Μαίρης Μικέ, «Το γέμισμα, η χάση και το αλωνάκι του φεγγαριού» (απόσπασμα)

[...]

Αν η προέλευση είναι ό,τι κυρίως μετράει, θα πρέπει να θεωρήσουμε ότι όλα τα λογοτεχνικά έργα που έχουν γραφτεί από γυναίκες εντάσσονται αυτομάτως σε ό,τι αποκαλείται «γυναικεία γραφή»; Μήπως, αντίθετα, η διαφορά της σκοπιάς, για την οποία μίλησε από πολύ νωρίς η Virginia Woolf, και η οποία προϋποθέτει μια εργασία αναθεώρησης και επαναπροσδιορισμού, είναι περισσότερο ένα ερώτημα παρά μια απάντηση, και μάλιστα ένα ερώτημα που θα πρέπει να απαντηθεί όχι απλώς και μόνο από τις γυναίκες αλλά και από την ίδια τη γραφή; Μήπως, δηλαδή, η διαφορά επαναπροσδιορίζεται, όχι ως το αρσενικό ενάντια στο θηλυκό, όχι ως ένας βιολογικός καθορισμός, αλλά ως πολλαπλότητα, αμφισημία και ετερογένεια, που είναι συστατικά και της ίδιας της κειμενικότητας; Επειδή, προσωπικά, θα απαντούσα θετικά στο παραπάνω ερώτημα, αυτό σημαίνει ότι αποδέχομαι μια μετατόπιση από μια προγενέστερη άποψη, που ήθελε μια γυναίκα πλήρως προσδιορισμένη από τη βιολογική διαφορά (σε σχέση ή/και σε αντιπαλότητα με τον άνδρα), στην περισσότερο περίπλοκη και σύνθετη αντίληψη ότι το γυναικείο υποκείμενο είναι ένας χώρος διαφορών. Οι διαφορές αυτές δεν είναι μόνο σεξουαλικές, βιολογικές, οικονομικές, πολιτισμικές, διαφορές ως προς τη σχέση με την εξουσία, τη γλώσσα και το νόημα, αλλά όλες αυτές μαζί συνυπάρχουν και, συχνά, συγκρούονται η μία με την άλλη. Από τη στιγμή που κατανοηθεί ότι αυτές οι διαφορές συγκροτούν την ταυτότητα κάθε γυναίκας και τα υποκειμενικά όρια, τότε, την ίδια στιγμή, αυτές ακριβώς οι διαφορές δεν μπορούν να συγκροτήσουν μια συμπαγή και αρραγή ταυτότητα και να οδηγήσουν σε ομοιότητα ή ταύτιση όλων των γυναικών με τη Γυναίκα, όπως θέλει ο τίτλος του Συνεδρίου, ή σε μια ενιαία άποψη για τον φεμινισμό.

Η αντίληψη ενός ετερώνυμου υποκειμένου, καθορισμένου από το γένος, με επίγνωση και συνειδητοποίηση των πολλαπλών πιέσεων από τη μια, και με πρόθεση να αυτο-οριστεί και να αυτο-προσδιοριστεί από την άλλη, είναι ένα παράδειγμα αυτής της μετατόπισης.

Χρειάζεται, ακόμη, να διευκρινίσω ότι, με τον όρο γένος, εννοώ την (διαφορετική) κοινωνική κατασκευή του κάθε υποκειμένου. Η ταυτότητα είναι ένας ρόλος, τα διακριτικά γνωρίσματα του ήρωα ή της ηρωίδας δεν είναι αυτόνομες ποιότητες αλλά λειτουργίες και τρόποι συσχέτισης. Συνεπώς, θεωρώ ότι το γυναικείο ή το ανδρικό γένος δεν είναι μια άκαμπτη κατηγορία της ανθρώπινης Φύσης, με εγγενή, αναλλοίωτα, στην πορεία του χρόνου, και αμετάβλητα χαρακτηριστικά, αλλά είναι όρος συνδηλωτικός της ιστορίας και του πολιτισμού.

[...]

[πηγή: περ. Εντευκτήριο, τχ. 18 (Μάρτ. 1992) 40-41]