Χαρτης Δαρδαλενελλιων και Βοσπορου (1790)
ΑΠΟΘΕΤΗΡΙΟ ΠΡΟΕΛΕΥΣΗΣ ΜΕΤΑΔΕΔΟΜΕΝΩΝ   
 
ΑΠΟΘΕΤΗΡΙΟ ΠΡΟΕΛΕΥΣΗΣ ΑΝΤΙΚΕΙΜΕΝΟΥ  
 
ΠΕΡΙΓΡΑΦΗ
Το αντικείμενο αυτό είναι χάρτης , που απεικονίζει τα στενά των Δαρδανελλίων και της θάλασσας του Μαρμαρά ( Βόσπορος) , που εκδόθηκε το 1790. Βρίσκεται στο βιβλίο: [MORENO, José.] Viage à Constantinopla, en el Año de 1784, escrito de orden superior, Madrid, [Lazaro Gayguer], 1790. Ως τμήμα του μόνου περάσματος μεταξύ Μαύρης Θάλασσας και Μεσογείου, ο Βόσπορος είχε πάντα μεγάλη εμπορική και στρατηγική σημασία. Η Ελληνική πόλη-κράτος της Αθήνας τον 5ο αιώνα π.Χ., που εξαρτιόταν από τις εισαγωγές σιτηρών από τη Σκυθία, διατηρούσαν κρίσιμες συμμαχίες με πόλεις που έλεγχαν τα στενά, όπως η αποικία των Μεγαρέων Βυζάντιο. Ο Πέρσης Βασιλιάς Δαρείος Α΄ ο Μέγας, σε μια προσπάθεια να υποτάξει τους Σκύθες ιππείς που περιφέρονταν στα βόρεια της Μαύρης Θάλασσας, διέσχισε το Βόσπορο και κατόπιν βάδισε προς τον Δούναβη Ποταμό. Ο στρατός του πέρασε το Βόσπορο πάνω από μια τεράστια γέφυρα κατασκευασμένη συνδέοντας Περσικές βάρκες. Αυτή η γέφυρα ουσιαστικά σύνδεσε το απώτατο γεωγραφικό άκρο της Ασίας με την Ευρώπη.Χρόνια αργότερα μια παρόμοια γέφυρα από βάρκες θα κατασκευαζόταν από τον Ξέρξη Α΄ στα στενά των Δαρδανελίων (Ελλήσποντος) κατά την εισβολή του στην Ελλάδα. Οι Βυζαντινοί ονόμαζαν το Βόσπορο "Στενόν και τα σημαντικότερα τοπωνύμιά του Βοσπόρειος Ακρα, Αργυρόπολις, Αγιος Μάμας, Αγιος Φωκάς, Εστίαι ή Μιχαίλιον, Φονεύς, Ανάπλους ή Σωσθένιον στην Ευρωπαική πλευρά και Ιερών πύργος, Ειρηναίον, Ανθεμίου, Σοφιαναί, Βιθυνιακή Χρύσπολις στην Ασιατική πλευρά την εποχή αυτή. Η στρατηγική σημασία του πορθμού ήταν ένας από τους παράγοντες για την απόφαση του Ρωμαίου Αυτοκράτορα Κωνσταντίνου του Μεγάλου να ιδρύσει εκεί το 330 μ.Χ. τη νέα του πρωτεύουσα Κωνσταντινούπολη, που έγινε γνωστή ως πρωτεύουσα της Ανατολική Ρωμαική Αυτοκρατορία. Στις 29 Μαίου 1453 καταλήφθηκε από την ανερχόμενη Οθωμανική Αυτοκρατορία. Οι Οθωμανοί Τούρκοι οχύρωσαν την Κωνσταντινούπολη κατασκευάζοντας ένα οχυρό σε κάθε πλευρά του πορθμού, το Αναντολού Χισάρ (1393) και το Ρούμελη Χισάρ (1451). O Bόσπορος παραμένει στρατηγικά σημαντικός. Αποτελεί βασικό θαλάσσιο δρόμο για τη Ρωσία και την Ουκρανία. Ο έλεγχός του έχει υπάρξει αντικείμενο πολλών εχθροπραξιών στη σύγχρονη ιστορία, ιδιαίτερα του Ρωσοτουρκικού Πολέμου, 1877-1878, καθώς και της επίθεσης των Συμμαχικών Δυνάμεων στα Δαρδανέλια κατά την Εκστρατεία της Καλλίπολης του 1915, στον Α΄ Παγκόσμιο Πόλεμο. Στην ακμή της από το 16ο