3ο Μέρος: Παρουσίαση του λογισμικού - Παιδαγωγικές οδηγίες αξιοποίησης του λογισμικού

Η δομή του λογισμικού «Μελέτη του Περιβάλλοντος Α΄-Δ΄ Δημοτικού»

Το λογισμικό επιδιώχτηκε να διαθέτει μια φιλική προς τους μαθητές επιφάνεια εργασίας (επιφάνεια διεπαφής) που είναι σχεδιασμένη έτσι ώστε να παρουσιάζει το βασικό άξονά του. Με εύχρηστο τρόπο, απλά και γρήγορα, οι μαθητές, μετακινώντας το δείκτη του ποντικιού στην επιφάνεια αυτή, μπορούν να έχουν πρόσβαση στο υλικό του λογισμικού (π.χ. πληροφορίες παρουσιασμένες με πολυμεσικό τρόπο, δραστηριότητες, φύλλα εργασίας, λεξικό, βίντεο, ήχους, υπερσυνδέσεις, φωτογραφίες, ενημερωτικά φυλλάδια).

Από την αρχική σελίδα του λογισμικού μπορούμε να οδηγηθούμε στις 4 θεματικές του ενότητες («Ασφάλεια στους δρόμους», «Μηχανές-Επικοινωνία-Ενημέρωση», «Ταξίδια στο χρόνο», «Αναλαμβάνουμε δράση»). Οι θεματικές ενότητες παρουσιάζονται με ένα παρεμφερές πληροφορικό περιβάλλον για λόγους ομοιομορφίας.

Και στις 4 θεματικές ενότητες, στην επιφάνεια διεπαφής, μεταξύ άλλων περιέχονται τρία χαρακτηριστικά εικονίδια: «Τι χρειάζεται να γνωρίζουμε» ή «Πληροφορούμαστε», «Δραστηριότητες», «Συνεργαζόμαστε και ερευνούμε» ή «Αναλαμβάνουμε δράση».

Παιδιά-πρωταγωνιστές (π.χ. στην ενότητα «Ασφάλεια στους δρόμους» ο Άρης και η Δήμητρα) συνοδεύουν τους μαθητές στο ταξίδι τους, τους παρέχουν πληροφορίες και τους προβληματίζουν, με σκοπό να συνεργάζονται, να ερευνούν και να ανακαλύπτουν τη γνώση διασκεδάζοντας. Επίσης, σε κάθε θεματική ενότητα ένας «συνεργάτης» (π.χ. στην ενότητα «Αναλαμβάνουμε δράση», η Κλειώ η φώκια), βοηθά και καθοδηγεί τους μαθητές εμπλεκόμενος μαζί τους σε σενάρια που μπορούν να προκαλέσουν την περιέργεια και το ενδιαφέρον τους. Ακόμα, όπου κρίνεται απαραίτητο, άλλα πρόσωπα (π.χ. γυναίκα τροχονόμος) με τη μορφή κινούμενων σχεδίων εξηγούν, πληροφορούν, εφαρμόζουν κανόνες και δίνουν οδηγίες στους μαθητές.

Οι μαθητές έχουν πρόσβαση σε δραστηριότητες και φύλλα εργασίας σχεδιασμένα σύμφωνα με τους στόχους του ΔΕΠΠΣ και του ΑΠΣ της ΜτΠ, που συμπληρώνουν ή και επεκτείνουν τους στόχους των σχολικών εγχειριδίων της ΜτΠ των τεσσάρων τάξεων της Α΄, της Β΄, της Γ΄ και της Δ΄ Δημοτικού.

Το λογισμικό δίνει τη δυνατότητα στον εκπαιδευτικό και στους μαθητές να έχουν πρόσβαση σε διάφορες πηγές πληροφοριών (βίντεο, ήχο, λεξικό, υπερσυνδέσεις κ.λπ.). Το εκπαιδευτικό λογισμικό «Μελέτη του Περιβάλλοντος Α΄-Δ΄ Δημοτικού» μπορεί να αποτελέσει υποστηρικτικό υλικό της διδασκαλίας του μαθήματος της ΜτΠ μέσα στην τάξη αλλά (με αφορμή πάντα το λογισμικό) και έξω από αυτή.

