ΟΔΗΓΙΕΣ ΓΙΑ ΤΗΝ ΕΝΟΤΗΤΑ 4 –ΤΟ ΔΑΣΟΣ ΚΙΝΔΥΝΕΥΕΙ ΑΠΟ ΕΜΑΣ

Διδακτικός στόχος:

Να αναπτύξουν ικανότητες ώστε να είναι σε θέση:

• να αξιολογούν τα δεδομένα σχετικά με τους κινδύνους που διατρέχουν τα δάση (πυρκαγιές, υπερυλοτόμηση, καταπάτηση, υπερβόσκηση, κλπ)
• να προτείνουν λύσεις σχετικά με την προστασία των δασών (αναδάσωση κλπ)
• να προτείνουν και να αξιολογούν (πχ. ως προς την αποτελεσματικότητά τους), δράσεις που μπορούν να αναπτύξουν ώστε να προστατέψουν το περιβάλλον και το δάσος

ΕΙΣΑΓΩΓΙΚΟ ΜΑΘΗΜΑ ΕΝΟΤΗΤΑΣ

Η ενότητα προτείνεται να αρχίζει με μια ή περισσότερες εισαγωγικές δραστηριότητες ως εξής:

1^ο βήμα: Προβληματισμός – ευαισθητοποίηση.

Τα παιδιά (σκίτσα), τα οποία λειτουργούν ως πρότυπα και εισάγουν τις δραστηριότητες, εδώ υποτίθεται ότι διαβάζουν μια εφημερίδα με τίτλο «ΤΑ ΝΕΑ ΤΟΥ ΔΑΣΟΥΣ». Ο/η εκπαιδευτικός μπορεί να φέρει ένα αντίστοιχο έντυπο ή να επισκεφτεί με τους μαθητές μια ηλεκτρονική διεύθυνση που θα δίνει το θέμα από τη σύγχρονη επικαιρότητα.

2^ο βήμα: Συζήτηση – έκφραση προσωπικών απόψεων, προϋπαρχουσών γνώσεων, ιδεών και πεποιθήσεων.

Ακολουθεί μια εισαγωγική συζήτηση ώστε να παιδιά να διατυπώσουν τις προϋπάρχουσες ιδέες τους για το θέμα.

3^ο βήμα: Αποτύπωση – χαρτογράφηση ιδεών.

Οι προϋπάρχουσες αντιλήψεις τους αποτυπώνονται μέσω του εργαλείου κατασκευής εννοιολογικών χαρτών CmapTools_v 3.10 σε ένα αρχικό εννοιολογικό χάρτη, ο οποίος μπορεί να εμπλουτίζεται κατά τη διάρκεια διαπραγμάτευσης της ενότητας.

4^ο βήμα: Έλεγχος ιδεών, μεταγνώση, αυτορρύθμιση.

Στο τέλος της ενότητας τα παιδιά εκτυπώνουν τον αρχικό και τον τελικό εννοιολογικό χάρτη τους και συζητούν (μεταγνωστική διαδικασία) συγκρίνοντας τις αρχικές και τις τελικές απόψεις τους.

Η μορφή του εννοιολογικού χάρτη με τη χρήση του λογισμικού CmapTools_v 3.10 μπορεί να είναι όπως στην εικόνα:

Κεφάλαιο 1: Πυρκαγιές

Τα κεφάλαια συνήθως χωρίζονται σε δύο επίπεδα: μαθητής/τρια Α΄-Γ΄τάξης, και μαθητής/τρια Δ΄-Στ΄τάξης.

