Γλωσσικο ζητημα, ανοιχτη επιστολη του Μανολη Τριανταφυλλιδη
ΑΠΟΘΕΤΗΡΙΟ ΠΡΟΕΛΕΥΣΗΣ ΜΕΤΑΔΕΔΟΜΕΝΩΝ   
 
ΑΠΟΘΕΤΗΡΙΟ ΠΡΟΕΛΕΥΣΗΣ ΑΝΤΙΚΕΙΜΕΝΟΥ  
 
ΠΕΡΙΓΡΑΦΗ
Ο Μανόλης Τριανταφυλλίδης, γλωσσολόγος από τους ιδρυτές του Εκπαιδευτικού Ομίλου, πρόβαλε τη δημοτική γλώσσα ως σύμβολο μιας γλωσσικής επανάστασης με πολιτικές προεκτάσεις. Σύμφωνα με τη γλωσσική του ιδεολογία, για να επιτευχθεί η πνευματική επανάσταση στην ελληνική πραγματικότητα, χρειάζεται να απαλλαγεί ο λαός από την καθαρεύουσα, τη γλώσσα της αρχαιομανίας και να διδαχθεί τη δημοτική ως αληθινή γλώσσα της προόδου. Σε αυτό το πλαίσιο γράφει και την επιστολή με τίτλο «Ανοιχτό γράμμα για το γλωσσικό ζήτημα», που δημοσιεύεται στο περιοδικό «Ο Νουμάς». Στο δεύτερο μέρος της επιστολής του, αρχικά σημειώνει πως δεν γράφει την γλώσσα του Περικλή, καθώς φοβάται πως αν και φιλόλογος δεν θα τα κατάφερνε να αποτυπώσει τις σκέψεις του σε αυτή. Απευθυνόμενος δε στον αποδέκτη της επιστολής, αναφέρει πως θα μιμηθεί την γλώσσα του με στόχο να γίνει κατανοητός και όχι γιατί πιστεύει πως αυτή θα οδηγήσει το ελληνικό έθνος σε ένα ένδοξο μέλλον. "Η άποψή μου" γράφει "είναι πως η γλώσσα αυτή έχει προ πολλού χρεωκοπήσει", συμπληρώνοντας πως δεν θλίβεται γι αυτό καθώς αυτή η γλώσσα, κάθε άλλο παρά η γλώσσα του Πλάτωνα, του Αριστοτέλη, του Ξενοφώντα είναι. Αναφέρει τα ονόματα των Κόντου, Χατζιδάκη, Δημητρίου και Γρηγορίου Βερναρδάκη και υπογραμμίζει πως η αρχαΐζουσα καθαρεύουσα δεν είναι μια γλώσσα που πιο ωραία ο κόσμος δεν θα γνωρίσει και παραθέτοντας παραδείγματα καταλήγει να αναρωτηθεί, απευθυνόμενος στον κ. Γ. Μιλτ. Μαρίνο, πού την ομιλούν την «αθάνατον γλώσσαν» την οποίαν γράφετε; Πίστευα, γράφει, πως οι μεγάλοι συγγραφείς δημιουργούν την ιδιαιτερότητά τους σε οποιαδήποτε γλώσσα και πως οι αρχαίοι Έλληνες όφειλαν την ιστορία και τον πολιτισμό τους στην ψυχή και στο πνεύμα τους. Εσείς μου δείξατε με τη «διπλή» ανάγνωση της Ιστορίας πως «διά γλώσσης» δημιουργήθηκε η μεγαλειώδης Ελλάδα του Περικλή και του Φειδία, για να καταλήξει ειρωνικά «ουδαμού είχον δυνηθή να ανακαλύψω την παρέμβασιν της γλώσσης, το «διά» της γλώσσης, που εξετρυπώσατε υμείς μελετώντες την πάτριον ιστορίαν». Στην συνέχεια διατυπώνει τον έντονο προβληματισμό του για «την καθαιρομένην γλώσσαν των κατώτερων κοινωνικών στρωμάτων» και θέτει ερωτήματα αναδεικνύοντας τη σοβαρότητα των προβλημάτων και τους κινδύνους, που θα προκύψουν αν υποστηριχθούν οι γλωσσικές ιδέες με εθνικά εύθραυστα επιχειρήματα. Και αναρωτιέται αν αντιλαμβάνονται οι υποστηρικτές της αρχαΐζουσας καθαρεύουσας πού μας οδηγεί η πλαισίωση του γλωσσικού ζητήματος με τα εθνικά ιδεώδη, αν κατανοούν τον τυφλό πατριωτισμό και τον ταυτόχρονο περιορισμό της γλώσσας που με τις