Στη συνέχεια, περιγράφουμε πιο αναλυτικά τη δομή και το περιεχόμενο του λογισμικού αναφερόμενοι ταυτόχρονα σε προτάσεις για την παιδαγωγική αξιοποίησή του (προτεινόμενες διδακτικές ενέργειες και αντίστοιχες μαθησιακές δραστηριότητες).

Τα βασικά εικονίδια του λογισμικού και η λειτουργία τους

Πατώντας στα εικονίδια που ακολουθούν πλοηγούμαστε στο λογισμικό. Πιο συγκεκριμένα, τα εικονίδια οδηγούν σε συγκεκριμένες υποενότητες της κάθε θεματικής ενότητας ως ακολούθως:

«Τι χρειάζεται να γνωρίζουμε»ή «Πληροφορούμαστε»

Στην υποενότητα αυτή παρουσιάζεται το πληροφοριακό υλικό της θεματικής ενότητας (π.χ. της ενότητας «Ασφάλεια στους δρόμους») με πολυμεσικό τρόπο. Το πληροφοριακό υλικό αποτελεί το διδακτικά μετασχηματισμένο υλικό που μπορεί να αποτελέσει τη βάση εκκίνησης της συνεργατικής έρευνας των μαθητικών ομάδων. Οι μαθητές πλοηγούμενοι στο πληροφοριακό υλικό, με τη βοήθεια φίλων/πρωταγωνιστών (π.χ. του σκύλου του Ερμή, της φώκιας της Κλειώς) αλλά και παιδιών πρωταγωνιστών (π.χ. της Δήμητρας και του Άρη στην ενότητα «Ασφάλεια στους δρόμους»), έχουν τη δυνατότητα να οικειοποιηθούν γνώσεις, να απαντήσουν σε υποθετικά σενάρια ή να συλλέξουν πληροφορίες για να τις εφαρμόσουν στη συνέχεια. Οι «φίλοι» παρουσιάζουν το πληροφοριακό υλικό (επιδιώχτηκε στις περισσότερες περιπτώσεις η πληροφορία που παρουσιάζεται σε κειμενική και εικονική μορφή να εκφωνείται ταυτόχρονα για να μπορούν οι μικρότεροι μαθητές - π.χ. της Α΄ τάξης - να «αλληλεπιδράσουν» με το λογισμικό), παρέχουν βοήθεια και καθοδήγηση στους μαθητές, ενώ όπου κρίνεται απαραίτητο κάνουν σχόλια και αξιολογικές αποτιμήσεις. Η υποενότητα «Τι χρειάζεται να γνωρίζουμε» ή «Πληροφορούμαστε» μπορεί να χρησιμοποιηθεί υποστηρικτικά για την πληρέστερη επεξεργασία των αντίστοιχων ενοτήτων των σχολικών εγχειριδίων της ΜτΠ, αφού περιέχει κείμενο, οπτικοποιήσεις και εικόνες που παρουσιάζονται συνήθως με έναν αλληλεπιδραστικό τρόπο.

Επίσης, μπορεί να χρησιμοποιηθεί για μια σειρά από άλλους στόχους, όπως:

  • για προσανατολισμό των μαθητών,
  • ως πληροφοριακό υλικό για την υλοποίηση σχεδίων εργασίας,
  • ως κείμενο που οι μαθητές μπορούν να το επεξεργαστούν δημιουργικά στο σχολείο ή στο σπίτι.