 Α) 1^ο επίπεδο: τάξεις Α΄-Γ΄

Στην ενότητα αυτή επιλέχτηκε διαφοροποίηση στις δραστηριότητες για τους μικρούς και για τους μεγάλους μαθητές. Έτσι για τους μαθητές και τις μαθήτριες των τριών πρώτων τάξεων του δημοτικού επιλέχτηκε να δοθεί έμφαση στις δασικές πυρκαγιές, που είναι και ο πιο άμεσος κίνδυνος του δάσους με τον οποίο πιθανότατα να σχετίζονται και οι ίδιοι, είτε έχοντας γνώση πυρκαγιών σε κοντινά τους δάση ή άλση είτε μέσω της ενημέρωσης από τα ΜΜΕ. 
Στην ταμπέλα με τη λέξη πυρκαγιά, κάνουμε κλικ πάνω στη λέξη και αρχίζουμε με τους μαθητές μας τη διαδικασία ευαισθητοποίησης για τις δασικές πυρκαγιές. Στο Παιδαγωγικό Τμήμα Νηπιαγωγών Πανεπιστημίου Ιωαννίνων (βλ. σχετικά) δημιουργήθηκε Μια ιστορία για το δάσος, κυρίως για την ευαισθητοποίηση των μαθητών της πρώτης δημοτικού σχετικά με τις δασικές πυρκαγιές. Επίσης, οι μαθητές/τριες παροτρύνονται να αναζητήσουν την ιστοσελίδα της Γενικής Γραμματείας Πολιτικής Προστασίας. Εκεί είτε στις παιδικές σελίδες, είτε στην ταινιοθήκη κ.λπ. μπορούν να ενημερωθούν, να προβληματιστούν και να αναλάβουν τη δική τους δράση για τις δασικές πυρκαγιές. Το κυριότερο που μπορούν να κάνουν τα μικρά παιδιά είναι να αποτελέσουν φορείς ευαισθητοποίησης στις οικογένειές τους και στο σχολείο. Συγκεκριμένα, προτείνεται να ευαισθητοποιηθουν σχετικά μέσω της σελίδας για μικρά παιδιά που βρίσκεται στον κόμβο της Γραμματεία Πολιτικής Προστασίας με τίτλο «Παίζω και μαθαίνω». Αντίθετα στο θέμα της Ροής ενέργειας το οποίο θεωρούμε ότι έχει αυξημένο βαθμό δυσκολίας για τους μικρούς μαθητές η πληροφόρηση γίνεται με εισαγωγικό κείμενο δοσμένο από την ομάδα συγγραφής, όπου έχει γίνει ο κατάλληλος διδακτικός μετασχηματισμός των εννοιών. Στη συνέχεια οι μικροί μαθητές φτιάχνουν την «Ιστορία του δάσους» μέσα από τον ίδιο κόμβο, και παίρνουν το πτυχίο τους όταν ολοκληρώσουν τις παιγνιώδεις δραστηριότητες στον κόμβο. Προτείνουμε λοιπόν την ενημέρωση, ευαισθητοποίηση μέσω μιας επίσημης αρχής.

Β) 2^ο επίπεδο: τάξεις Δ΄-ΣΤ΄

      Εάν οι μαθητές έχουν πραγματοποιήσει τις προηγούμενες δραστηριότητες μπορούν να συνεχίσουν με τις προτεινόμενες στο δεύτερο φύλλο εργασίας. Διαφορετικά μπορεί ο/η εκπαιδευτικός να επιλέξει ποιες από τις δραστηριότητες των δύο φύλλων εργασίας θα πραγματοποιήσει και να διαμορφώσει μόνος/η του/της το ένα φύλλο εργασίας το οποίο θα ανταποκρίνεται στις ανάγκες και τα ενδιαφέροντα της τάξης. Μπορεί φυσικά να το εμπλουτίσει και με άλλες δραστηριότητες.

        Στην πρότασή μας αξιοποιείται το λογισμικό Δημιουργός Μοντέλων ΙΙ για να υπάρξει μια «εποπτεία» των συνεπειών των πυρκαγιών στο δάσος και για μαθητές που δεν έχουν αντίστοιχη εμπειρία ή δεν μπορούν λόγω ειδικών αναγκών να κάνουν εργασία πεδίου.

         Ακολουθεί συζήτηση η οποία με τη βοήθεια του/της εκπαιδευτικού πηγαίνει ένα βήμα παραπέρα και εμβαθύνει στις αιτίες και στις συνέπειες των πυρκαγιών. Για έλεγχο (επιβεβαίωση ή απόρριψη) των απόψεων των μαθητών προτείνεται αναζήτηση στο διαδίκτυο. Ενδεικτικές προτεινόμενες ιστοσελίδες είναι: http://www.civilprotection.gr/  ΓΕΝΙΚΗ ΓΡΑΜΜΑΤΕΙΑ ΠΟΛΙΤΙΚΗΣ ΠΡΟΣΤΑΣΙΑΣ, http://www.minagric.gr/greek/2.5.7.html ΥΠΟΡΓΕΙΟ ΑΓΡΟΤΙΚΗΣ ΑΝΑΠΤΥΞΗΣ, http://kpe-kastor.kas.sch.gr/ KENTΡΟ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΙΚΗΣ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗΣ ΚΑΣΤΟΡΙΑΣ

         Προτείνεται οι μεγαλύτεροι μαθητές να μελετήσουν τους νόμους που συγκροτούν την αντιπυρική νομοθεσία μέσω της διεύθυνσης http://www.fireservice.gr/dasopr/das.htm Η μελέτη των νόμων ολοκληρώνεται με ένα πίνακα, ο οποίος να μπορεί να σταλεί σε διάφορους αποδέκτες (συμμαθητές, γονείς, τοπικούς φορείς).

