Στα οχυρά του χρόνου

Από τις αρχαίες οχυρώσεις μέχρι τα λατινικά φρούρια μια ιστορία σπαρμένη πολιορκίες και πολέμους αναδύεται μέσα από τα κάστρα. Οχυρωμένοι οικισμοί, κάστρα και πύργοι σε ολόκληρο τον ελληνικό χώρο, προσαρμοσμένα στις γεωγραφικές ιδιαιτερότητες κάθε περιοχής, έχουν κτιστεί για να προστατέψουν τις στρατηγικές θέσεις αλλά και τους πληθυσμούς από πειρατικές ή άλλες επιδρομές, αποτυπώνοντας όχι μόνο τη διαδοχή των ιστορικών εποχών, αλλά και την εξέλιξη τεχνικών και πολιτιστικών προτύπων.

Στα οχυρά φυλάκια της Μακεδονίας και τη Θράκης, στα ενετικά κάστρα των νησιών του Αιγαίου και της Κρήτης, στις οχυρωμένες πολιτείες της Πελοποννήσου και των Επτανήσων, ακόμη και στα οχυρωμένα μοναστήρια, ζωντανεύουν μνήμες επάλληλων εποχών. Τα κάστρα όταν δεν χρησίμευαν για αμυντικούς σκοπούς αποτελούσαν κοινωνικά σύμβολα, σύμβολα καταπίεσης και εξουσίας αλλά και σύμβολα αντίστασης. Η χρήση νέων πολεμικών μεθόδων και η κοινωνική ανασύνθεση του ελληνικού χώρου, από το 19ο αι. και έπειτα, άρχισε να τα οδηγεί σε παρακμή, παραδίδοντάς τα ολοκληρωτικά στη λαϊκή φαντασία για να στεγάσει εκεί θρύλους και ιστορίες μυστήριες φυσικών ή υπερφυσικών ηρώων.

Η μελέτη της οχυρωματικής τέχνης και η προβολή των μνημείων φρουριακού χαρακτήρα στον ελληνικό χώρο συνέβαλε στη διατήρηση της ιστορικής μνήμης και τη συνειδητοποίηση της ιστορικής συνέχειας, ενώ παράλληλα άνοιξε το δρόμο για την ανάδειξη μιας κοινής πολιτισμικής κληρονομιάς στον ευρωπαϊκό χώρο.