μέχρι το 18ο αιώνα η Οθωμανική Αυτοκρατορία είχε αποσπάσει τον έλεγχο της περιοχής της Μαύρης Θάλασσας, που ήταν τότε "Οθωμανική λίμνη", από την οποία ήταν αποκλεισμένα τα Ρωσικά πολεμικά πλοία. Στη συνέχεια αρκετές διεθνείς συνθήκες έχουν ρυθμίσει τη χρήση των νερών από τα σκάφη. Με τη συνθήκη του Χιουνκάρ Ισκελεσί του 1833 τα στενά του Βοσπόρου και των Δαρδανελίων μπορούσαν να κλείνονται, μετά από Ρωσική απαίτηση, για πολεμικά πλοία άλλων δυνάμεων. Μετά τον Α΄ Παγκόσμιο Πόλεμο η Συνθήκη των Σεβρών του 1920 αποστρατικοποίησε τον πορθμό και τον έκανε διεθνή περιοχή υπό τον έλεγχο της Κοινωνίας των Εθνών. Αυτό τροποποιήθηκε με τη Συνθήκη της Λωζάνης του 1923, που επανέφερε τα στενά στην Τουρκική επικράτεια - αλλά επέτρεπε σε όλα τα πολεμικά και εμπορικά πλοία να διαπλέουν ελεύθερα τα στενά. Η Τουρκία τελικά απέρριψε τους όρους της συνθήκης αυτής και στη συνέχεια επαναστρατικοποίησε την περιοχή των στενών. Η επιστροφή στο παλαιό αυτό καθεστώς επισημοποιήθηκε με τη Συνθήκη του Μοντρέ του Ιουλίου 1936. Η συνθήκη αυτή, που είναι ακόμη πρακτικά σε ισχύ, μεταχειρίζεται τα στενά ως διεθνή διάδρομο για τη ναυτιλία, αλλά η Τουρκία διατηρεί το δικαίωμα να περιορίζει τη ναυτική κυκλοφορία για κυκλοφορία σε κράτη που δεν έχουν ακτές στη Μαύρη Θάλασσα (όπως η Ελλάδα, παραδοσιακά αντίπαλή της, ή η Αλγερία). Kατά το Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο, μέχρι το Φεβρουάριο 1945, όταν η Τουρκία ήταν ουδέτερη για το μεγαλύτερο διάστημα της σύγκρουσης, τα Δαρδανέλια ήταν κλειστά για τα πλοία των εμπόλεμων κρατών. Στις διασκέψεις κατά τη διάρκεια του πολέμου ο Σοβιετικός ηγέτης Ιωσήφ Στάλιν απαίτησε ανοιχτά την παραχώρηση Σοβιετικών στρατιωτικών βάσεων στα Στενά, αν και η Τουρκία δεν είχε εμπλακεί στον πόλεμο. Αυτό το γεγονός, παράλληλα με τις απαιτήσεις του Στάλιν για επιστροφή στη Σοβιετική Ενωση των Τουρκικών επαρχιών Καρς, Αρτβίν και Αρνταχάν (που τις έχασε η Τουρκία με το Ρωσοτουρκικό πόλεμο του 1877-1878, αλλά τις επανέκτησε με τη Συνθήκη του Καρς το 1921) ήταν μία από τους κύριους λόγους που η Τουρκία αποφάσισε τη γενική της αρχή της ουδετερότητας στις εξωτερικές υποθέσεις. Η Τουρκία κήρυξε πράγματι τον πόλεμο στη Γερμανία το Φεβρουάριο 1945, αλλά δεν συμμετείχε σε επιθετικές ενέργειες. Τα τελευταία χρόνια τα Τουρκικά Στενά έχουν αποκτήσει ιδιαίτερη σημασία για την πετρελαιοβιομηχανία. Το Ρωσικό πετρέλαιο, από λιμάνια όπως το Νοβορωσίσκ, εξάγεται από πετρελαιοφόρα στη Δυτική Ευρώπη και τις Η.Π.Α. μέσω των στενών του Βοσπόρου και των Δαρδανελίων.

