Το επιτυμβιο αναγλυφο του Δεξιλεω - Κεραμεικος
ΑΠΟΘΕΤΗΡΙΟ ΠΡΟΕΛΕΥΣΗΣ ΜΕΤΑΔΕΔΟΜΕΝΩΝ   
 
ΑΠΟΘΕΤΗΡΙΟ ΠΡΟΕΛΕΥΣΗΣ ΑΝΤΙΚΕΙΜΕΝΟΥ  
 
ΠΕΡΙΓΡΑΦΗ
Στη φωτογραφία του Πέτρου Μωραΐτη (Αθήνα, γύρω στα 1870) αποτυπώνεται ένα από πιο σημαντικά επιτύμβια μνημεία του 4ου αιώνα π.Χ. Πρόκειται την ανάγλυφη παράσταση του νεαρού Δεξίλεω που ήταν τοποθετημένο στο μεγαλύτερο νεκροταφείο της Αθήνας, τον Κεραμεικό. Ο εικοσάχρονος Δεξίλεως, γιος πλούσιας οικογένειας από τον δήμο του Θορικού στη νοτιοανατολική Αττική, είχε κληθεί να υπηρετήσει στο αθηναϊκό ιππικό και πήρε μέρος στον Κορινθιακό Πόλεμο όπου σκοτώθηκε το 394 π.Χ. σε μια μάχη κοντά στην Κόρινθο μαζί με άλλους τέσσερις ιππείς. Στη μάχη αυτή οι Αθηναίοι ηττήθηκαν από τους Σπαρτιάτες. Οι νεκροί ενταφιάστηκαν, σύμφωνα με τον αθηναϊκό νόμο, στο «δημόσιον σήμα» δηλαδή στο στρατιωτικό νεκροταφείο για τους πεσόντες υπέρ πατρίδος. Ωστόσο, οι γονείς του Δεξίλεω, θέλοντας να τιμήσουν περισσότερο τον γιο τους, έστησαν μια επιτύμβια ανάγλυφη στήλη με την εικόνα του σε ένα κενοτάφιο στο νεκροταφείο του Κεραμεικού. Η μορφή που κυριαρχεί είναι ο Δεξίλεως ο οποίος εικονίζεται ντυμένος με κοντό χιτώνα και χλαμύδα να ιππεύει το ανασηκωμένο στα πίσω πόδια άλογό του. Ο νεαρός Αθηναίος, σαν ένας αρχαίος Άγιος Δημήτριος, υψώνει το δόρυ του για να σκοτώσει τον γυμνό αντίπαλό του που βρίσκεται πεσμένος στο έδαφος δίπλα στην ασπίδα του και προσπαθεί να αμυνθεί με το ξίφος του. Η επιτύμβια στήλη δεν αποτυπώνει μια πραγματική σκηνή μάχης αλλά εξιδανικεύει τον νεκρό, προβάλλοντάς τον ως νικητή. Όπως όλα τα αττικά επιτύμβια ανάγλυφα, το μνημείο έχει αρχιτεκτονική πλαισίωση, παρουσιάζεται δηλαδή ως πρόσοψη ενός ναΐσκου με δύο παραστάδες που στηρίζουν ένα αέτωμα. Στο ανάγλυφο του Δεξίλεω οι παραστάδες δεν υπάρχουν και το αέτωμα μοιάζει να αιωρείται πάνω από την εικόνα. Η επιτύμβια ανάγλυφη στήλη του Δεξίλεω βρέθηκε στο Δίπυλο και μεταφέρθηκε στο Αρχαιολογικό Μουσείο του Κεραμεικού ενώ αντίγραφό της έχει τοποθετηθεί στο σημείο ανεύρεσής της στον αρχαιολογικό χώρο. Στη συγκεκριμένη φωτογραφία του 1870 βλέπουμε την ανάγλυφη παράσταση τοποθετημένη σε ξύλινο ναΐσκο (πριν μεταφερθεί το μνημείο στο Μουσείο) για να προστατευθεί από την περιβαλλοντική ρύπανση. Δεν μπορούμε να αποφύγουμε τον παραλληλισμό με την χριστιανική παράδοση καθώς ο ξύλινος ναΐσκος θυμίζει εικονοστάσι και το ανάγλυφο του Δεξίλεω τον Άγιο Δημήτριο.

ΣΗΜΕΙΩΣΕΙΣ ΓΙΑ ΤΗ ΔΙΔΑΚΤΙΚΗ ΑΞΙΟΠΟΙΗΣΗ
Η φωτογραφία του Πέτρου Μωραΐτη που αποτυπώνει την επιτύμβια στήλη του Δεξίλεω μπορεί να αξιοποιηθεί ως χαρακτηριστικό δείγμα αττικού επιτύμβιου ανάγλυφου καθώς το συγκεκριμένο αποτελεί ένα από τα πιο σημαντικά επιτύμβια μνημεία του 4ου αιώνα π.Χ. Τα μνημεία αυτά μας επιτρέπουν να σχηματίσουμε μια ολοκληρωμένη εικόνα για τις τάσεις που επικράτησαν στην γλυπτική αλλά και για τις ταφικές πρακτικές, παραδόσεις και συνήθειες που πλαισίωναν τον ταφικά έθιμα στην αρχαία Ελλάδα. Στην περίπτωση του κενοταφίου του Δεξίλεω οι μαθητές είναι δυνατό να ερμηνεύσουν τη συμβολική ταφή με βάση τις θρησκευτικές αντιλήψεις της αρχαιότητας και κυρίως στην απόδοση τιμών στον νεκρό και να τη συγκρίνουν με παρόμοιες συμβολικές ταφές στα νεώτερα χρόνια και τη δημιουργία κενοταφίων (π.χ. το περισσότερο γνωστό Μνημείο του Άγνωστου Στρατιώτη). Ακόμα το θέμα του ανάγλυφου και ο τρόπος που παρουσιάζεται ο νεαρός αθηναίος πολεμιστής είναι δυνατό να αξιοποιηθεί συνδετικά με κοινά σύμβολα και παραστάσεις της χριστιανικής παράδοσης. Για παράδειγμα, η μορφή του αρχαίου Αθηναίου Δεξίλεω που υψώνει το δόρυ του ενάντια στον πεσμένο κάτω από το άλογό του εχθρό μπορεί να παραλληλιστεί με την αρχαία εκδοχή του Αγίου Δημητρίου.


