Μεμονωμένες περιπτώσεις φυγής (κυρίως λογίων και «αριστοκρατών») εμφανίζονται ήδη κατά τις τελευταίες δεκαετίες του 14ου αιώνα. Οι περισσότεροι έμεναν στην ιταλική χερσόνησο. Αρκετοί ωστόσο, κυρίως στρατιωτικοί και λόγιοι προχωρούσαν δυτικότερα (προς τη Γαλλία και τα βρετανικά νησιά), αναζητώντας εκεί προσφορότερες συνθήκες εργασίας και διαβίωσης. Το φαινόμενο αυτό θα πάρει ευρύτερες διαστάσεις κατά τη σταδιακή τουρκική κατάκτηση των φράγκικων και ιδιαίτερα των βενετικών κτήσεων, που άρχισε με την άλωση της Χαλκίδας, στα 1470, και ολοκληρώθηκε με την κατάκτηση της Κρήτης, στα 1645-1669.

Ακούσιες μετακινήσεις Ελλήνων γίνονταν κατά τη διάρκεια των πολεμικών συγκρούσεων των Οθωμανών με τις δυτικές δυνάμεις. Κατά τη διάρκεια ή και συνήθως με τη λήξη των εχθροπραξιών πολλοί από τους κατοίκους που είχαν ανάμιξη στα γεγονότα, έφευγαν προς διάφορες κατευθύνσεις και κυρίως προς τις φραγκοκρατούμενες ελληνικές περιοχές και από εκεί προς τη Δύση. Έτσι έχουμε μετακινήσεις ελληνικού πληθυσμού αρχικά προς την Κρήτη, την Κύπρο και τα Επτάνησα και στη συνέχεια προς την ίδια την πόλη της Βενετίας ή προς μερικές από τις κτήσεις της στην Ιστρία και τη Δαλματία (βλ. χάρτη). 

Οι εκούσιοι εκπατρισμοί των Ελλήνων ήταν κυρίως αποτέλεσμα οικονομικών συνθηκών. Αιτία αποτελούσαν από το ένα μέρος η οικονομική κρίση και η διαφθορά στην Οθωμανική Αυτοκρατορία και από την άλλη οι οικονομικές δραστηριότητες των δυτικών χωρών στην ανατολή.