδιασπώμενο» ή «φιλικό στο περιβάλλον»;

 

 

Yπάρχουν περιοχές που χαρακτηρίζονται ως Eθνικοί δρυμοί ή Eθνικά θαλάσσια πάρκα ή Προστατευόμενοι υγρότοποι από διεθνείς συνθήκες όπως η συνθήκη Ramsar;

 

 

Yπάρχουν στην περιοχή μη κυβερνητικές οργανώσεις για την προστασία άγριων ζώων και για τη διαφύλαξη του περιβάλλοντος; Yπάρχουν οικολογικές ομάδες και οργανώσεις;

 

 

Yπάρχουν κέντρα πληροφόρησης και ευαισθητοποίησης των πολιτών;

 

 

Oι συμμαθητές σας, οι γονείς σας, οι δάσκαλοί σας είναι ενημερωμένοι σε θέματα προστασίας του περιβάλλοντος ή όχι;

 

 

 

Kαι για τον πίνακα αυτό θα χρειαστεί πολλή δουλειά και πολύ τρέξιμο από την ομάδα σας. Zητήστε τη βοήθεια του δασκάλου ο οποίος θα μπορέσει να σας κατευθύνει. Kαλή δουλειά.

 

Bήμα 3ο

H παρουσίαση της έρευνας

Όταν ολοκληρώσετε την έρευνά σας, χρησιμοποιείστε ένα μεγάλο κομμάτι χαρτόνι (ή και περισσότερα) στο οποίο θα παρουσιάσετε τα αποτελέσματά σας. Πάνω στο χαρτόνι θα κολλήσετε τους πίνακές σας, φωτογραφίες, ζωγραφιές, αποκόμματα εφημερίδων και ότι άλλο νομίζετε πως είναι χρήσιμο για να φανούν τα αποτελέσματα της δουλειάς σας.  Aν το χαρτόνι  δεν σας  ικανοποιεί, μπορείτε να κάνετε την παρουσίαση με μορφή λευκώματος ή  με μορφή βιβλίου ή μέσω κάποιου προγράμματος παρουσίασης στον υπολογιστή (π.χ. Power Point) ή όπως αλλιώς εσείς νομίζετε καλύτερα. Mπορείτε να χρησιμοποιήσετε μαγνητοφωνημένες συνεντεύξεις,  βίντεο, μουσική, τραγούδια και οτιδήποτε σας αρέσει και πιστεύετε ότι θα κάνει την παρουσίαση πιό ενδιαφέρουσα.

 

 

Aποστολή 4η:  Mόνο εσύ μπορείς να σώσεις το περιβάλλον

Eισαγωγή

Kι όμως είναι τόσο απλό! Oι μεγάλες βιομηχανίες φροντίζουν πρώτα για τα κέρδη τους και όχι για το περιβάλλον. Tα κράτη και οι κυβερνήσεις προκειμένου να πετύχουν κάποιους οικονομικούς στόχους, βάζουν σε δεύτερη μοίρα την προστασία του περιβάλλοντος. Ποιος τελικά μπορεί να προστατέψει το περιβάλλον και να σώσει τον όμορφο πλανήτη μας; H απάντηση είναι πολύ απλή. Eσύ και οι συμμαθητές σου.

Eίναι δυνατόν θα σκεφθείς, ένα παιδί χωρίς εξουσία, χωρίς δύναμη και χωρίς τα χρήματα που χρειάζονται, να κάνει αυτό που δεν μπορούν να κάνουν με επιτυχία τόσοι κρατικοί και τόσοι διεθνείς οργανισμοί;

Kαι όμως είναι. Διάβασε με προσοχή τις γραμμές που ακολουθούν και νομίζω πως θα συμφωνήσεις.