ΣΗΜΕΙΩΣΕΙΣ ΓΙΑ ΤΗ ΔΙΔΑΚΤΙΚΗ ΑΞΙΟΠΟΙΗΣΗ
Το αντικείμενο αυτό μπορεί να αξιοποιηθεί για τη διδασκαλία του μαθήματος της Γεωγραφίας και Γεωλογίας, αλλά και της Ιστορίας. Η γεωλογική διαμόρφωση των στενών των Δαρδανελλίων αποτελεί ένα σύνθετο γεωλογικό φαινόμενο, που αξίζει να το γνωρίσουν οι μαθητές. Επίσης, η στρατηγική σημασία της περιοχής αυτής την καθιστά εποφθαλμιούμενη περιοχή από τα αρχαία χρόνια και μέχρι σήμερα. Στο πλαίσιο συνεργατικής μεθόδου θα μπορούσ ε να ανατεθεί στους μαθητές να δημιουργήσουν διαφορετικούς τύπους χάρτη με βάση αναφοράς τα στενά των Δαρδανελλίων και τον Βόσπορο και να τους συγκρίνουν με το συγκεκριμένο χάρτη, που δημιουργήθηκε το 1790, δηλαδή σε μια πολύ μακρινή εποχή. Ταυτόχρονα, θα μπορούσε ν α ανατεθεί στους μαθητές να κατασκευάσουν μια χρονογραμμή, με την ιστορική εξέλιξη της περιοχής στο πέρασμα των αιώνων. Μι α άλλη πολύ χρήσιμη δραστηριότητα είναι να αναθέσουμ ε στους μαθητές να αναζητήσουν πληροφορίες σχετικά με τις προβλέψεις των συνθηκών της περιόδου 1919-1923 ( Ανακωχή του Μούδρου, Συνθήκη Σεβρών, Συνθήκη Λωζάνης) σχετικά με το καθεστώς ελέγχου και λειτουργίας των Στενών του Βοσπόρου και να συγκρίνουν μεταξύ τους τους όρους αυτούς. Στο πλαίσιο διαθεματικής προσέγγισης θα μπορούσε να ανατεθεί στους μαθητές να αναζητήσουν πληροφορίες και στοιχεία σχετικά με το Διεθνές Δίκαιο και τις Διεθνείς σχέσεις, όπως διαμορφώνονται από μεγάλες συνθήκες, που υπογράφτηκαν τον 20ο αιώνα ( Συνθήκη Βερσαλλιών, Συνθήκη Αγίου Στεφάνου, Συνθήκη Σεβρών, Συνθήκη Λωζάννης, Σύμβαση του Μοντραί). Με τη διαδικασία αυτή αυτή οι μαθητές θα έχουν την ευκαιρία να γνωρίσουν τις συνθήκε ς κάτω από τις οποίες διαμορφώνονται οι Διεθνείς σχέσεις, αλλά και να διακρίνουν τη στρατηγική και τα συμφέροντα που υποκρύπτονται πίσω από αυτές τις συνθήκες ή τις συμβάσεις που υπογράφονται.


ΣΤΟΧΕΥΟΜΕΝΟ ΚΟΙΝΟ
ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΗ ΒΑΘΜΙΔΑ
ΤΥΠΙΚΟ ΕΥΡΟΣ ΗΛΙΚΙΑΣ
15 - 20
ΣΕ ΠΟΙΟΝ ΑΠΕΥΘΥΝΕΤΑΙ
ΤΕΧΝΙΚΑ ΣΤΟΙΧΕΙΑ
ΔΙΕΥΘΥΝΣΗ ΚΑΡΤΕΛΑΣ ΑΝΤΙΚΕΙΜΕΝΟΥ
ΔΙΕΥΘΥΝΣΗ ΣΕΛΙΔΑΣ ΑΝΤΙΚΕΙΜΕΝΟΥ ΣΤΟΝ ΠΑΡΟΧΟ
ΑΝΑΓΝΩΡΙΣΤΙΚΟ