         Ακριβώς στη συνέχεια ο πίνακας και ότι υλικό ευαισθητοποίησης έχει παραχθεί προτείνεται να σταλεί σε αποδέκτες ώστε τα παιδιά να δημιουργήσουν ένα δίκτυο και ένα forum συζητήσεων για το μείζον πρόβλημα των δασικών πυρκαγιών στη χώρα μας και ευρύτερα στον πλανήτη. 

ΟΔΗΓΙΕΣ ΓΙΑ ΤΑ ΦΥΛΛΑ ΕΡΓΑΣΙΑΣ ΠΟΥ ΠΡΟΣΦΕΡΟΝΤΑΙ ΣΤΗΝ ΕΝΟΤΗΤΑ 4 
Η ΕΝΟΤΗΤΑ 4 συμπληρώνεται από φύλλα εργασίας, που τίθενται στην επιλογή εκπαιδευτικού και μαθητών για τη χρήση τους, είτε εναλλακτικά είτε επιπρόσθετα αυτών που υπάρχουν στην ιστοσελίδα της Γενικής Γραμματείας Πολιτικής Προστασίας. Ειδικότερα:

Κεφάλαιο 1: «Πυρκαγιές»

ΤΑΞΕΙΣ Α΄-Γ΄

 Φύλλο εργασίας 1: Παιδαγωγική αξία – Οδηγίες χρήσης.

Στο φύλλο εργασίας «Πυρκαγιές» οι μαθητές παρατηρούν τη φωτογραφία του καμένου δάσους, συζητούν  και  ζωγραφίζουν το δάσος α)πριν και β)μετά την πυρκαγιά. Από τη συζήτηση χρειάζεται να αναδειχτούν απόψεις που ωθούν σε καλλιέργεια στάσεων θετικών προς το περιβάλλον (αναδάσωση, εθελοντική δασοπροστασία κ.α.).

 Φύλλο εργασίας 2: Παιδαγωγική αξία – Οδηγίες χρήσης.

Στο φύλλο εργασίας  «Πώς προστατευόμαστε από την πυρκαγιά» οι μαθητές επισκέπτονται την ιστοσελίδα της Γενικής Γραμματείας Πολιτικής Προστασίας και συγκεντρώνουν στοιχεία για τις δασικές πυρκαγιές και τους τρόπους προστασίας.
Εναλλακτικά, μπορούν να δημιουργήσουν μια αφίσα και να την τοποθετήσουν σε διάφορα μέρη του σχολείου ή της περιοχής που μένουν για να πληροφορήσουν και τους άλλους συμμαθητές ή κατοίκους της περιοχής. Στην Περιβαλλοντική Εκπαίδευση μέσα από την οικοδόμηση γνώσεων, καλλιέργεια δεξιοτήτων και στάσεων προτείνει δράσεις. Με αφορμή το φύλλο εργασίας προτρέπουμε τους μαθητές σε δράσεις ανάλογα με την ηλικία τους, όπως είαι η ενημέρωση του σχολείου κ.λπ.

 Φύλλο εργασίας 3: Παιδαγωγική αξία – Οδηγίες χρήσης.

Στο φύλλο εργασίας  «Πυροσβεστική Υπηρεσία» οι μαθητές επισκέπτονται τη σελίδα που προτείνεται και ζωγραφίζουν τον πυροσβέστη. Στα πλαίσια ενός σχολείου ανοιχτού στην κοινωνία προετοιμάζουν μια επίσκεψη σε κοντινή Πυροσβεστική Υπηρεσία ή καλούν ένα υπάλληλό της στο σχολείο για να του υποβάλλουν τα ερωτήματά τους. Με τη δραστηριότητα αυτή τα παιδιά ασκούνται στη δημιουργία ερωτηματολογίου και στην τεχνική της συνέντευξης.

 Φύλλο εργασίας 4: Παιδαγωγική αξία – Οδηγίες χρήσης.