Όπως θα διαπιστώσει κανείς πλοηγούμενος στο λογισμικό, η μαθησιακή διαδικασία μπορεί να υλοποιηθεί και διαφορετικά. Οι μαθητές έχουν στη διάθεσή τους φύλλα εργασίας (ενότητα «Συνεργαζόμαστε και ερευνούμε» ή «Αναλαμβάνουμε δράση») με βάση τα οποία υπό την καθοδήγηση του δασκάλου και αλληλεπιδρώντας με τους συμμαθητές τους, πραγματοποιούν έρευνα στις υποενότητες του λογισμικού (π.χ. «Τι χρειάζεται να γνωρίζουμε», «Λεξικό», «Η βιβλιοθήκη μας», που περιέχει σχετικές συνδέσεις ιστοσελίδων, video, φωτογραφίες, ήχους, και ενημερωτικά φυλλάδια, ανάλογα βέβαια και με την ενότητα). Θα πρέπει να τονιστεί πως η δομή που επιλέχτηκε για ανοικτή (εκκίνηση από την ενότητα «Τι χρειάζεται να γνωρίζουμε») και καθοδηγούμενη πλοήγηση (εκκίνηση από την ενότητα «Συνεργαζόμαστε και ερευνούμε») παρέχει τη δυνατότητα για διαφορετικές διδακτικές προσεγγίσεις όπως π.χ. εξατομικευμένες στην πρώτη περίπτωση και συνεργατικές στη δεύτερη.

Κατά την ανάπτυξη του λογισμικού έγινε προσπάθεια το πληροφοριακό υλικό του λογισμικού να είναι σπονδυλωτό, ευέλικτο και πολυμεσικό. Έτσι η ενότητα «Τι χρειάζεται να γνωρίζουμε» ή «Πληροφορούμαστε» οδηγεί σε επιμέρους «σελίδες», οι οποίες στην επιφάνεια εργασίας άλλοτε παρουσιάζονται ως διαφορετικά εικονίδια (π.χ. ενότητα «Αναλαμβάνουμε δράση», ή ως συνδέσεις (links) σε μια βασική εικόνα εκκίνησης (π.χ. Ασφάλεια στους δρόμους). Οι επιμέρους ενότητες είναι σύντομες και παρουσιάζονται με τη μορφή κινούμενων σχεδίων/εικόνων συνοδευμένων από κείμενο και ήχο ή με τη μορφή κειμένου-εικόνας-ήχου.

«Δραστηριότητες»

Στην υποενότητα αυτή δίνεται η δυνατότητα ενασχόλησης με δραστηριότητες ποικίλου είδους και πολλαπλών στόχων. Κάποιες από αυτές είναι γνωστικές, κάποιες άλλες αποτελούν εφαρμογή των πληροφοριών που επεξεργάζονται οι μαθητές σε άλλες ενότητες, κάποιες είναι περισσότερο ψυχαγωγικές στοχεύοντας στην ανάπτυξη ψυχοκινητικών δεξιοτήτων, ενώ υπάρχουν και κάποιες που επιδιώκουν όλα τα παραπάνω.

Επιδιώκεται μέσα από τις δραστηριότητες οι μαθητές να έχουν την ευκαιρία να εφαρμόσουν και να αξιολογήσουν τις γνώσεις τους. Επίσης στην ενότητα αυτή υπάρχουν μια σειρά από «Δοκιμασίες», όπως «Αντιστοίχισης», «Πολλαπλής Επιλογής», «Συμπληρώνουμε τα κενά», όπως και «Σταυρόλεξα», που αποσκοπούν στην άμεση αυτοαξιολόγηση των γνώσεων που οικειοποιούνται οι μαθητές, καθώς πλοηγούνται στο λογισμικό ή πραγματοποιούν έρευνες με αυτό αλλά και χωρίς αυτό. Για τη συμπλήρωση των σταυρόλεξων καλό θα είναι οι μαθητές να έχουν δύο φορές ανοιχτό το λογισμικό, ώστε να αναζητούν πληροφορίες και να συμπληρώνουν τα σταυρόλεξα παράλληλα. Επίσης υπάρχουν δραστηριότητες του τύπου «Ταιριάζω τα σωστά» (κάρτες), «Σύρω και Τοποθετώ», «Ζωγραφική» και «Παζλ», που θα μπορούσαμε να τις χαρακτηρίσουμε μαθησιακές δραστηριότητες παιγνιώδους μορφής.

