Αλέξανδρος και Βουκεφάλας
Ο Πλούταρχος στο έργο του Ἀλέξανδρος (6.1-8) περιγράφει τον τρόπο με τον οποίο ο Αλέξανδρος δάμασε τον Βουκεφάλα:
[6.1] Ἐπεὶ δὲ Φιλονίκου τοῦ Θεσσαλοῦ τὸν Βουκεφάλαν ἀγαγόντος ὤνιον τῷ Φιλίππῳ τρισκαίδεκα ταλάντων, κατέβησαν εἰς τὸ πεδίον δοκιμάσοντες τὸν ἵππον, ἐδόκει τε χαλεπὸς εἶναι καὶ κομιδῇ δύσχρηστος, οὔτ᾽ ἀναβάτην προσιέμενος οὔτε φωνὴν ὑπομένων τινὸς τῶν περὶ τὸν Φίλιππον, ἀλλ᾽ ἁπάντων κατεξανιστάμενος, [6.2] δυσχεραίνοντος δὲ τοῦ Φιλίππου καὶ κελεύοντος ἀπάγειν ὡς παντάπασιν ἄγριον καὶ ἀκόλαστον, παρὼν ὁ Ἀλέξανδρος εἶπεν· «οἷον ἵππον ἀπολλύουσι, δι᾽ ἀπειρίαν καὶ μαλακίαν χρήσασθαι μὴ δυνάμενοι», τὸ μὲν οὖν πρῶτον ὁ Φίλιππος ἐσιώπησε· [6.3] πολλάκις δ᾽ αὐτοῦ παραφθεγγομένου καὶ περιπαθοῦντος, «ἐπιτιμᾷς σὺ» ἔφη «πρεσβυτέροις ὥς τι πλέον αὐτὸς εἰδὼς ἢ μᾶλλον ἵππῳ χρήσασθαι δυνάμενος;» [6.4] «τούτῳ γοῦν» ἔφη «χρησαίμην ἂν ἑτέρου βέλτιον.» «ἂν δὲ μὴ χρήσῃ, τίνα δίκην τῆς προπετείας ὑφέξεις;» «ἐγὼ νὴ Δί᾽» εἶπεν «ἀποτείσω τοῦ ἵππου τὴν τιμήν.» [6.5] γενομένου δὲ γέλωτος, εἶθ᾽ ὁρισμοῦ πρὸς ἀλλήλους εἰς τὸ ἀργύριον, εὐθὺς προσδραμὼν τῷ ἵππῳ καὶ παραλαβὼν τὴν ἡνίαν, ἐπέστρεψε πρὸς τὸν ἥλιον, ὡς ἔοικεν ἐννοήσας ὅτι τὴν σκιὰν προπίπτουσαν καὶ σαλευομένην ὁρῶν πρὸ αὑτοῦ διαταράττοιτο. [6.6] μικρὰ δ᾽ αὐτῷ παρακαλπάσας καὶ καταψήσας, ὡς ἑώρα πληρούμενον θυμοῦ καὶ πνεύματος, ἀπορρίψας ἡσυχῇ τὴν χλαμύδα καὶ μετεωρίσας αὑτόν, ἀσφαλῶς περιέβη. [6.7] καὶ μικρὰ μὲν περιλαβὼν ταῖς ἡνίαις τὸν χαλινόν, ἄνευ πληγῆς καὶ σπαραγμοῦ προσανέστειλεν· ὡς δ᾽ ἑώρα τὸν ἵππον ἀφεικότα τὴν ἀπειλήν, ὀργῶντα δὲ πρὸς τὸν δρόμον, ἀφεὶς ἐδίωκεν, ἤδη φωνῇ θρασυτέρᾳ καὶ ποδὸς κρούσει χρώμενος. [6.8] τῶν δὲ περὶ τὸν Φίλιππον ἦν ἀγωνία καὶ σιγὴ τὸ πρῶτον· ὡς δὲ κάμψας ὑπέστρεψεν ὀρθῶς σοβαρὸς καὶ γεγηθώς, οἱ μὲν ἄλλοι πάντες ἀνηλάλαξαν, ὁ δὲ πατὴρ καὶ δακρῦσαί τι λέγεται πρὸς τὴν χαράν, καὶ καταβάντος αὐτοῦ τὴν κεφαλὴν φιλήσας «ὦ παῖ» φάναι, «ζήτει σεαυτῷ βασιλείαν ἴσην· Μακεδονία γάρ σ᾽ οὐ χωρεῖ.»