Στο φύλλο εργασίας  «Μια ιστορία για το δάσος» οι μαθητές σημειώνουν σε κάθε παράγραφο αριθμούς για να δείξουν τη σωστή σειρά των προτάσεων. Μέσα από την ανάλυση του περιεχομένου των προτάσεων επιδιώκεται η κατανόηση των αλληλεπιδράσεων ανθρώπου-περιβάλλοντος. Μ’ αυτόν τον τρόπο γίνεται εισαγωγή και στους άλλους κινδύνους του δάσους από τον άνθρωπο (όξινη βροχή, παράνομη υλοτομία, υπερβόσκηση) που θα γίνουν αντικείμενο διαπραγμάτευσης στις επόμενες τάξεις, δηλ. Δ΄-ΣΤ΄.  Βοήθεια για την επεξήγηση των όρων προσφέρεται στο γλωσσάριο. 

 Φύλλο εργασίας 1: Παιδαγωγική αξία – Οδηγίες χρήσης.

Στο φύλλο εργασίας 1  «Πυρκαγιά στο δάσος» οι μαθητές προκαλούνται να συζητήσουν για τους τρόπους πρόκλησης της πυρκαγιάς. Καταγράφουν τις απόψεις τους και τις συγκρίνουν με τα στοιχεία που εντόπισαν από τις έρευνές τους στο διαδίκτυο σχετικά με μεγάλες φωτιές. Δημιουργούν ένα σενάριο για μια πυρκαγιά, παίρνουν ρόλους (από τους προτεινόμενους ή και άλλους που θα σκεφτούν) και δραματοποιούν την ιστορία τους (δραστηριότητα δημιουργικής ανασύστασης δεδομένων). Στη συνέχεια καλούνται οι μαθητές να γράψουν ένα κείμενο με διακριτούς ρόλους και να το δραματοποιήσουν (γλωσσική καλλιέργεια, παιχνίδια ρόλων, επιχειρηματολογία, βιωματική μάθηση).
 
 Φύλλο εργασίας 2: Παιδαγωγική αξία – Οδηγίες χρήσης.

Στο φύλλο εργασίας 2 «Παιχνίδι ρόλων» διαβάζουν την ιστορία, γράφουν ένα  τίτλο για κάθε παράγραφο ασκούμενοι έτσι στην παραγωγή ελλειπτικού λόγου. Ο/η εκπαιδευτικός ή οι μαθητές στη συνέχεια χωρίζει/ουν σε τρεις ομάδες τους μαθητές (μια ομάδα των εκπροσώπων της εταιρείας, μια άλλη ομάδα των κατοίκων της περιοχής που να επιθυμεί την κατασκευή του ξενοδοχειακού συγκροτήματος και μια άλλη ομάδα κατοίκων που να μην επιθυμεί την κατασκευή του ξενοδοχειακού συγκροτήματος). Οι ομάδες αναλαμβάνουν ρόλους και δραματοποιούν το  κείμενο βιώνοντας αυθεντικά προβλήματα του σύγχρονου περιβάλλοντός τους. Αναπτύσσουν την επιχειρηματολογία τους και ασκούνται σε τρόπους λήψης αποφάσεων, ύστερα από τη μελέτη πολλών και διαφορετικών δεδομένων.

 Φύλλο εργασίας 3: Παιδαγωγική αξία – Οδηγίες χρήσης.

Στο φύλλο εργασίας 3 «Συμφωνώ -Διαφωνώ» παροτρύνονται να εκφράσουν τις απόψεις τους για κάθε πρόταση – θέση που εκφράζεται. Σκοπός είναι η συνειδητοποίηση της ευθύνης όλων μας για τα προβλήματα του περιβάλλοντος, μέρος του οποίου αποτελεί και το οικοσύστημα δάσος. Οι μαθητές ασκούνται στην επιχειρηματολογία και στην παραδοχή της άλλης άποψης. Το φύλλο εργασίας μπορεί να διαχωριστεί σε θεματικές ενότητες και να γίνει ξεχωριστή δραστηριότητα επιχειρηματολογίας για κάθε ερώτημα.

