Μορφές πολιτευμάτων στην αρχαία και σύγχρονη εποχή
Μπορείτε να αναζητήσετε τη σημασία των λημμάτων πολιτεία, πολίτευμα και πολιτεύω στην ψηφιακή έκδοση του Λεξικού της Αρχαίας Ελληνικής Γλώσσας των Henry George Liddell & Robert Scott. Μπορείτε ακόμη να επιλέξετε από το ψηφιακό περιβάλλον της Μνημοσύνης αποσπάσματα της αρχαίας ελληνικής γραμματείας στα οποία θίγεται το θέμα της σύγκρισης των πολιτευμάτων:
 |
 |
|
[πηγή: Ψηφίδες για την Ελληνική Γλώσσα] |
Στο τρίτο βιβλίο των Ιστοριών του Ηροδότου (Ιστορίες ΙΙΙ, 80-82) επτά επίλεκτοι Πέρσες εκφράζουν τις απόψεις τους για το καλύτερο πολίτευμα της Περσίας:
Πλάτων, Πολιτεία 473b–474c: Η μόνη διέξοδος από την κακοδιοίκηση των πόλεων είναι η πολιτική δύναμη και φιλοσοφία να συναντηθούν στα ίδια πρόσωπα
[πηγή: Πύλη για την Ελληνική Γλώσσα]
Ο Αριστοτέλης στα Πολιτικά (1279b11–1280a6) κάνει λόγο για την ουσιαστική διαφορά μεταξύ ολιγαρχίας και δημοκρατίας:
[πηγή: Πύλη για την Ελληνική Γλώσσα]
Ο Ισοκράτης στον λόγο του Παναθηναϊκός (12.132) διακρίνει τρία είδη πολιτευμάτων:
[πηγή: Πύλη για την Ελληνική Γλώσσα]
Ο Ισοκράτης στον λόγο του Αεροπαγιτικός (7.14-7.35) αξιολογεί τη δημοκρατία του Σόλωνα και του Κλεισθένη ως το καλύτερο πολίτευμα της αρχαίας Αθήνας:
[πηγή: Πύλη για την Ελληνική Γλώσσα]
Τα πολιτεύματα κατά την αρχαϊκή εποχή:
Η πόλη-κράτος αποτελούσε το βασικό θεσμό πολιτικής οργάνωσης κατά την αρχαιότητα. Μέσα απ' αυτό το θεσμό λειτούργησαν οι κοινωνικοί ανταγωνισμοί και ασκήθηκε η εξουσία, από τις εκάστοτε ισχυρές κοινωνικές τάξεις. Είναι ευνόητο ότι οι κοινωνικές συγκρούσεις και οι πολιτειακές μεταβολές είχαν διαφορετική εξέλιξη σε κάθε πόλη-κράτος.
Την πορεία μεταβολής των πολιτευμάτων παρουσιάζει το ακόλουθο θεωρητικό σχήμα:
βασιλεία → αριστοκρατία → ολιγαρχία → τυραννίδα → δημοκρατία
Το άριστο πολίτευμα:
Μετά την εμπειρία της τυραννίας, στον ελληνικό κόσμο άνοιξε μια μεγάλη συζήτηση γύρω από το άριστο πολίτευμα. Οι περισσότεροι Έλληνες συμφωνούσαν ότι δεν επιθυμούσαν να τους διοικεί ένας άνθρωπος, είτε αυτός ονομαζόταν τύραννος είτε βασιλιάς. Προτιμούσαν την ἰσονομίαν, την ἰσοκρατίαν και την ἰσηγορίαν. Με τους όρους αυτούς εννοούσαν την ισότητα των πολιτών έναντι του νόμου, τη δυνατότητά τους να μετέχουν στη λήψη των πολιτικών αποφάσεων και την ελευθερία να εκφράζονται δημοσίως, ιδίως σε θέματα πολιτικής. Εκτός από ισηγορία θα έπρεπε βεβαίως να υπάρχει και παρρησία, δηλαδή το θάρρος για τη διατύπωση μιας γνώμης. Δεν ήταν όμως όλοι οι Έλληνες σύμφωνοι εάν τα δικαιώματα αυτά θα έπρεπε να τα έχει το σύνολο των ελεύθερων κατοίκων μιας πόλης ή μόνο μια μερίδα τους.
Κυρτάτας Δ.Ι. & Ράγκος Σπ. Ι., Η ελληνική αρχαιότητα, Ίδρυμα Μανόλη Τριανταφυλλίδη, Θεσσαλονίκη 2010
Μορφές πολιτευμάτων στη σύγχρονη εποχή:
To σύνταγμα της Ελλάδας. Μορφή πολιτευμάτος
Άρθρο 1: (Μορφή του πολιτεύματος)
1. Tο πολίτευμα της Eλλάδας είναι Προεδρευόμενη Kοινοβουλευτική Δημοκρατία.
2. Θεμέλιο του πολιτεύματος είναι η λαϊκή κυριαρχία.
3. Όλες οι εξουσίες πηγάζουν από το Λαό, υπάρχουν υπέρ αυτού και του Έθνους και ασκούνται όπως ορίζει το Σύνταγμα.
[πηγή: Βουλή των Ελλήνων]