 

 «Συνεργαζόμαστε και Ερευνούμε» ή «Αναλαμβάνουμε δράση» ή «Συνεργαζόμαστε και επικοινωνούμε»

Στην υποενότητα αυτή προτείνεται μια συγκροτημένη διδακτική ακολουθία για τη μελέτη των «σελίδων» του λογισμικού που αφορούν μια συγκεκριμένη θεματική ενότητα. Μάλιστα αυτή η συγκροτημένη διδακτική ακολουθία δίνεται στη μορφή ενός ολοκληρωμένου σχεδίου εργασίας. Για παράδειγμα, στην ενότητα «Ασφάλεια στους δρόμους» προτείνεται μια συγκεκριμένη θεματική εξακτίνωση επτά υποθεμάτων, που οδηγεί σε φύλλα εργασίας, σχετικές δραστηριότητες ανά θεματική εξακτίνωση, πηγές και υλικό. Το ίδιο ισχύει και για τις άλλες τρεις θεματικές ενότητες του λογισμικού.

Σε αυτή την υποενότητα προσφέρονται συγκεκριμένα φύλλα εργασίας που αξιοποιούν το υλικό του λογισμικού («Τι χρειάζεται να γνωρίζουμε», «Δραστηριότητες», «Λεξικό», «Η βιβλιοθήκη μου») αλλά προχωρούν και πέρα από αυτό. Η ανάπτυξη των δραστηριοτήτων των φύλλων εργασίας πραγματοποιήθηκε στη βάση του πλέγματος των διαθεματικών εννοιών σύμφωνα με τις σχετικές οδηγίες του Παιδαγωγικού Ινστιτούτου και με πρωταρχική επιδίωξη την ανάπτυξη διαθεματικών δραστηριοτήτων. Ο δάσκαλος με κανένα τρόπο δεν είναι υποχρεωμένος να υλοποιήσει όλα τα φύλλα εργασίας. Μπορεί να επιλέξει και να εφαρμόσει αυτά που κρίνει κατάλληλα για την τάξη του και τους μαθητές του. Απαραίτητο ίσως είναι να τα μετασχηματίσει κατάλληλα για να ανταποκρίνονται στις δεξιότητες, τις γνώσεις και τις ανάγκες των μαθητών του. Γι' αυτό το λόγο στον υποφάκελο pdf κάθε ενότητας δίνονται τα φύλλα εργασίας σε επεξεργάσιμη μορφή (doc).

Ένα χαρακτηριστικό γνώρισμα των φύλλων εργασίας που προτείνουμε είναι ότι αξιοποιούν τις δραστηριότητες του λογισμικού. Έτσι, μπορούν οι μαθητές να πραγματοποιήσουν τις δραστηριότητες με το μολύβι τους στο τυπωμένο φύλλο εργασίας ή ηλεκτρονικά μέσω του υπολογιστή τους στην ενότητα δραστηριότητες (αυτού του είδους οι δραστηριότητες συνοδεύονται από το χαρακτηριστικό εικονίδιο).

Για τα φύλλα εργασίας υπάρχει αναλυτικός οδηγός στην τέταρτη ενότητα του Οδηγού του Δασκάλου. Στην ενότητα αυτή περιγράφονται στόχοι, διακλαδικές συνδέσεις, διαθεματικές έννοιες, μεθοδολογικές προσεγγίσεις και συγκεκριμένες διδακτικές ενέργειες. Τα φύλλα εργασίας είναι προτεινόμενες διδακτικές/μαθησιακές ακολουθίες - σημείο εκκίνησης έχουν συνήθως την εμπειρικοβιωματική γνώση των μαθητών - και μπορούν να χρησιμοποιηθούν υποστηρικτικά του διδακτικού εγχειριδίου, αλλά και ανεξάρτητα. Επίσης, μπορούν να χρησιμοποιηθούν στα πλαίσια υλοποίησης διαθεματικών δραστηριοτήτων. Τα φύλλα εργασίας του λογισμικού μπορούν να τυπωθούν επιλεκτικά και να αξιοποιηθούν με διαφορετικό τρόπο ανάλογα με της συνθήκες της κάθε τάξης.