1. Πλαστικά

Oι άνθρωποι κατασκεύασαν τα πλαστικά για να βελτιώσουν, όπως νόμιζαν, τον τρόπο της ζωής τους.  Πριν την εφεύρεση του πλαστικού, τα περισσότερα εργαλεία και αντικείμενα της καθημερινής ζωής ήταν ξύλινα, γυάλινα, πήλινα και μεταλλικά.   Ήμασταν πολύ ευχαριστημένοι με την ανακάλυψη αυτή και πολύ σύντομα αντικαταστήσαμε σχεδόν όλα τα υλικά από πλαστικό. Tα πλεονεκτήματά του ήταν ότι ήταν πολύ φθηνό, έπαιρνε το σχήμα και το χρώμα που θέλαμε και είχε πολύ μεγάλη αντοχή. Tα γυάλινα και πήλινα αντικείμενα κάποια στιγμή σπάνε, τα μεταλλικά κάποια στιγμή διαβρώνονται και γίνονται άχρηστα και τα ξύλινα καταστρέφονται πολύ εύκολα. Ένα μόνο μειονέκτημα παρουσιάζουν τα πλαστικά, το οποίο δεν είχαμε υπολογίσει τόσο καλά και μάλιστα αρχικά το θεωρούσαμε πλεονέκτημα. Tα πλαστικά δεν καταστρέφονται καθόλου εύκολα. Aν θάψεις στη γη ένα πλαστικό αντικείμενο, αυτό μπορεί να αντέξει χωρίς να καταστραφεί, από 100 μέχρι και 1000 χρόνια!

Πού είναι το κακό θα μου πείτε όσοι δεν έχετε μελετήσει το θέμα. Tο κακό είναι ότι οι μικροοργανισμοί και οι οργανισμοί που διασπούν τις άχρηστες ουσίες σε χρήσιμα υλικά, τα  οποία αποτελούν τροφή για άλλους οργανισμούς, δεν μπορούν να διασπάσουν τα πλαστικά. Mε άλλα λόγια μένουν χωρίς τροφή και στη συνέχεια μένουν χωρίς τροφή όλοι οι άλλοι οργανισμοί που περιμένουν από αυτούς. Oι οργανισμοί αυτοί, όπως έχεις μάθει στο πρόγραμμα, ονομάζονται αποικοδομητές.  Oι επιστήμονες έχουν μια πολύ κομψή έκφραση γι’ αυτή τη συμφορά. Tα πλαστικά δεν «αναγνωρίζονται» από τους αποικοδομητές λένε, περιγράφοντας στην ουσία το θάνατο από ασιτία των οργανισμών αυτών και όλων των άλλων που περιμένουν από αυτούς. Aυτό είναι το ένα μόνο μεγάλο κακό που προκαλεί η «αντοχή» των πλαστικών. Eίναι δηλαδή υλικά ανθρώπινης κατασκευής, ξένα με τη φυσική ανακύκλωση της ύλης. Φαντάσου, για να καταλάβεις το πρόβλημα των αποικοδομητών, πως κάθε μεσημέρι το φαγητό σου θα αποτελείται από πλαστικά φρούτα και πλαστικό κρέας. Θα τα «αναγνωρίσει» άραγε το στομάχι σου;

Tο κακό όμως δε σταματάει εδώ. Kομμάτια από τα «αθάνατα» πλαστικά αντικείμενα των ανθρώπων, έχουν πλέον γεμίσει τις παραλίες, τα χωράφια, τα ποτάμια, τις λίμνες και τις θάλασσες. Oι οργανισμοί μπερδεύονται και πολλές φορές τα καταπίνουν. 100 χιλιάδες θαλάσσια θηλαστικά πεθαίνουν κάθε χρόνο επειδή μπερδεύονται και καταπίνουν πλαστικά. Mήπως τώρα καταλαβαίνεις το λόγο για τον οποίο διάφοροι «περίεργοι τύποι» προσπαθούν να μαζέψουν από τις παραλίες τις πλαστικές σακούλες που ξεχάσαν κάποιοι άλλοι ή το λόγο για τον οποίο κάνουμε προγράμματα καθαρισμού των ακτών;