Μετάφραση
Όταν κάποτε ο Φιλόνικος ο Θεσσαλός έφερε στον Φίλιππο τον Βουκεφάλα, για να τον αγοράσει για τριάντα τάλαντα, κατέβηκαν στην πεδιάδα για να δοκιμάσουν το άλογο που φαινόταν ότι ήταν άγριο και τελείως ατίθασο, γιατί ούτε αναβάτη δεχόταν ούτε υπάκουε στη φωνή κανενός από τους ανθρώπους του Φιλίππου, αλλά αγρίευε σε όλους. Τότε ο Φίλιππος θύμωσε και διέταξε να απομακρύνουν το άλογο, επειδή πίστευε ότι ήταν τελείως άγριο και αδάμαστο· ο Αλέξανδρος όμως που ήταν μπροστά στη σκηνή είπε «τι άλογο χάνουν, επειδή δεν έχουν την ικανότητα και το θάρρος να το δαμάσουν!». Στην αρχή ο Φίλιππος παρέμεινε σιωπηλός· επειδή όμως ο Αλέξανδρος συνεχώς μουρμούριζε και δυσανασχετούσε του είπε: «Επικρίνεις τους μεγαλυτέρους σου, νομίζοντας ότι γνωρίζεις κάτι περισσότερο από αυτούς ή ότι είσαι ικανότερος να δαμάσεις ένα άλογο;» «Αυτό το άλογο» είπε ο Αλέξανδρος «σίγουρα θα μπορούσα να το δαμάσω καλύτερα από κάθε άλλον». «Κι αν δεν τα καταφέρεις, ποια θα είναι η τιμωρία για το θράσος σου;» «Μα τον Δία» είπε «θα πληρώσω την αξία του αλόγου». Τα λόγια αυτά προκάλεσαν γέλια· έπειτα, αφού συμφώνησαν μεταξύ τους το ύψος του ποσού, ο Αλέξανδρος έτρεξε αμέσως στο άλογο και παίρνοντας στα χέρια του τα χαλινάρια το έστρεψε προς τον ήλιο, γιατί κατάλαβε, όπως φαίνεται, ότι το άλογο τρόμαζε, επειδή έβλεπε τη σκιά του να πέφτει μπροστά του και να σαλεύει. Κι αφού έτρεξε για λίγο στο πλάι του και το χάιδεψε, όταν είδε ότι ήταν γεμάτο δύναμη και ορμή, έβγαλε ήσυχα τη χλαμύδα του και με ένα πήδημα το καβάλησε με ασφάλεια. Έπειτα τραβώντας ελαφρά με τα λουριά το χαλινάρι, χωρίς να το πληγώνει ή να το πονά, το κρατούσε υπό τον έλεγχό του· μόλις όμως είδε ότι το άλογο έπαψε να είναι άγριο κι αδημονούσε να τρέξει, το άφησε να καλπάσει προτρέποντάς το με δυνατή φωνή και χτυπώντας το με το πόδι του. Στην συντροφιά του Φιλίππου επικράτησε στην αρχή αγωνία και σιωπή· όταν όμως ο Αλέξανδρος έκανε στροφή και επέστρεψε ασφαλής κοντά τους, περήφανος και χαρούμενος, τότε οι άλλοι όλοι ξέσπασαν σε κραυγές χαράς, ενώ ο πατέρας του λένε ότι δάκρυσε κιόλας από την χαρά του κι όταν ο Αλέξανδρος κατέβηκε από το άλογο τον φίλησε και του είπε: «Παιδί μου, αναζήτησε βασίλειο αντάξιό σου, γιατί η Μακεδονία δεν σε χωράει».
(Μετάφραση: Σ. Τσέλικας)
Ο Στράβωνας στα Γεωγραφικά (15.1.29) παραδίδει μια διαφορετική ερμηνεία για το όνομα του Βουκεφάλα:
[πηγή: Wikimedia Commons] |
ὧν τὴν μὲν Βουκεφαλίαν ὠνόμασεν ἀπὸ τοῦ πεσόντος ἵππου κατὰ τὴν μάχην τὴν πρὸς τὸν Πῶρον (ἐκαλεῖτο δὲ Βουκεφάλας ἀπὸ τοῦ πλάτους τοῦ μετώπου· πολεμιστὴς δ᾽ ἦν ἀγαθός, καὶ ἀεὶ τούτῳ ἐκέχρητο κατὰ τοὺς ἀγῶνας), τὴν δὲ Νίκαιαν ἀπὸ τῆς νίκης ἐκάλεσεν. Μετάφραση (Μετάφραση: Σ. Τσέλικας) |
Σε ψηφιδωτό δάπεδο από την οικία του Φαύνου στην Πομπηΐα απεικονίζεται ο Αλέξανδρος που ιππεύει τον Βουκεφάλα στη μάχη της Ισσού:
[πηγή: Wikimedia Commons]
Στοιχεία για τις εκστρατείες του Μεγάλου Αλεξάνδρου μπορείτε να βρείτε σε ιστοσελίδα του Ιδρύματος Μείζονος Ελληνισμού:
[πηγή: Ίδρυμα Μείζονος Ελληνισμού]