Στην ενότητα «Συνεργαζόμαστε και Ερευνούμε» ή «Αναλαμβάνουμε δράση» ή «Συνεργαζόμαστε και επικοινωνούμε» υπάρχει η «σελίδα» «Μαθαίνουμε και αλλιώς», που περιέχει τις δραστηριότητες που έχουν σχέση κάθε φορά το υπό διαπραγμάτευση θέμα.

Στην ενότητα «Συνεργαζόμαστε και Ερευνούμε» ή «Αναλαμβάνουμε δράση» ή «Συνεργαζόμαστε και επικοινωνούμε» υπάρχει και η «σελίδα» «Η βιβλιοθήκη μας», που εκτός από αξιόπιστες πηγές του διαδικτύου, περιέχει εικόνες, video και άλλο σχετικό υλικό ανάλογα κάθε φορά με το υπό διαπραγμάτευση θέμα.

Λεξικό

Το εικονίδιο αυτό μας οδηγεί στο δυναμικό λεξικό του λογισμικού. Σε αυτό οι μαθητές μπορούν να αναζητήσουν τη σημασία λέξεων που συναντούν στους σταθμούς του ταξιδιού τους.

Προβολή ταινίας

Πατώντας το εικονίδιο αυτό οδηγούμαστε αντίστοιχα στην ταινιοθήκη των τεσσάρων θεματικών ενοτήτων του λογισμικού. Σε αυτήν οι μαθητές μπορούν να αναζητήσουν και να παρακολουθήσουν αποσπάσματα ταινιών που έχουν σχέση με τα θέματα που μελετούν μέσω του εκπαιδευτικού υλικού που προσφέρεται από το λογισμικό.

Βοήθεια

Το εικονίδιο «Βοήθεια» οδηγεί στη σελίδα στην οποία υπάρχει μια σύντομη παρουσίαση του λογισμικού, για να εξοικειωθούν οι μαθητές στη χρήση του γρήγορα και εύκολα.

Εικονίδιο διαβάθμισης δραστηριοτήτων

Καθώς πλοηγούμαστε στο λογισμικό θα συναντήσουμε τα δύο εικονίδια διαβάθμισης  δραστηριοτήτων. Το εικονίδιο στο οποίο φαίνονται δύο παιδιά στο ίδιο ύψος σημαίνει ότι η δραστηριότητα αυτή είναι κατάλληλη για τα παιδιά των Γ΄και Δ΄τάξεων ενώ το εικονίδιο στο οποίο φαίνονται δύο παιδιά διαφορετικού ύψους σημαίνει ότι η δραστηριότητα αυτή είναι κατάλληλη για τα παιδιά όλων των τάξεων.

Ο χάρτης μας


Το εικονίδιο αυτό οδηγεί στο χάρτη της ενότητας (site map) που μελετάμε κάθε φορά και προσφέρει εναλλακτική πρόσβαση στις σελίδες του λογισμικού. Ταυτόχρονα λειτουργεί και ως οδηγός πλοήγησης γι’ αυτούς πουν δεν είναι εξοικειωμένοι με το περιεχόμενο του λογισμικού. Στη σελίδα αυτή δίνεται η δυνατότητα σύνδεσης με λεξικό που υπάρχει στο διαδίκτυο.

 

Είσοδος στο λογισμικό: Χρήστης - Διαχειριστής

Από το εικονίδιο «Σύνδεση», με την εισαγωγή ονόματος και κωδικού χρήστη (Όνομα χρήστη: daskalos Κωδικός: daskalos ) ο δάσκαλος/α έχει πρόσβαση στο λογισμικό με πλήρη δικαιώματα. Αυτό σημαίνει ότι:

  • έχει πρόσβαση στον «Οδηγό Δασκάλου», όπου υπάρχει η θεωρητική τεκμηρίωση του λογισμικού και η παιδαγωγική του αξιοποίηση.
 