8526/6350
ΑΛΛΕΣ ΠΛΗΡΟΦΟΡΙΕΣ
ΑΠΟΘΕΤΗΡΙΟ ΠΡΟΕΛΕΥΣΗΣ ΑΝΤΙΚΕΙΜΕΝΟΥ
Βιβλιοθήκη Ιδρύματος Αικ. Λασκαρίδη
ΑΠΟΘΕΤΗΡΙΟ ΠΡΟΕΛΕΥΣΗΣ ΜΕΤΑΔΕΔΟΜΕΝΩΝ
Φωτόδεντρο Πολιτισμός
ΣΦΡΑΓΙΔΕΣ ΠΟΙΟΤΗΤΑΣ ΑΝΤΙΚΕΙΜΕΝΟΥ
Ίδρυμα Αικατερίνης Λασκαρίδη (Βιβλιοθήκη Ιδρύματος Αικατερίνης Λασκαρίδη)
ΣΦΡΑΓΙΔΕΣ ΠΟΙΟΤΗΤΑΣ ΜΕΤΑΔΕΔΟΜΕΝΩΝ
ΙΕΠ (ΦΩΤΟΔΕΝΤΡΟ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΣ-ΜΕΤΑΔΕΔΟΜΕΝΑ (ΙΕΠ))
ΚΑΤΗΓΟΡΙΟΠΟΙΗΣΗ
ΤΥΠΟΣ ΜΑΘΗΣΙΑΚΟΥ ΑΝΤΙΚΕΙΜΕΝΟΥ
ΘΕΜΑΤΙΚΗ ΠΕΡΙΟΧΗ
Γεωγραφία - Γεωλογία Geography - GeologyΓεωγραφία - Γεωλογία > Χάρτες MapsΧάρτες > Στοιχεία χάρτη Map elementsΣτοιχεία χάρτη
Ιστορία HistoryΙστορία > Νεότερη και Σύγχρονη Ιστορία (19ος-20ός αι.) Newer and Modern History (19th-20th century)Νεότερη και Σύγχρονη Ιστορία (19ος-20ός αι.) > Διακρατικές σχέσεις και διπλωματία Interstate relations and diplomacyΔιακρατικές σχέσεις και διπλωματία
ΔΙΔΑΚΤΙΚΗ ΠΡΟΣΕΓΓΙΣΗ
γνωστική προσέγγιση
γνωστική προσέγγιση > άμεση διδασκαλία
γνωστική προσέγγιση > συνεργατική μάθηση
γνωστική προσέγγιση > διερευνητική μάθηση
γνωστική προσέγγιση > επίλυση προβλήματος
γνωστική προσέγγιση > αμοιβαία διδασκαλία
ΔΙΔΑΚΤΙΚΟΣ ΣΤΟΧΟΣ
γνωστικός
γνωστικός > γνώση
γνωστικός > γνώση > βασισμένος σε γεγονότα
γνωστικός > γνώση > εννοιολογικός
γνωστικός > γνώση > διαδικαστικός
γνωστικός > γνώση > μετα-γνωστικός
γνωστικός > διεργασία
γνωστικός > διεργασία > να θυμούνται
γνωστικός > διεργασία > να κατανοούν
γνωστικός > διεργασία > να εφαρμόζουν
γνωστικός > διεργασία > να σκέφτονται κριτικά και δημιουργικά
ΣΥΝΤΕΛΕΣΤΕΣ & ΣΥΝΕΙΣΦΟΡΑ
ΣΥΝΤΕΛΕΣΤΕΣ ΑΝΑΠΤΥΞΗΣ / ΠΡΟΣΑΡΜΟΓΗΣ ΑΝΤΙΚΕΙΜΕΝΟΥ
υπεύθυνος / συντονιστής υποέργου: Δρ. Θεοδόσιος Τσαπέλας
ΣΥΝΤΕΛΕΣΤΕΣ ΑΝΑΠΤΥΞΗΣ / ΕΠΙΜΕΛΕΙΑΣ ΜΕΤΑΔΕΔΟΜΕΝΩΝ
μεταδεδομένα: ΗΛΙΑΣ ΚΟΥΡΚΟΥΛΑΚΟΣ
επιμέλεια / επικύρωση μεταδεδομένων: ΕΥΣΤΡΑΤΙΟΣ ΑΝΑΓΝΩΣΤΟΥ
ΔΙΑΘΕΣΗ ΑΝΤΙΚΕΙΜΕΝΟΥ / ΜΕΤΑΔΕΔΟΜΕΝΩΝ
χορηγός άδειας χρήσης: Βιβλιοθήκη Ιδρύματος Αικατερίνης Λασκαρίδη
εκδότης/ες: Βιβλιοθήκη Ιδρύματος Αικατερίνης Λασκαρίδη
χορηγός άδειας χρήσης μεταδεδομένων: ΙΕΠ
εκδότης/ες μεταδεδομένων: ΙΤΥΕ, ΙΕΠ
ΣΦΡΑΓΙΔΕΣ ΠΟΙΟΤΗΤΑΣ  
seal image metadata seal image
ΑΔΕΙΑ ΧΡΗΣΗΣ