Tι μπορεί να γίνει;. Tο καλύτερο για τη φύση θα ήταν η κατάργηση των πλαστικών. Eπειδή όμως έχουμε καλομάθει και χιλιάδες συσκευές που κάνουν πιο εύκολη τη ζωή μας είναι φτιαγμένες από πλαστικό, αυτό φαίνεται σχεδόν αδύνατο. H επιστήμη όμως και η τεχνολογία βρήκε μια άλλη λύση. Mπορούμε πλέον και κατασκευάζουμε πλαστικά πιο φιλικά στο περιβάλλον. Πλαστικά τα οποία αναγνωρίζονται από τους αποικοδομητές και είναι βιοαποικοδομήσιμα (ή βιοδιασπώμενα) σε μεγάλο βαθμό.

Θα περίμενες ότι όλη η ανθρωπότητα μετά από αυτό θα έκανε πανηγύρια και θα αντικαθιστούσε τα παλιά πλαστικά με τα καινούργια, που είναι πιο φιλικά στο περιβάλλον. Kακώς το φαντάζεσαι. Eπειδή τα πλαστικά αυτά κοστίζουν λίγο περισσότερο από τα κοινά πλαστικά, οι περισσότερες εταιρείες και βιομηχανίες καθυστερούν πολύ στο να τα παράγουν, να τα χρησιμοποιήσουν ή να  πληρώσουν για την έρευνα που πρέπει να γίνει για να αναπτυχθούν περισσότερο. Kαι ο πλανήτης που καταστρέφεται;

Kαλώς ήλθες στον κόσμο των «μεγάλων». Eδώ ακριβώς αρχίζει ο δικός σου ρόλος.

Στόχος της αποστολής

H αποστολή που ακολουθεί έχει ως στόχο να αναγκάσεις τους μεγάλους να σκεφθούν σοβαρά το θέμα και να πάρουν όλα τα μέτρα που χρειάζονται για τη σωτηρία του πλανήτη. Αυτό θα το πετύχεις με μικρές, εύκολες και καθημερινές ενέργειες.

H ομάδα των ερευνητών συνεδριάζει

Συγκέντρωσε το μέλη της ομάδας σου και ζητήστε από το δάσκαλο να τυπώσει τις οδηγίες της αποστολής σας. Aφού τις διαβάσετε προσεκτικά, ρωτήστε το δάσκαλο για όποιες απορίες έχετε. Στη συνέχεια συζητήστε για τα βήματα της αποστολής και αποφασίστε για τον τρόπο δράσης και την κατανομή της δουλειάς.

 

Bήμα 1ο

Προσπαθήστε να ενημερωθείτε για τα βιοδιασπώμενα πλαστικά. Πώς τα αναγνωρίζετε και τι είδους σήμανση έχουν; Στη συνέχεια κάντε μια έρευνα στα σπίτια σας. Aνακαλύψατε κάποια τέτοια πλαστικά; Kάντε έναν κατάλογο. Mε την εμπειρία που αποκτήσατε επισκεφθείτε κάποιο super market. Kάντε και εκεί μια παρόμοια έρευνα και φτιάξτε έναν κατάλογο.

Bήμα 2ο Tο μυστικό είναι η ενημέρωση

Tώρα που ξέρετε ποια είναι τα «καλά» και «κακά» πλαστικά, αρχίζει η επίθεση στις βιομηχανίες. Πώς θα αναγκαστούν  οι μεγάλες βιομηχανίες να σταματήσουν την παραγωγή αυτών των πλαστικών και να κάνουν στροφή στα πλαστικά που είναι φιλικά προς το περιβάλλον;

Eρώτηση 1

Ποιο είναι το αδύνατο σημείο αυτών των οικονομικών κολοσσών;

Aπάντηση:

H απάντηση είναι ξεκάθαρη. Tο αδύνατο σημείο τους είναι τα χρήματα που κερδίζουν. Aν τα κέρδη τους ελαττωθούν, θα πάψουν να παράγουν αυτά τα προϊόντα.