Τρόποι χειρισμού του λογισμικού από το δάσκαλο

Με βάση την παραπάνω περιγραφή του λογισμικού μπορούμε να παραθέσουμε μια σειρά από χαρακτηριστικά του λογισμικού που ταυτόχρονα αποτελούν και τρόπους χειρισμού του.

Ένα βασικό πλεονέκτημα, κατά την άποψή μας, του προτεινόμενου λογισμικού είναι πως σχεδιάστηκε με την πρόθεση να μπορεί να το αξιοποιήσει ο διδάσκων με εναλλακτικούς τρόπους. Όπως:

  • να το χειριστεί και να το αξιοποιήσει ο διδάσκων, όπως αυτός επιθυμεί με βάση τον προγραμματισμό και τους στόχους που θέτει. Αυτή τη χρήση θα μπορούσαμε να τη χαρακτηρίσουμε ως διερευνητική και χρήση ανοικτής διαδικασίας. Ο δάσκαλος σχεδιάζει μια δική του διδακτική ακολουθία αξιοποιώντας το υλικό αλλά και τις δυνατότητες (π.χ. συνδέσεις με άλλους δικτυακούς τόπους) που του προσφέρει το λογισμικό.
  • να το χειριστεί με βάση το προτεινόμενο σχέδιο εργασίας ή το διαθεματικό σενάριο. Αυτή η χρήση είναι μια πιο κλειστή και καθοδηγούμενη διαδικασία που όμως προσφέρει τη δυνατότητα χρήσης ειδικά σχεδιασμένων φύλλων εργασίας. Υπενθυμίζουμε πως τα φύλλα εργασίας αποτελούν πρόταση, οπότε ο δάσκαλος μπορεί να επιλέξει και να εφαρμόσει κάποια από αυτά. Η ανάπτυξη αυτή προσφέρεται ιδιαίτερα για τις ώρες της Ευέλικτης Ζώνης, αν πρόκειται να υλοποιηθεί ολοκληρωμένο το προτεινόμενο σχέδιο εργασίας.
  • να το χρησιμοποιήσει συμπληρωματικά στο μάθημα της ΜτΠ, χρησιμοποιώντας κάποιες δραστηριότητες ή κάποια φύλλα εργασίας ή και να φτιάξει δικές του συνθέσεις δραστηριοτήτων.
  • Να το χρησιμοποιήσει συμπληρωματικά σε άλλα μαθήματα συνδέοντάς τα με τη Μελέτη του Περιβάλλοντος. Για παράδειγμα, στο λογισμικό υπάρχουν πολλές δραστηριότητες που αφορούν γλωσσικούς στόχους (δίνω οδηγίες και συμβουλές σε άλλους κ.λπ.) μιας και η καλλιέργεια της γλώσσας αποτελεί οριζόντιο στόχο του Αναλυτικού Προγράμματος, αλλά και δραστηριότητες που προσφέρουν κάθετες και οριζόντιες διασυνδέσεις με άλλα μαθήματα (Μαθηματικά, Αισθητική αγωγή, Αγωγή του πολίτη κ.λπ.).
  • μπορεί να χρησιμοποιηθεί από τον ίδιο το μαθητή χωρίς την παρουσία του διδάσκοντα.

Συμπερασματικά, το λογισμικό σχεδιάστηκε έτσι ώστε α) να λειτουργεί συμπληρωματικά και υποστηρικτικά κατά τη διάρκεια του μαθήματος της ΜτΠ β) να λειτουργεί αυτόνομα αν το επιθυμεί ο δάσκαλος στα πλαίσια της Ευέλικτης Ζώνης γ) να προσφέρει ευκαιρίες διασυνδέσεων με άλλα μαθήματα, δ) να λειτουργεί ως υποστηρικτικό υλικό (πηγή πληροφοριών, πραγματοποίηση αλληλεπιδραστικών δραστηριοτήτων, οδηγός για την υλοποίηση διαθεματικών σχεδίων) των μαθητών, όταν εργάζονται στο σπίτι.

