Γράμματα της εξορίας

Η αποστολή γραμμάτων και δελταρίων ήταν ο κυριότερος τρόπος επικοινωνίας των εξορίστων με τους φίλους και τις οικογένειές τους. Σχεδόν πάντα η πολύτιμη αυτή επικοινωνία σκόνταφτε στις λογοκριτικές διαθέσεις των Αρχών και στους περιορισμούς που έθεταν ως προς την έκταση των γραμμάτων. Οι φράσεις «ΕΛΟΓΟΚΡΙΘΗ» και «ΓΡΑΦΕΤΕ ΜΟΝΟΝ ΔΕΚΑ ΑΡΑΔΕΣ» αποτελούν χαρακτηριστικά σημάδια τέτοιου είδους παρεμβάσεων που διακρίνονται σε ποικίλα αρχειακά τεκμήρια.

Δείτε ορισμένα χαρακτηριστικά παραδείγματα αντλημένα από τον ιστότοπο του Μουσείου Δημοκρατίας του Αϊ-Στράτη και από τον τόμο Γιάννης Ρίτσος, Τροχιές σε διασταύρωση. Επιστολικά δελτάρια της εξορίας και γράμματα στην Καίτη Δρόσου και τον Άρη Αλεξάνδρου (Εκδόσεις Άγρα, 2008). Παρατίθενται, επίσης, και δύο φωτογραφίες από τις Ψηφιακές Συλλογές του Ελληνικού Λογοτεχνικού και Ιστορικού Αρχείου, όπου αποτυπώνεται γλαφυρά η ιδιαίτερη βαρύτητα που είχε στη ζωή των εξορίστων η ανάγνωση της αλληλογραφίας:

Δελτάριο του Δημήτρη Φωτιάδη προς την Κατίνα Φωτιάδη (Αϊ-Στράτης, Ιαν. 1950)
Δελτάριο του Μάνου Κατράκη στον Μίμη Σταυρολέμη (Αϊ-Στράτης, Απρ. 1950)
Δελτάριο του Γιάννη Ρίτσου προς την Καίτη Δρόσου (Κοντοπούλι Λήμνου, 1 Δεκ. 1948)
Δελτάριο του Γιάννη Ρίτσου προς την Καίτη Δρόσου (Στρατ. Νοσοκ. Μακρονήσου, 11 Μαρτ. 1950)

Διανομή ταχυδρομείου στους εξόριστους της Μακρονήσου (φωτογραφία)
Εξόριστος της Μακρονήσου διαβάζει γράμμα της οικογένειάς του (φωτογραφία)

Περισσότερα τεκμήρια μπορείτε να βρείτε στους διαδικτυακούς τόπους του Μουσείου Πολιτικών Εξορίστων Άη Στράτη και της Μακρονήσου.

Στο θέμα της αλληλογραφίας στη διάρκεια της εξορίας και της υφιστάμενης λογοκρισίας των Αρχών αναφέρεται και ο Λεφτέρης Ραφτόπουλος στο βιβλίο του Το μήκος της νύχτας. Μακρόνησος '48-50.

Ο Γιάννης Ρίτσος ήταν ένας από τους τακτικότερους επιστολογράφους κατά τη μακρά διάρκεια της εξορίας του στη Μακρόνησο, τη Λήμνο, τον Αϊ-Στράτη, αλλά και τη Λέρο. Διαβάστε χαρακτηριστικά γράμματά του σταλμένα στην αδελφή του Λούλα και στην Καίτη Δρόσου.

* * *

Η αλληλογραφία στην περίοδο της εξορίας ανιχνεύεται ως θεματικό κέντρο στο έργο αρκετών ποιητών που βρέθηκαν εξόριστοι στη διάρκεια της μεταπολεμικής περιόδου. Ενδεικτικά ποιήματα μπορείτε να διαβάσετε παρακάτω:

Άρης Αλεξάνδρου, «Ανεπίδοτα γράμματα» (απόσπασμα)
Τίτος Πατρίκιος, «Μεγάλο γράμμα» (απόσπασμα)
Γιάννης Ρίτσος, «Ημερολόγιo εξορίας, I» (απόσπασμα), «Ημερολόγιo εξορίας, II» (απόσπασμα)
Αριστοτέλης Νικολαΐδης, «Γράμμα εξορίας, 1967»