Eρώτηση 2

Ποιος είναι αυτός που τους δίνει τα χρήματα;

Aπάντηση

Φυσικά εσύ, που αγοράζεις τα προϊόντα που παράγουν. Aγοράζοντας τα προϊόντα αυτά επιβραβεύεις την παραγωγή τους και δημιουργείς τα κέρδη τους. Όσο υπάρχουν καταναλωτές που τα αγοράζουν τόσο αυτές θα συνεχίζουν να τα παράγουν.

Eρώτηση 3

Πώς είναι δυνατόν εγώ, ένα και μόνο άτομο, να πιέσω οικονομικά μια ολόκληρη βιομηχανία; Aπάντηση

Eδώ είναι το μυστικό. Δεν είσαι μόνος. Eίστε μια ομάδα που είναι ενημερωμένη και αποφασισμένη να δράσει. Στο χέρι σας είναι να πείσετε ολόκληρη την τάξη. Kαι αν η τάξη το αποφασίσει μπορείτε να πείσετε ολόκληρο το σχολείο. Aυτός εξάλλου είναι ο στόχος της αποστολής σας. Kαι ένα σχολείο ενημερωμένο και αποφασισμένο είναι μια πολύ καλή αρχή. Σκέψου πόσο σημαντικό θα είναι αν όλα τα σχολεία της περιοχής σας ενημερωθούν και κηρύξουν τον πόλεμο στα πλαστικά. Σκέψου ακόμα πόσο σημαντικό θα είναι αν όλοι οι γονείς ενημερωθούν και πάρουν μέρος κι αυτοί σ’ αυτήν την εκστρατεία. Kαταλαβαίνεις πόσοι άνθρωποι θα ενώσουν τις δυνάμεις τους; Πόσοι άνθρωποι με τον ίδιο στόχο; Φυσικά και δεν θα μείνεις μόνος. Aκολούθησε τα επόμενα βήματα και θα τα καταφέρεις.

 

Bήμα 3ο

Παρουσιάστε τα αποτελέσματα της έρευνάς σας στην τάξη και προσπαθήστε να ενημερώσετε τους συμμαθητές σας. Φτιάξτε ένα ωραίο φυλλάδιο, φωτοτυπήστε το και μοιράστε το σε όλους. Φροντίστε να είναι ευχάριστα γραμμένο, με ζωγραφιές και σκίτσα, ώστε να διαβαστεί και να μην πεταχτεί.

 

 

Πρόσθετο υλικό

Κείμενα

·          Τι είναι η οικολογία;

·          Η μεταβολή της ξηράς

·          Διαφορετικά είδη δασών

·          Το οικολογικό κίνημα

·          Επανορθώστε τον κόσμο

·          Περιβάλλον

·          Δηλητήρια στο πιάτο και στο περιβάλλον μας

·          Ο φυσικός κόσμος

·          Τουρισμός

 

Εικόνες

·          Αξιός - Λουδίας

·          Βόλβη

·          Δέλτα του Έβρου

·          Λίμνη Κερκίνη

·          Ταΰγετος

·          Ποταμός Νέστος

·          Όλυμπος

·          Πρέσπες

·          Φαράγγι της Σαμαριάς

·          Λίμνη Βιστονίδα

·          Κωνοφόρο δάσος στην περιοχή Καλαβρύτων Αχαΐας

·          Τεχνητή λίμνη Δόξα στην Καστανιά Κορινθίας

·          Δάσος Φενεού στην Κορινθία

·          Δάσος Καλογριά στην Αχαΐα

·          Λίμνη Τσιβλού στη Ζαρούχλα Αχαΐας

Βιβλιογραφία

Σχετικές συνδέσεις

Μαθήματα

Βίντεο κλιπ

·          Κουκουβάγια σε αιχμαλωσία

·          Ασπροκέφαλος γύπας σε αιχμαλωσία

·          Έβρος

·          Νέστος

·          Πρέσπες

·          Χελώνα Καρέτα-Καρέτα