γλωσσικές τους απόψεις επιβάλλουν. Και συνεχίζει υπογραμμίζοντας πως δεν έχουν καταλάβει οι υπερασπιστές της καθαρεύουσας την «υπερμεγάλη εθνική σημασία» που έχει η επιτυχία της γλωσσικής μεταρρύθμισης. Τεκμηριώνει τη σημαντικότητα της γλωσσικής μεταρρύθμισης με τον λόγο των Κρούμπαχερ, Τουμπ, Ντίτριχ, Μπρούκμαν «Πόσον σπουδαία και ουσιώδη διά τας επερχόμενας γενεάς της Ελλάδος είναι η γλωσσική μεταρρύθμιση … έχει διά το μέλλον σοβαρώτερα επακολουθήματα ή ο μέγας υπέρ απελευθερώσεως αγών κατά τας αρχάς της 19ης εκατονταετηρίδος…» και προτρέπει να εγκαταλείψουν τον ψευδή κλασικισμό αλλιώς διερωτάται: έχετε αντιληφτεί πως ο Ελληνισμός θα υποσκελιστεί από τα νεώτερα βαλκανικά έθνη, που είναι στραμμένα στο παρόν; Ολοκληρώνει το β΄ μέρος της επιστολής του επισημαίνοντας πως οι γνώστες της ελληνικής ιστορίας και του πολιτισμού, συμφωνούν με τη γλωσσική μεταρρύθμιση που ο ίδιος και άλλοι γλωσσολόγοι, επιστήμονες στηρίζουν. Στην επιστολή του ο Μανόλης Τριανταφυλλίδης, ακολουθεί την τυπική δομή καθώς αναφέρει την αφορμή της σύνταξης της επιστολής και τον στόχο της (πρόλογος), εκθέτει τις απόψεις και τον προβληματισμό του για το γλωσσικό ζήτημα, επιχειρηματολογεί, τεκμηριώνει και αποκρούει τα αντίπαλα επιχειρήματα (κύριο μέρος), εκφράζει τον σκεπτικισμό αλλά και την συγκρατημένη αισιοδοξία του για τη λύση του προβλήματος (επίλογος) με σαφήνεια, πληρότητα και συνοχή.

ΣΗΜΕΙΩΣΕΙΣ ΓΙΑ ΤΗ ΔΙΔΑΚΤΙΚΗ ΑΞΙΟΠΟΙΗΣΗ
Το «ανοιχτό γράμμα για το γλωσσικό ζήτημα» (β΄ μέρος) του Μανόλη Τριανταφυλλίδη μπορεί να αξιοποιηθεί διδακτικά : Α) στη Νεοελληνική Γλώσσα και συγκεκριμένα: η ανοιχτή επιστολή που δημοσιεύεται στον τύπο εκφράζοντας σκέψεις και συναισθήματα, επιχειρήματα και προτάσεις από τον γράφοντα επιδιώκει την επικοινωνία με πρόσωπα ή με κοινωνικές ομάδες, δέκτες των μηνυμάτων της, με στόχο την πληροφόρηση, την ενημέρωση ή τη διαμαρτυρία για προβλήματα και ζητήματα που προκύπτουν. Έτσι διαμορφώνεται ανάλογα το θεματικό περιεχόμενο και το ύφος της ενώ ακολουθεί τα χαρακτηριστικά γνωρίσματα της επιστολής σε σχέση με τη δομή της (ημερομηνία, προσφώνηση, περιεχόμενο, επιφώνηση). Το β΄ μέρος της ανοιχτής επιστολής του Μανόλη Τριανταφυλλίδη εντασσόμενο σε φύλλο εργασίας και συνοδευόμενο α) με σημειώσεις πληροφοριακού χαρακτήρα πχ ποιοι ήταν οι: Μανόλης Τριανταφυλλίδης, Κων/νος Κόντος, Γεώργιος Χατζιδάκις, Δημήτριος και Γρηγόριος Βερναρδάκης, Κρούμπαχερ, Τουμπ, Ντίτριχ, Μπρούκμαν, τι ήταν η γλωσσική μεταρρύθμιση κ. ά β) με ερωτήσεις κατανόησης του περιεχομένου πχ ποια ήταν η αφορμή για τη σύνταξη της επιστολής; Ποιος ο στόχος του δημιουργού της; σε ποιο ζήτημα αναφέρεται και με ποιον τρόπο; Επιχειρηματολογεί; τεκμηριώνει; Διαπιστώνει; αποκρούει τα αντίπαλα