Το κεφάλαιο της όξινης βροχής συντελεί την ικανοποίηση του στόχου της ενότητας 4 «οι μαθητές θα πρέπει να αναπτύξουν ικανότητες ώστε να είναι σε θέση να αξιολογούν τα δεδομένα σχετικά με τους κινδύνους που διατρέχουν τα δάση από την όξινη βροχή, τις πυρκαγιές, την υπερυλοτόμηση, την καταπάτηση, την υπερβόσκηση, κ.λπ.).
Ειδικοί στόχοι: Οι μαθητές:

• Να κατανοήσουν την αλληλεπίδραση της εκβιομηχάνισης και της καταστροφής των δασών από την όξινη βροχή.
• Να κατανοήσουν ότι οι αέριες μάζες κυκλοφορούν χωρίς εμπόδια και σύνορα σε όλη τη γη και ότι καταστροφή μέρους ενός δάσους κάπου στην άλλη άκρη της γης αφορά όλους τους κατοίκους του πλανήτη και όχι μόνο της περιοχής που έγινε η καταστροφή.
• Να κατανοήσουν το μηχανισμό δημιουργίας της όξινης βροχής. Προσοχή, δεν επιμένουμε στους χημικούς τύπους, έστω και στην απλουστευμένη μορφή τους, όσο στη δημιουργία της όξινης βροχής από τις καύσεις των γαιανθράκων όλων των μορφών (κάρβουνο λιγνίτης πετρέλαιο κτλ) και με την χημική ένωσή τους στην ατμόσφαιρα με το νερό σε οποιαδήποτε μορφή του (υδρατμοί, βροχή, νέφη κτλ).
• Να κατανοήσουν το μηχανισμό δράσης της όξινης βροχής στο ριζικό σύστημα και γενικότερα στο φυτό.

• Να γίνει αναφορά και στην καταστροφή μνημείων πολιτισμού από την όξινη βροχή. Να  προτείνουν λύσεις σχετικά με την προστασία των δασών (αναδάσωση κλπ).  να προτείνουν και να αξιολογούν (πχ. ως προς την αποτελεσματικότητά τους), δράσεις που μπορούν να αναπτύξουν ώστε να προστατέψουν το περιβάλλον και το δάσος.                                                          

Στην ανάπτυξη του Κεφαλαίου για την όξινη βροχή επιλέχθηκε αρχικά η εξοικείωση των μαθητών με την ορολογία, μέσα από την εμφάνιση απλών αποριών των παιδιών σχετικά με το τι σημαίνει όξινο. Επίσης, γίνεται σύνδεση της οξύτητας της όξινης βροχής με την οξύτητα γνωστών οξέων της καθημερινής ζωής, όπως είναι το λεμόνι, το ξύδι. Μετά την εισαγωγή ακολουθεί ανάλυση του φαινόμενου, παρουσιάζεται η επιστημονική άποψη και ακολουθεί συζήτηση. Υπάρχουν εικονίδια με το βασικό σχήμα δημιουργίας της όξινης βροχής και ένα αρχείο Power Point (ppt) με τη σχηματική δημιουργία αυτής. Ιδιαίτερα διευκολυντικό θεωρούμε το αρχείο ppt, το οποίο προσφέρεται για να αρχίσει η συζήτηση και ο προβληματισμός. Παρά το γεγονός ότι το φαινόμενο της όξινης βροχής δεν εμπίπτει στη σφαίρα της καθημερινής εμπειρίας των παιδιών, κατά την άποψή μας αυτά είναι σημαντικό να ευαισθητοποιηθούν σχετικά με τους βιομηχανικούς ρύπους της ατμόσφαιρας που, εκτός των άλλων, συντελούν στη δημιουργία της όξινης βροχής με αποτέλεσμα την αποδυνάμωση και καταστροφή των δασών αλλά και τη φθορά των πολιτισμικών μνημείων/υπαίθριων μουσείων. Έτσι υποδεικνύεται και το δάσος ως ένα υπαίθριο μουσείο του περιβάλλοντος που χρειάζεται προστασία.

 Φύλλο εργασίας 4: Παιδαγωγική αξία – Οδηγίες χρήσης.

Το φύλλο εργασίας 4 «Όξινη Βροχή» μπορεί να χρησιμοποιηθεί ως φύλλο αξιολόγησης για τους μαθητές των τελευταίων τάξεων του Δημοτικού.

Απαντήσεις:

Άσκηση 1: Η σωστή σειρά των λέξεων είναι: κάνει σαν οξύ (όξινο), καταστρέφει, εδάφη , κτήρια, αγάλματα και γλυπτά, Ακρόπολη.

Άσκηση 2: Η σωστή αντιστοίχηση είναι:α3, β4, γ2, δ1.

