Άροτρο

Προϊστορική Εποχή

Η φυσική διασταύρωση του άγριου σταριού με άλλα φυτά έδωσε σιτάρι και κεχρί με πλούσια παραγωγή καρπού που ώθησε τον άνθρωπο στην καλλιέργειά του. Η ανάγκη για καλλιέργεια του σταριού και του κεχριού επέβαλε την επινόηση και κατασκευή του αρότρου αφού το έως τότε γνωστό για την κατασκευή και χρήση του σκαπτικό δεν μπορούσε να ικανοποιήσει τις ανάγκες παραγωγής τροφής των πληθυσμών των οικισμών που είχαν αρχίσει να σχηματίζονται. Το φυσικό άροτρο κατασκευαζόταν από τρία διαφορετικά υλικά, είτε μόνα τους, είτε σε συνδυασμό: το ξύλο, τα κέρατα και κόκαλα ζώων, την πέτρα.

Φυσικό άροτρο από ξύλο

Το υλικό κατασκευής του ήταν μόνο το ξύλο. Επρόκειτο για κομμάτι από κλαδί δένδρου σε σχήμα σπασμένου αγκιστριού με το ένα άκρο του επιμηκές και το άλλο διαμορφωμένο σε ακμή (το κατεργάζονταν με κτυπήματα πέτρινου τσεκουριού). Ο γεωργός κάρφωνε με δύναμη το αιχμηρό άκρο στο έδαφος (όπως το σκαπτικό) και μετά το τραβούσε από το άλλο άκρο, που είχε μεγάλο μήκος για να τον διευκολύνει. Με την έλξη του ξύλινου αρότρου αναμόχλευε το μαλακό έδαφος, κάνοντας το κατάλληλο για σπορά. Το άροτρο από ξύλο μειονεκτούσε στο ότι φθειρότανε γρήγορα (έσπαζε η ακμή και το στέλεχός του) και δεν μπορούσε να χρησιμοποιηθεί - αποδώσει σε σκληρά χώματα.

Φυσικό άροτρο από κόκαλα ή κέρατα ζώων

Πρόκειται για γεωργικό εργαλείο που χρησιμοποιήθηκε σε πρώτη φάση σαν σκαπτικό και με την σταδιακή χρήση του σαν άροτρο έδωσε την γνώση λειτουργίας και χρήσης του αρότρου στην καλλιέργεια του εδάφους. Στην πράξη επρόκειτο για κόκαλο ή κέρατο ζώου (χρησιμοποιήθηκαν και χαυλιόδοντες Μαμούθ) που λόγω του σχήματος του μπορούσε να χρησιμοποιηθεί σαν άροτρο. Η χρήση του ήταν περισσότερο σαν σκαπτικό παρά σαν άροτρο κυρίως λόγω του μικρού μήκους του άκρου από το όποιο το έλκυε (έσερνε) ο άνθρωπος και το οποίο προϋπόθετε ιδιαίτερα μεγάλη φυσική δύναμη.

Φυσικό άροτρο από ξύλο και κόκαλα ζώων

Κατασκευαστικά αποτελούταν από ένα κομμάτι ξύλου μεγάλου μήκους, που στο ένα άκρο του προσαρμοζότανε κομμάτι κόκαλου ή κέρατου ζώου. Το κόκαλο ή κέρατο ζώου στερεώνονταν σε σχισμή του ξύλου με φυτικές ίνες ή λωρίδες δέρματος ζώου. Το κόκαλο ήταν αιχμηρό για να καρφώνεται στο έδαφος και να το αναμοχλεύει κατά την έλξη του αρότρου. Η μικρή αντοχή των υλικών αυτών στη θραύση (σπάσιμο), οδήγησε στην γρήγορη εγκατάλειψη της χρήσης του.

Φυσικό άροτρο από ξύλο και πέτρα

Είναι το άροτρο που θέτει τις βάσεις για την τεχνολογία κατασκευής και χρήσης των αρότρων. Στην κατασκευή του χρησιμοποιείται το ξύλο, για τον κορμό που δεν έρχεται σε επαφή με το έδαφος και ένα κομμάτι επεξεργασμένης πέτρας σαν αιχμή αναμόχλευσης του εδάφους. Η πέτρα ήταν συνήθως από σκληρό πέτρωμα ή κροκάλα από την κοίτη των ποταμών (πυριτόλιθος) που είχε επεξεργασθεί με άλλες πέτρες ώστε να έχει αιχμηρές (κοφτερές) ακμές. Στερεωνόταν σε μία σχισμή στο ένα άκρο του ξύλινου κορμού με φυτικές ίνες ή λωρίδες δέρματος. Ο κορμός του αρότρου (μονοκόμματος ή από δύο κομμάτια ξύλου συνδεδεμένα μεταξύ τους) είχε σχήμα Βε (v) με την πέτρα στο κάτω άκρο (γωνία) του Βε (v). Το σχήμα του κορμού του αρότρου βοηθούσε στην χρήση του από δύο άτομα. Το ένα έλκυε (τραβούσε) και το άλλο ωθούσε (έσπρωχνε) και κατεύθυνε (οδηγούσε) το άροτρο. Η πέτρα - που αποτελούσε το κοπτικό - σκαπτικό του άκρο διευκόλυνε την αναμόχλευση (όργωμα) ακόμη και των σκληρών εδαφών.

Άροτρο από ξύλο σε συναρμογή

Η πρόοδος του ανθρώπου στην κατεργασία του ξύλου με πέτρινα εργαλεία και οι γνώσεις του για την ποιότητα των ξύλων, οδήγησαν στην επινόηση της μορφής του αρότρου που παρέμεινε, με μικρές παραλλαγές (κυρίως στη χρήση υλικών κατασκευής) αναλλοίωτη για 10.000 περίπου χρόνια. Το άροτρο αυτό κατασκευαζόταν από δύο κομμάτια κατεργασμένου - με πέτρινα εργαλεία - σκληρού ξύλου, που συνδέονταν μεταξύ τους με λωρίδες δέρματος (ή φυτικές ίνες) σχηματίζοντας V, με το ένα να προεξέχει από την γωνία του ώστε να σχίζει-σκάπτει το έδαφος. Η ακμή που έσχιζε το έδαφος ήταν κατεργασμένη με τα πέτρινα εργαλεία ώστε να έχει μορφή σφήνας και να μπορεί να εισχωρεί βαθιά στο έδαφος ακόμη και άν ήταν σκληρό. Η πείρα που απόκτησε ο άνθρωπος από την χρήση του αρότρου τον βοήθησε να καθορίσει την μορφή και το μήκος του αιχμηρού άκρου που εισχωρούσε στο έδαφος, ώστε να το αναμοχλεύει (οργώνει) σε σωστό βάθος. Την ίδια εποχή χρονολογικά σταματά ο άνθρωπος να το έλκει (σέρνει) και για τον σκοπό αυτό αρχίζει να χρησιμοποιεί ζώα, ενώ αυτός παραμένει στην θέση πίσω από το άροτρο για τον χειρισμό του.

Επιστροφή στην αρχή της σελίδας