επιχειρήματα; καταθέτει προτάσεις; Ποια είναι η δική του ξεκάθαρη στάση απέναντι στο ζήτημα; γ) με δραστηριότητες που αφορούν το επικοινωνιακό πλαίσιο της ανοιχτής επιστολής πχ ποιο είναι το ύφος της επιστολής; Μπορείτε να εντοπίσετε τη λογική οργάνωση των μερών της; διαπιστώνετε σαφήνεια και ακρίβεια στη διατύπωση του περιεχομένου; Είναι η χρήση της γλώσσας κυριολεκτική; μπορεί να αποτελέσει διδακτικό υλικό με στόχους: α) να γνωρίσουν οι μαθητές το γλωσσικό ζήτημα και την ιστορία του και κυρίως τη σημασία του για τη γλωσσική πολιτική του ελληνικού κράτους και το ρόλο του στον γλωσσικό πολιτισμό της πατρίδας, β) να αντιληφτούν τη συσχέτιση του γλωσσικού με το εκπαιδευτικό πρόβλημα και μέσω αυτής να κατανοήσουν την παντοδυναμία της γλώσσας, και έτσι να μπορούν να αποτυπώσουν την άποψή τους για τη θαυμαστή λειτουργία της γλώσσας σε ένα γραπτό κείμενο (δοκίμιο ή άρθρο). Με αφορμή το επικοινωνιακό πλαίσιο της ανοιχτής επιστολής γνωρίζουν την επιστολή ως κειμενικό είδος με στόχο να μπορούν να συντάξουν μια επιστολή ανάλογη με τα χαρακτηριστικά γνωρίσματα του αποστολέα και του/της παραλήπτη/ριας (ηλικία, θέση, επάγγελμα, αξίωμα, μόρφωση, προσωπικότητα, συναισθήματα του καθενός), το σκοπό και το χρόνο συγγραφής της επιστολής, τη σχέση μεταξύ πομπού και δέκτη. Β) στην Αρχαιοελληνική γλώσσα και γραμματεία. Πολλές φορές ο εκπαιδευτικός καλείται να διαχειριστεί με τρόπο ουσιαστικό και να δώσει απαντήσεις στο ερώτημα που συχνά τίθεται από τους μαθητές «γιατί να διδασκόμαστε τα Αρχαία Ελληνικά;» Η ανοιχτή επιστολή του Μανόλη Τριανταφυλλίδη μπορεί να αποτελέσει την αφόρμηση για ένα εισαγωγικό μάθημα όπου οι μαθητές με την καθοδήγηση του διδάσκοντα, που προτείνει την κατάλληλη βιβλιογραφία, συγκεκριμένα άρθρα και δοκίμια, και την έγκυρη δικτυογραφία και δραστηριότητες διερευνητικής μάθησης γνωρίζουν και κατανοούν τον όρο «γλωσσικό ζήτημα», την ιστορία και τη σημασία του για την εξέλιξη και την καλλιέργεια της ελληνικής γλώσσας με στόχους : α) να αντιληφτούν πως η ορθολογική και ελκυστική διδασκαλία της Νέας Ελληνικής οδηγεί μεθοδικά και βαθμιαία στη διδασκαλία των Αρχαίων Ελληνικών, β) να κατανοήσουν πως η αρχαία ελληνική λογοτεχνία, όπως και κάθε λογοτεχνία είναι πηγή έμπνευσης και δημιουργίας. Για παράδειγμα ο Κ. Π. Καβάφης, ο Γιώργος Σεφέρης γνώρισαν και διαχειρίστηκαν την αρχαία ελληνική λογοτεχνία καθώς σε μια συγκεκριμένη εποχή της, βρήκαν το υλικό για να δημιουργήσουν οι ίδιοι το δικό τους έργο. Μεταποίησαν έτσι το αρχαίο λογοτεχνικό υλικό προς όφελος της τέχνης τους, εμπνεύστηκαν και δημιούργησαν, και γ) να συνειδητοποιήσουν πως η διδασκαλία της γλώσσας τους κάνει «μετόχους μια άλλης τάξεως γλωσσικής και λογοτεχνικής γνώσης και εμπειρίας».