ΣΤΟΧΕΥΟΜΕΝΟ ΚΟΙΝΟ
ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΗ ΒΑΘΜΙΔΑ
ΤΥΠΙΚΟ ΕΥΡΟΣ ΗΛΙΚΙΑΣ
12 - 18
ΣΕ ΠΟΙΟΝ ΑΠΕΥΘΥΝΕΤΑΙ
ΕΙΔΙΚΕΣ ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΕΣ ΑΝΑΓΚΕΣ
ΤΕΧΝΙΚΑ ΣΤΟΙΧΕΙΑ
ΔΙΕΥΘΥΝΣΗ ΚΑΡΤΕΛΑΣ ΑΝΤΙΚΕΙΜΕΝΟΥ
ΔΙΕΥΘΥΝΣΗ ΣΕΛΙΔΑΣ ΑΝΤΙΚΕΙΜΕΝΟΥ ΣΤΟΝ ΠΑΡΟΧΟ
ΑΝΑΓΝΩΡΙΣΤΙΚΟ
8526/1105
ΑΛΛΕΣ ΠΛΗΡΟΦΟΡΙΕΣ
ΑΠΟΘΕΤΗΡΙΟ ΠΡΟΕΛΕΥΣΗΣ ΑΝΤΙΚΕΙΜΕΝΟΥ
Μουσείο Μπενάκη
ΑΠΟΘΕΤΗΡΙΟ ΠΡΟΕΛΕΥΣΗΣ ΜΕΤΑΔΕΔΟΜΕΝΩΝ
Φωτόδεντρο Πολιτισμός
ΣΦΡΑΓΙΔΕΣ ΠΟΙΟΤΗΤΑΣ ΑΝΤΙΚΕΙΜΕΝΟΥ
Μουσείο Μπενάκη (Μουσείο Μπενάκη)
ΣΦΡΑΓΙΔΕΣ ΠΟΙΟΤΗΤΑΣ ΜΕΤΑΔΕΔΟΜΕΝΩΝ
ΙΕΠ (ΦΩΤΟΔΕΝΤΡΟ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΣ-ΜΕΤΑΔΕΔΟΜΕΝΑ (ΙΕΠ))
ΚΑΤΗΓΟΡΙΟΠΟΙΗΣΗ
ΤΥΠΟΣ ΜΑΘΗΣΙΑΚΟΥ ΑΝΤΙΚΕΙΜΕΝΟΥ
ΘΕΜΑΤΙΚΗ ΠΕΡΙΟΧΗ
Ιστορία HistoryΙστορία > Αρχαιότητα (1100 π.Χ.- 4ος μ.Χ. αι.) Ancient times (1100 B.C. - 4th century A.D.)Αρχαιότητα (1100 π.Χ.- 4ος μ.Χ. αι.) > Τέχνες (Αρχιτεκτονική, Κεραμική, Πλαστική, Ζωγραφι... Arts (Architecture, Ceramic Art, Plastic Art, Painting)Τέχνες (Αρχιτεκτονική, Κεραμική, Πλαστική, Ζωγραφι...
Εικαστικά Visual Arts EducationΕικαστικά > Γλυπτική SculptureΓλυπτική
ΣΥΝΤΕΛΕΣΤΕΣ & ΣΥΝΕΙΣΦΟΡΑ
ΣΥΝΤΕΛΕΣΤΕΣ ΑΝΑΠΤΥΞΗΣ / ΠΡΟΣΑΡΜΟΓΗΣ ΑΝΤΙΚΕΙΜΕΝΟΥ
υπεύθυνος / συντονιστής υποέργου: Δρ. Θεοδόσιος Τσαπέλας
ΣΥΝΤΕΛΕΣΤΕΣ ΑΝΑΠΤΥΞΗΣ / ΕΠΙΜΕΛΕΙΑΣ ΜΕΤΑΔΕΔΟΜΕΝΩΝ
μεταδεδομένα: ΑΡΧΟΝΤΟΥΛΑ ΜΑΝΤΖΑΡΙΔΟΥ
επιμέλεια / επικύρωση μεταδεδομένων: ΙΩΑΝΝΗΣ ΛΑΖΑΡΙΔΗΣ
ΔΙΑΘΕΣΗ ΑΝΤΙΚΕΙΜΕΝΟΥ / ΜΕΤΑΔΕΔΟΜΕΝΩΝ
χορηγός άδειας χρήσης: Μουσείο Μπενάκη
εκδότης/ες: Μουσείο Μπενάκη
χορηγός άδειας χρήσης μεταδεδομένων: ΙΕΠ
εκδότης/ες μεταδεδομένων: ΙΤΥΕ, ΙΕΠ
ΣΦΡΑΓΙΔΕΣ ΠΟΙΟΤΗΤΑΣ  
seal image metadata seal image
ΑΔΕΙΑ ΧΡΗΣΗΣ