Αναφορικά με την ανεξέλεγκτη υλοτομία επειδή τα παιδιά, εκτός εάν κατοικούν σε περιοχή όπου γίνεται υλοτομία, πιθανόν να μην έχουν ενημερωθεί σχετικά, παραθέτουμε ενημερωτικό φυλλάδιο από τον ημερήσιο τύπο για την εκχέρσωση των δασών του Αμαζονίου. Σας προτείνουμε να αναζητήσετε με τους μαθητές σας περισσότερες εικόνες και πληροφορίες σχετικά με την καταστροφική ανθρώπινη παρέμβαση των ανθρώπων στα δάση του Αμαζονίου, όπου το φαινόμενο είναι ιδιαίτερα τραγικό. Αναζήτηση μπορείτε να κάνετε και μέσα από την ιστοσελίδα του National Geographic. Μπορείτε να συζητήσετε το φαινόμενο σε αντιδιαστολή με τη διαχείριση της ξυλείας των δασών, που κάνουν οι Σκανδιναβικές χώρες έτσι ώστε να εξασφαλίζεται η αναπαραγωγή της ξυλείας. Πραγματικά, τα παιδιά του Δημοτικού είναι μικρά για να αναλάβουν δράση για την ανεξέλεγκτη υλοτομία, γι’ αυτό όπως άλλωστε και στο σύνολο του ολοκληρωμένου εκπαιδευτικού πακέτου στοχεύουμε στην ευαισθητοποίηση και στην καλλιέργεια στάσεων. Παρόλα αυτά δράσει μικρής εμβέλειας: α)στην οικογένειά τους, όπως π.χ. από ποιον φορέα θα προμηθευτούμε το χριστουγεννιάτικο δέντρο και τα ξύλα για το τζάκι  και β)αποστολή ενημερωτικών e-mails και ευχετήριων καρτών που περνούν το μήνυμα της προστασίας των δασών από την εκχέρσωση, είναι πάρα πολύ σημαντικές περιβαλλοντικές δράσεις για τα παιδιά της πρωτοβάθμιας εκπαίδευσης. Κατ’ αυτόν τον τρόπο τα παιδιά γίνονται φορείς οικολογικών μηνυμάτων στην οικογένεια και στην τοπική κοινωνία, επηρεάζουν τους γονείς και το συγγενικό τους περιβάλλον και προετοιμάζονται για τη δράση τους ως πολίτες σε συλλογικό επίπεδο.        

Κεφάλαιο 4: «Υπερβόσκηση – Τάξεις Δ΄-ΣΤ΄»

Όσον αφορά στην υπερβόσκηση, που βρίσκεται στην ίδια ενότητα με την ανεξέλεγκτη υλοτομία, επιδιώκουμε την ευαισθητοποίηση τόσο γι’ αυτό που συμβαίνει σε μεγάλη ένταση (τραγικά) μακριά από τον τόπο μας (Αμαζόνιο), όσο και γι’ αυτό που συμβαίνει στο εγγύς περιβάλλον μας, π.χ. στο περιβάλλον του χωριού μας. Είναι αλήθεια ότι στην Ελλάδα πολλά βουνά παραμένουν χωρίς δάση εξαιτίας της υπερβόσκησης. Και αυτό συνιστά ένα περιβαλλοντικό δίλημμα, ιδιαίτερα εάν το σχολείο βρίσκεται σε ορεινή κωμόπολη και τα επαγγέλματα των γονιών των παιδιών σχετίζονται με τη βοσκή και την υπερβόσκηση. Η διαπραγμάτευση ανάλογων θεμάτων θέτει το ζήτημα της (οικολογικά) ορθής συμπεριφοράς, η οποία συχνά δεν εμπίπτει μόνο στη μια πλευρά αλλά και στην αντίπαλη, γιατί πιθανά σχετίζεται με την επιβίωση των κατοίκων του χωριού. Εάν το σχολείο βρίσκεται σε ορεινή περιοχή, όπως π.χ. στο νομό Ιωαννίνων όπου έγινε και η πιλοτική παρουσίαση του ολοκληρωμένου εκπαιδευτικού πακέτου «Περιβάλλον-Η προστασία του δάσους», ένα παιχνίδι ρόλων με επιχειρηματολογία υπέρ και κατά της υπερβόσκησης μπορεί να λειτουργήσει και να βοηθήσει στην εξοικείωση των παιδιών με τα περιβαλλοντικά διλήμματα.