Τέλος, επιδιώκει, παρότι στην ουσία είναι πληροφοριακό περιβάλλον, το άνοιγμα του σχολείου στην κοινωνία (προτείνοντας για παράδειγμα δραστηριότητες μελέτης πεδίου, συνδυάζοντας αυτές αρμονικά με το υπόλοιπο εκπαιδευτικό υλικό του λογισμικού).

 Αξιοποίηση διδακτικών στρατηγικών κατά τη διάρκεια ενασχόλησης των μαθητών με το λογισμικό

Ο τρόπος με τον οποίο ο δάσκαλος θα εισαγάγει το λογισμικό στην εκπαιδευτική διαδικασία είναι καθοριστικός για το είδος του μαθησιακού περιβάλλοντος που θα δημιουργηθεί. Γι’ αυτό προτείνουμε κάθε δάσκαλος να είναι ενήμερος για τους τρόπους που μπορεί να χρησιμοποιηθεί και να αξιοποιηθεί ένα λογισμικό στην εκπαιδευτική διαδικασία.

Ο δάσκαλος θα πρέπει να προσανατολίσει το ενδιαφέρον των μαθητών, να αναδείξει τις απόψεις τους, να τους ενθαρρύνει στις όποιες δραστηριότητες εκτελούν, να συντονίσει τις μαθητικές ομάδες [2-3 άτομα ανά υπολογιστή, αν υπάρχει η δυνατότητα, πολυπληθέστερες (4-6 άτομα) αν πρόκειται για ομάδες που υλοποιούν δραστηριότητες χωρίς υπολογιστές και μεγαλύτερες, όταν πρόκειται για ομάδες μελέτης που βγαίνουν έξω από την τάξη ή τους χώρους τους σχολείου], να βοηθήσει τους μαθητές να διαπραγματευτούν και να οικοδομήσουν/οικειοποιηθούν σταδιακά τη νέα γνώση και στο τέλος να κάνουν ανασκόπηση της όλης μαθησιακής τους πορείας.

Το υλικό που προτείνουμε αποτελεί μια ανοιχτή διδακτική πρόταση που σε καμία περίπτωση δεν είναι υποχρεωμένος ο δάσκαλος να ακολουθήσει κατά γράμμα. Είναι στην ευχέρειά του αν θα επιλέξει να χρησιμοποιήσει μια από τις προτεινόμενες δραστηριότητες με τον τρόπο που αυτή αξιοποιείται στο λογισμικό ή με το δικό του τρόπο, αν θα χρησιμοποιήσει κάποιο φύλλο εργασίας, πώς θα υλοποιήσει τα προτεινόμενα διαθεματικά σχέδια εργασίας, πώς μπορεί να χρησιμοποιηθεί το εκπαιδευτικό λογισμικό κατ΄ οίκον κ.λπ.

Μερικές διδακτικές στρατηγικές που μπορούν να αξιοποιηθούν από το διδάσκοντα στο πλαίσιο χρήσης του προτεινόμενου λογισμικού είναι οι ακόλουθες:

  • Αξιοποίηση των εμπειρικοβιωματικών απόψεων των μαθητών
  • Διαπραγμάτευση στο πλαίσιο των μαθητών και στο πλαίσιο των διαφόρων επιστημονικών πεδίων που αποτελούν τη σύνθεση του υβριδικού μαθήματος της Μελέτης Περιβάλλοντος
  • Ανοικτή και κατευθυνόμενη ατομική διερεύνηση
  • Ανοικτή και κατευθυνόμενη συνεργατική διερεύνηση
  • Γνωστική σύγκρουση
  • Έρευνες στο διαδίκτυο και βιβλιογραφικές έρευνες
  • Συζήτηση-διάλογος δασκάλου με τους μαθητές και συζήτηση σε ομάδες
  • Επιχειρηματολογία
  • Δημιουργική μάθηση (δημιουργία αφισών, σχεδιασμός εφημερίδας κ.λπ.)
  • Συγγραφή διάφορων κειμενικών ειδών (περιγραφή, ταξινόμηση, αναφορά, σύγκριση κ.λπ.)
  • Εκπόνηση σχεδίων εργασίας
  • Εργασία στο πεδίο
  • Δραματοποιήσεις
  • Κατασκευή μοντέλων