ΣΤΟΧΕΥΟΜΕΝΟ ΚΟΙΝΟ
ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΗ ΒΑΘΜΙΔΑ
ΤΥΠΙΚΟ ΕΥΡΟΣ ΗΛΙΚΙΑΣ
15 - 18
ΣΕ ΠΟΙΟΝ ΑΠΕΥΘΥΝΕΤΑΙ
ΤΕΧΝΙΚΑ ΣΤΟΙΧΕΙΑ
ΔΙΕΥΘΥΝΣΗ ΚΑΡΤΕΛΑΣ ΑΝΤΙΚΕΙΜΕΝΟΥ
ΔΙΕΥΘΥΝΣΗ ΣΕΛΙΔΑΣ ΑΝΤΙΚΕΙΜΕΝΟΥ ΣΤΟΝ ΠΑΡΟΧΟ
ΑΝΑΓΝΩΡΙΣΤΙΚΟ
8526/4440
ΑΛΛΕΣ ΠΛΗΡΟΦΟΡΙΕΣ
ΑΠΟΘΕΤΗΡΙΟ ΠΡΟΕΛΕΥΣΗΣ ΑΝΤΙΚΕΙΜΕΝΟΥ
Βιβλιοθήκη & Κέντρο Πληροφόρησης Παν. Πατρών
ΑΠΟΘΕΤΗΡΙΟ ΠΡΟΕΛΕΥΣΗΣ ΜΕΤΑΔΕΔΟΜΕΝΩΝ
Φωτόδεντρο Πολιτισμός
ΣΦΡΑΓΙΔΕΣ ΠΟΙΟΤΗΤΑΣ ΑΝΤΙΚΕΙΜΕΝΟΥ
Βιβλιοθήκη & Κέντρο Πληροφόρησης Παν. Πατρών (Βιβλιοθήκη & Κέντρο Πληροφόρησης Παν. Πατρών)
ΣΦΡΑΓΙΔΕΣ ΠΟΙΟΤΗΤΑΣ ΜΕΤΑΔΕΔΟΜΕΝΩΝ
ΙΕΠ (ΦΩΤΟΔΕΝΤΡΟ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΣ-ΜΕΤΑΔΕΔΟΜΕΝΑ (ΙΕΠ))
ΚΑΤΗΓΟΡΙΟΠΟΙΗΣΗ
ΤΥΠΟΣ ΜΑΘΗΣΙΑΚΟΥ ΑΝΤΙΚΕΙΜΕΝΟΥ
ΘΕΜΑΤΙΚΗ ΠΕΡΙΟΧΗ
Νέα Ελληνική Γλώσσα Modern Greek LanguageΝέα Ελληνική Γλώσσα > Κειμενικά είδη Text genresΚειμενικά είδη > Επιστολές LettersΕπιστολές
Νέα Ελληνική Γλώσσα Modern Greek LanguageΝέα Ελληνική Γλώσσα > Θέματα TopicsΘέματα > Γλώσσα - Πολιτισμός - Τέχνη Language - Culture - ArtΓλώσσα - Πολιτισμός - Τέχνη
Αρχαία Ελληνική Γλώσσα και Γραμματεία Ancient Greek Language and GrammarΑρχαία Ελληνική Γλώσσα και Γραμματεία > Θέματα TopicsΘέματα > Πολιτισμός - Τέχνη - Γλώσσα Culture - Art - LanguageΠολιτισμός - Τέχνη - Γλώσσα
ΔΙΔΑΚΤΙΚΗ ΠΡΟΣΕΓΓΙΣΗ
γνωστική προσέγγιση > συνεργατική μάθηση
γνωστική προσέγγιση > διερευνητική μάθηση
ΔΙΔΑΚΤΙΚΟΣ ΣΤΟΧΟΣ
γνωστικός > διεργασία > να κατανοούν
γνωστικός > διεργασία > να εφαρμόζουν
συναισθηματικός > να οργανώνουν αξίες
ΣΥΝΤΕΛΕΣΤΕΣ & ΣΥΝΕΙΣΦΟΡΑ
ΣΥΝΤΕΛΕΣΤΕΣ ΑΝΑΠΤΥΞΗΣ / ΠΡΟΣΑΡΜΟΓΗΣ ΑΝΤΙΚΕΙΜΕΝΟΥ
δημιουργία πρωτότυπου έργου: Μ. Τριανταφυλλίδης
υπεύθυνος / συντονιστής υποέργου: Δρ. Θεοδόσιος Τσαπέλας
ΣΥΝΤΕΛΕΣΤΕΣ ΑΝΑΠΤΥΞΗΣ / ΕΠΙΜΕΛΕΙΑΣ ΜΕΤΑΔΕΔΟΜΕΝΩΝ
μεταδεδομένα: ΚΑΛΛΙΟΠΗ ΚΩΤΣΑΚΗ
επιμέλεια / επικύρωση μεταδεδομένων: ΕΥΣΤΡΑΤΙΟΣ ΑΝΑΓΝΩΣΤΟΥ
ΔΙΑΘΕΣΗ ΑΝΤΙΚΕΙΜΕΝΟΥ / ΜΕΤΑΔΕΔΟΜΕΝΩΝ
χορηγός άδειας χρήσης: Βιβλιοθήκη & Κέντρο Πληροφόρησης Παν/μιου Πατρών
εκδότης/ες: Βιβλιοθήκη & Κέντρο Πληροφόρησης Παν/μιου Πατρών
χορηγός άδειας χρήσης μεταδεδομένων: ΙΕΠ
εκδότης/ες μεταδεδομένων: ΙΤΥΕ, ΙΕΠ
ΣΦΡΑΓΙΔΕΣ ΠΟΙΟΤΗΤΑΣ  
seal image metadata seal image
ΑΔΕΙΑ ΧΡΗΣΗΣ