Θουκυδίδης

Ιστορία του Πελοποννησιακού Πολέμου, Γ΄ 45

[Από τη δημηγορία του Διοδότου]

Στις περισσότερες πολιτείες πολλά εγκλήματα, ελαφρότερα απ' αυτό που κρίνομε, τιμωρούνται με την ποινή του θανάτου. Αλλά οι άνθρωποι αψηφούν τον κίνδυνο της τιμωρίας, γιατί ελπίζουν να την αποφύγουν και κανείς ποτέ δεν αποπειράθηκε να κάνει έγκλημα χωρίς να πιστεύη ότι θ' αποφύγη την τιμωρία. Και από τις πολιτείες, ποια απ' όλες επιχείρησε ποτέ να επαναστατήση χωρίς να έχη την πεποίθηση ότι οι δυνάμεις που διαθέτει, είτε δικές της είτε συμμαχικές, είναι αρκετές για το εγχείρημα; Όλοι οι άνθρωποι και όλες οι πολιτείες έχουν έμφυτη την τάση προς την αδικία και δεν υπάρχει νόμος που να μπορή να τους συγκρατήση, αφού οι άνθρωποι δοκίμασαν να επιβάλουν όλων των ειδών τις ποινές με την ελπίδα ότι, επιτείνοντάς τις, θα προστατευτούν καλύτερα από τα εγκλήματα των κακούργων. Ίσως, μάλιστα, τον παλιό καιρό οι ποινές για τα βαρύτερα εγκλήματα να ήσαν πιο ελαφρές, αλλ' επειδή εξακολουθούσαν οι παρανομίες, με τον καιρό όλες οι ποινές κατέληξαν να είναι ο θάνατος. Και παρ' όλα αυτά, τα εγκλήματα εξακολουθούν. Πρέπει, λοιπόν, ή να βρούμε μια ποινή τρομερότερη απ' τον θάνατο ή να παραδεχτούμε ότι τίποτε δεν προλαμβάνει το έγκλημα, γιατί πότε η τόλμη της απελπισίας του φτωχού, πότε η υπεροψία και η πλεονεξία του εξουσιαστή, πότε οι άλλες δυστυχίες της ζωής που ανάβουν πάθη τα οποία κυριαρχούν τους ανθρώπους, τους οδηγούν στην παρανομία. Πάντοτε, άλλωστε, ο πόθος κ' η ελπίδα (ο πρώτος προηγείται, η δεύτερη ακολουθεί, ο πρώτος προσχεδιάζει την κακή πράξη, η δεύτερη υποβάλλει την σκέψη ότι θα βοηθήση η τύχη) προκαλούν το μεγαλύτερο κακό· κ' επειδή είναι αόρατα στοιχεία είναι πιο ισχυρά από τον φανερό κίνδυνο. Αλλά και η τύχη μπορεί κι αυτή να παρασύρη σε αλόγιστες πράξεις, γιατί καμιά φορά ευνοεί απροσδόκητα και κάνει τους ανθρώπους να επιχειρούν κάτι ανώτερο από τα μέσα που διαθέτουν. Τούτο συμβαίνει ακόμα πιο πολύ με τις πολιτείες, γιατί εκεί πρόκειται για τα σπουδαιότερα αγαθά ή την ελευθερία ή την κατάκτηση εξουσίας επάνω στους άλλους και, τότε, ο κάθε πολίτης, ενεργώντας ομαδικά με τους συμπολίτες του, υπερτιμάει τις δυνάμεις του. Με λίγα λόγια είναι πολύ ανόητος εκείνος που νομίζει ότι είναι δυνατόν, όταν η φύση του ανθρώπου τον σπρώχνει με πάθος σε μια πράξη, να τον συγκρατήση είτε ο νόμος είτε άλλος κανείς φόβος.

[πηγή: Θουκυδίδου Ιστορία του Πελοποννησιακού Πολέμου, μτφρ. Άγγελος Βλάχος, Βιβλιοπωλείον της Εστίας Ι.Δ. Κολλάρου & Σιας Α.Ε., Αθήνα 2008, σελ. 38-39]