Να σημειώσουμε ότι όλες οι παραπάνω στρατηγικές αξιοποιούνται σε μικρότερο ή μεγαλύτερο βαθμό στα προτεινόμενα σχέδια εργασίας και τα αντίστοιχα προτεινόμενα φύλλα εργασίας (βλέπε ενότητα «Συνεργαζόμαστε και ερευνούμε» ή «Αναλαμβάνουμε δράση» ή «Συνεργαζόμαστε και επικοινωνούμε»).

Τα σχέδια εργασίας του λογισμικού «Μελέτη του Περιβάλλοντος Α΄-Δ΄ Δημοτικού»

Για την καλύτερη αξιοποίηση των τεσσάρων θεματικών ενοτήτων του λογισμικού έχουν σχεδιαστεί και προτείνονται για αξιοποίηση συγκεκριμένα σχέδια εργασίας, τα ακόλουθα:

Σχέδιο εργασίας 1: «Ασφάλεια στους δρόμους»
Σχέδιο εργασίας 2: «Μηχανές - επικοινωνία - ενημέρωση»
Σχέδιο εργασίας 3: «Ταξίδια στο χρόνο»
Σχέδιο εργασίας 4.1: «Ενδιαφερόμαστε για το περιβάλλον»
Σχέδιο εργασίας 4.2: «Ζούμε με ασφάλεια στον τόπο μας»
Σχέδιο εργασίας 4.3: «Ο τόπος μας ... ο κόσμος όλος»

Τα παραπάνω σχέδια εργασίας είναι ένας εναλλακτικός συγκροτημένος τρόπος αξιοποίησης του λογισμικού. Στην 4η ενότητα του Οδηγού του Δασκάλου περιλαμβάνεται μια λεπτομερής παρουσίαση κάθε σχεδίου εργασίας (χρόνος που θα χρειαστεί για την υλοποίηση, προτεινόμενη κοινωνική οργάνωση του μαθησιακού περιβάλλοντος, εννοιολογική ανάλυση του θέματος, στόχοι προτεινόμενου σχεδίου εργασίας, παιδαγωγικές αρχές του σχεδίου εργασίας, εξακτίνωση του θέματος). Επίσης, κάθε σχέδιο εργασίας αναλύεται σε υποθέματα και συνοδεύεται από συγκεκριμένα φύλλα εργασίας. Για κάθε σχέδιο εργασίας, όπως επίσης για κάθε φύλλο εργασίας, δίνονται προτεινόμενοι στόχοι, διακλαδικές διασυνδέσεις, διαθεματικές έννοιες, διαθεματικές δεξιότητες, μεθοδολογικές προσεγγίσεις και προτεινόμενες διδακτικές ενέργειες.

Η ανάπτυξη των δραστηριοτήτων των φύλλων εργασίας πραγματοποιήθηκε στη βάση του πλέγματος των διαθεματικών εννοιών και με πρωταρχική επιδίωξη την ανάπτυξη διαθεματικών δραστηριοτήτων. Ο δάσκαλος δεν είναι υποχρεωμένος να εφαρμόσει όλα τα φύλλα εργασίας ενός σχεδίου εργασίας, μπορεί να επιλέξει και να εφαρμόσει αυτά που κρίνει κατάλληλα για τους μαθητές του. Επίσης, τονίζουμε, ότι τα φύλλα εργασίας είναι μια πρόταση (φυσικά όχι η μοναδική) για την αξιοποίηση του λογισμικού. Κατά την άποψή μας, τα φύλλα εργασίας θα πρέπει να μετασχηματίζονται και να αξιοποιούνται από το διδάσκοντα με βάση τα χαρακτηριστικά των μαθητών του και τις ανάγκες τους.