|
||||||||||||||||||||||||||||||||
2ο Μέρος: Νέες Τεχνολογίες, Διδασκαλία και Μάθηση |
||||||||||||||||||||||||||||||||
Εισαγωγή Στην εποχή μας, έχουν διαμορφωθεί μια σειρά από σύγχρονες αντιλήψεις και αρχές για τη μάθηση και τη διδασκαλία και την ανάλογη χρήση και αξιοποίηση των νέων τεχνολογιών της πληροφόρησης και της επικοινωνίας. Οι αντιλήψεις αυτές αλλάζουν σημαντικά το τοπίο στην εκπαίδευση. Οι νέες τεχνολογίες με κατάλληλη χρήση μπορούν να γίνουν ισχυρά παιδαγωγικά εργαλεία – όχι απλά πλούσιες πηγές πληροφοριών αλλά και επέκτασης των ανθρώπινων ικανοτήτων και πλαισίων – για κοινωνικές αλληλεπιδράσεις που θα μπορούν να λειτουργήσουν υποστηριχτικά στη μαθησιακή διαδικασία. Η τεχνολογία στην υπηρεσία της μάθησης Αυτά που σήμερα είναι γνωστά για τη μάθηση παρέχουν κατευθυντήριες γραμμές για την αξιοποίηση των νέων τεχνολογιών στην εκπαίδευση. Οι νέες τεχνολογίες παρέχουν ευκαιρίες για τη δημιουργία περιβαλλόντων μάθησης που επεκτείνουν τις δυνατότητες των ‘παλιών’ - αλλά ακόμα χρήσιμων- τεχνολογιών (βιβλία, μαυροπίνακες, γραμμική και άμεση επικοινωνία των Μ.Μ.Ε., όπως το ραδιόφωνο και η τηλεόραση - που επίσης στις μέρες μας προσφέρουν νέες δυνατότητες). Οι ερευνητές αναφέρουν ότι ο υπολογιστής παρέχει στους μαθητές δυνατότητες:
Εντούτοις, η χρήση των νέων τεχνολογιών στην εκπαιδευτική διαδικασίας δεν εγγυάται αποτελεσματική μάθηση. Λανθασμένες χρήσεις της τεχνολογίας μπορούν να σταθούν εμπόδιο στη μάθηση.
Ενσωμάτωση των νέων τεχνολογιών και θεωρίες μάθησης Το πώς θα χρησιμοποιηθεί ο υπολογιστής στη μαθησιακή διαδικασία εξαρτάται από τη θεωρία μάθησης που τη στηρίζει. Οι αντιλήψεις για τη διδασκαλία και τη μάθηση, επηρεάζουν θεμελιακά όλους τους παράγοντες που εμφανίζονται στη διαδικασία που καταλήγει στην ενσωμάτωση και χρήση υπολογιστών στην τάξη. Από τον σχεδιασμό των απαιτούμενων τεχνικών προδιαγραφών των υπολογιστών μέχρι την απόφαση για τον τρόπο διείσδυσης της χρήσης τους στο Αναλυτικό ρόγραμμα.
Παρόλα αυτά με βάση όλε τις προσεγγίσεις έχουν αναπτυχθεί εφαρμογές που μπορούν να αξιοποιηθούν στη μαθησιακή διαδικασία. Καμιά θεωρία δεν είναι πανάκεια. Πιστεύουμε όμως ότι οι πιο σύγχρονες προσεγγίσεις (κοινωνικοεποικοδομητικές και κοινωνικοπολιτιμικές) είναι πιο ολοκληρωμένες αφού αναδύθηκαν αρκώντας κριτική, επεκτείνοντας ή βελτιώνοντας απόψεις θεωριών που έχουν έρθει στο προσκήνιο προγενέστερα. Εποικοδόμηση της γνώσης και νέες τεχνολογίες Η διδασκαλία σήμερα αντιμετωπίζει δυο προκλήσεις. Η πρώτη προέρχεται από την ανα΄δυση και την προσπάθεια για αξιοποίηση σύγχρονων αντιλήψεων για το τι είναι μάθηση. Η δεύτερη πηγάζει από τις νέες ευκαιρίες μάθησης που προσφέρουν οι νέες Τεχνολογίες. Η κοινωνική εποικοδόμηση και οι κοινωνικοπολιτισμικές προσεγγίσεις έχουν παρουσιάσει την πρώτη πρόκληση. Τις τελευταίες δεκαετίες σημειώθηκαν σημαντικές αλλαγές στο πεδίο της Διδακτικής. Τα σύγχρονα πορίσματα της Διδακτικής αμφισβήτησαν το μοντέλο του μανθάνοντος, ως ατόμου που αγωνίζεται να κατακτήσει ένα σώμα προκαθορισμένων εννοιών, γεγονότων και φαινομένων. Έτσι, στις μέρες μας αναγνωρίζεται ότι ο μαθητής είναι ταυτόχρονα μέλος πολλών κοινοτήτων μέσα στις οποίες το περιεχόμενο και το νόημα των υπό διαπραγμάτευση λέξεων αποκτά διαφορετικά νοήματα. Ταυτόχρονα, έχει παρατηρηθεί μια μετακίνηση από θέσεις που υιοθετούσαν πως η μάθηση είναι μια καθαρά ατομική διαδικασία προς θέσεις που υποστηρίζουν πως η μάθηση εμπεριέχει κοινωνικές και πολιτισμικές διεργασίες (Vygotsky 1978, Wertsch 1995, Bruner 1996, Cobern & Aikenhead 1998). Οι υποστηριχτές αυτών των απόψεων όταν αναφέρονται στη φύση της μαθησιακής διαδικασίας μας καλούν να την αντιμετωπίζουμε ως:
Το μαθησιακό περιβάλλον, στα πλαίσια εποικοδομητικών και κοινωνικοπολιτισμικών προσεγγίσεων, περιγράφεται ως περιβάλλον στο οποίο δάσκαλος και μαθητές ερευνούν από κοινού και οικοδομούν ή οικειοποιούνται νοήματα. Επίσης αναγνωρίζεται ο ρόλος και η σημασία των απόψεων των μαθητών για τη μάθηση εννοιών και φαινομένων και η ατομική και συγχρόνως κοινωνική – αλληλεπιδραστική διάσταση της οικοδόμησης της νέας επιστημονικής γνώσης (Κόκκοτας 2002). Η δεύτερη πρόκληση είναι ο υπολογιστής. Λόγω των πολλαπλών του χρήσεων και της ευκολίας απόκτησής του, η αξιοποίησή του στην εκπαίδευση μπορεί να βοηθήσει σε μια νέα αντίληψη για τη διδασκαλία που δίνει έμφαση όχι στη μετάδοση αλλά στην καθοδήγηση μιας κοινωνικά βασισμένης εξερεύνησης σε ένα πλούσιο νοημάτων περιβάλλον. Είναι σημαντικό τα περιβάλλοντα που υποστηρίζονται από τον υπολογιστή να μην περιλαμβάνουν μόνο πληροφορίες (που είναι βέβαια απαραίτητο) αλλά να δημιουργούν καταστάσεις και να παρέχουν εργαλεία που παρωθούν τους μαθητές να κάνουν τη μέγιστη δυνατή χρήση των δικών τους γνωστικών ικανοτήτων. Άρα η αποτελεσματική αξιοποίηση των νέων τεχνολογιών μπορεί να διευκολυνθεί από μαθησιακά περιβάλλοντα τα οποία:
Κοινωνική διάσταση της μάθησης και υπολογιστής Η γνώση και η μάθηση είναι κοινωνικά προσδιορισμένες (Vygotsky, 1978). Τα τελευταία χρόνια δίνεται ολοένα και μεγαλύτερη έμφαση στις διαδικασίες αλληλεπίδρασης και πως αυτές μετουσιώνονται σε γνώση. Η εφαρμογή συνεργατικών διερευνητικών προσεγγίσεων στη μαθησιακή διαδικασία με την αξιοποίηση υπολογιστή βασίζεται σε σύγχρονες επιστημολογικές θέσεις που εκπορεύονται από το χώρο κοινωνικοπολιτισμικών προσεγγίσεων. Αυτές τονίζουν με έμφαση το σημαντικό ρόλο που διαδραματίζει το κοινωνικό και πολιτισμικό πλαίσιο στην οικοδόμησή ή την οικειοποίηση της γνώσης των μαθητών, ενώ υποστηρίζουν ότι η μάθηση δεν είναι μια αποκλειστικά ατομική λειτουργία της νόησης, αλλά μια κοινωνικοπολιτισμική διεργασία που λαμβάνει χώρα μέσω της επικοινωνίας και της αλληλεπίδρασης με άλλους ανθρώπους. Η χρήση των υπολογιστών στην εκπαίδευση θέτει νέες προκλήσεις για τη συνεργασία μέσα στην τάξη. Ο υπολογιστής δίνει την ευκαιρία για την εμπλοκή της τάξης ή ομάδας μαθητών σε συζητήσεις σχετικά με τις δραστηριότητές τους κατά τη χρήση ενός λογισμικού, τις δυσκολίες και τους τρόπους αντιμετώπισής τους, καθώς και με το περιεχόμενο της εργασίας τους. Πολλοί ερευνητές αναφέρουν ότι κατά τη χρήση λογισμικού στην εκπαιδευτική διαδικασία, ένα σημαντικό μέρος της μάθησης λαμβάνει χώρα σε συζητήσεις της ομάδας μακριά από τον υπολογιστή (Ράπτης 1997). Οι νέες τεχνολογίες ως σκαλωσιές και εργαλεία μάθησης Η πρόκληση για την εκπαίδευση είναι να σχεδιάζει τεχνολογίες για τη μάθηση που να προέρχονται και από τη γνώση για την ανθρώπινη νόηση. Ένα τέτοιο θεωρητικό εργαλείο είναι η ζώνη επικείμενης ανάπτυξης του Vygotsky που βρίσκει σημαντικές εφαρμογές στην υποστήριξη της μάθησης με τη χρήση νέων τεχνολογιών. Όπως συμβαίνει συχνά μέσα στην τάξη με την βοήθεια και την υποστήριξή που προσφέρει ο δάσκαλος ή ένας ικανότερος συνομήλικος, έτσι κι ηλεκτρονικός υπολογιστής, εφοδιασμένος με τα κατάλληλα εκπαιδευτικά προγράμματα, προσφέρει σκαλωσιές οικοδόμησης της γνώσης, δίνει τη δυνατότητα στους μαθητές να ασχολούνται με δραστηριότητες πιο προχωρημένου επιπέδου, να ασκούνται σε ανώτερες δεξιότητες της σκέψης και να επιλύουν δυσκολότερα προβλήματα από αυτά που θα μπορούσαν να επιλύσουν χωρίς βοήθεια. Οι υπολογιστικές τεχνολογίες χρησιμοποιήθηκαν με αυτόν τον τρόπο για πρώτη φορά με σκοπό να βοηθήσουν τους μαθητές να μάθουν μαθηματικά (Pea, 1985) και γραφή (Pea and Kurland, 1987).
|
||||||||||||||||||||||||||||||||