Τεχνολογία: ἔντεχνος σοφία και ἔμπυρος τέχνη
Ι. Ορισμοί εννοιών: τεχνολογία και επιστήμη
Μπορείτε να αναζητήσετε τα λήμματα τεχνικός, τεχνολογία και επιστήμη στο ηλεκτρονικό λεξικό της κοινής νεοελληνικής:
[πηγή: Πύλη για την Ελληνική Γλώσσα]
Στα βιβλία της τεχνολογίας Α Γυμνασίου και Β Λυκείου διαβάζουμε σχετικά με την οριοθέτηση της έννοιας «τεχνολογία» και τη σχέση της έννοιας αυτής με την έννοια της «επιστήμης»:
Ορισμός της έννοιας «τεχνολογία» |
Σχέση τεχνολογίας και επιστήμης |
|
Τεχνολογία είναι η αξιοποίηση γνώσεων, εργαλείων και δεξιοτήτων για την επίλυση προβλημάτων. Η τεχνολογία συνδέεται άρρηκτα με την πράξη. Η μελέτη της τεχνολογίας μπορεί να γίνει με πολλούς διαφορετικούς τρόπους. Όσον αφορά στην τεχνολογική εκπαίδευση συνήθως ξεκινούμε μελετώντας τεχνικές διαδικασίες. Εμπλεκόμαστε σε πρακτικές εφαρμογές αυτών που γνωρίζομε σχετικά με τον κόσμο της τεχνολογίας.
|
Συνοψίζοντας, μπορούμε να πούμε ότι η επιστήμη είναι ένα σύνολο γνώσεων με το οποίο ο άνθρωπος προσπαθεί να κατανοήσει και να ερμηνεύσει τα φαινόμενα που συμβαίνουν στη φύση. Αντίθετα, η τεχνολογία σχετίζεται με την ανθρώπινη δραστηριότητα και συγκεκριμένα με την προσπάθεια του ανθρώπου να επιλύσει διάφορα πρακτικά προβλήματα που αντιμετώπιζε διευκολύνοντας έτσι την καθημερινή του ζωή. Από όσα αναφέρθηκαν, μπορούμε να συμπεράνουμε ότι η τεχνολογία προϋπήρξε της επιστήμης. Τις τελευταίες δεκαετίες όμως επιστήμη και τεχνολογία βαδίζουν μαζί χωρίς να μπορούμε να δώσουμε σε κάποια μεγαλύτερη βαρύτητα. Και αυτό γιατί όπως είναι αδύνατον να υπάρξει ανάπτυξη της τεχνολογίας χωρίς πρόοδο των επιστημών, έτσι είναι αδύνατον να υπάρξει εξέλιξη της επιστήμης χωρίς ανάπτυξη της τεχνολογίας. |
|
ΙΙ. Αρχαία Ελληνική Τεχνολογία
Σχετικά με την αρχαία ελληνική τεχνολογία μπορείτε να διαβάσετε τα άρθρα που συμπεριλαμβάνονται στο αφιέρωμα του περιοδικού Επτά Ημέρες της εφημερίδας Καθημερινή με τίτλο «Αρχαία ελληνική τεχνολογία» ή να παρακολουθήσετε το επεισόδιο της σειράς «Η άγνωστη Ελλάδα» που αναφέρεται στα σημαντικότερα τεχνολογικά επιτεύγματα της αρχαιότητας:
 |
 |
|
[πηγή: εφημ. «Η Καθημερινή»] |
[πηγή: Ψηφιακό Αρχείο ΕΡΤ] |
ΙΙI. Διάκριση των τεχνών
Ο Πλάτων στο έργο του Σοφιστής (219a-219b) διακρίνει τις τέχνες σε παραγωγικές και μιμητικές:
ΑΡΧΑΙΟ ΚΕΙΜΕΝΟ |
ΜΕΤΑΦΡΑΣΗ |
|
| Ξένος ἀλλὰ μὴν τῶν γε τεχνῶν πασῶν σχεδὸν εἴδη δύο. |
Ξένος Όλες όμως απάνω κάτω οι τέχνες ανάγονται σε δύο είδη. |
|
Θεαίτητος πῶς; |
Θεαίτητος Πώς; |
|
Ξένος γεωργία μὲν καὶ ὅση περὶ τὸ θνητὸν πᾶν σῶμα θεραπεία, τό τε αὖ περὶ τὸ σύνθετον καὶ πλαστόν, ὃ δὴ σκεῦος ὠνομάκαμεν, ἥ τε μιμητική, σύμπαντα ταῦτα δικαιότατ᾽ ἂν ἑνὶ προσαγορεύοιτ᾽ ἂν ὀνόματι. |
Ξένος Να! Η γεωργία λογουχάρη και κάθε τέχνη γενικά, που συντηρεί το θνητό σώμα, και κάθε ενέργεια, που καταγίνεται με τα συναρμολογημένα και φτιαχτά πράματα, που τα ονομάζουμε σκεύη, και κάθε τέχνη, που φτιάχνει ομοιώματα, όλα αυτά μαζί θα είτανε πολύ σωστό να πάρουν ένα όνομα. |
|
| Θεαίτητος πῶς καὶ τίνι; |
Θεαίτητος Πώς δηλαδή και ποιο όνομα; |
|
Ξένος πᾶν ὅπερ ἂν μὴ πρότερόν τις ὂν ὕστερον εἰς οὐσίαν ἄγῃ, τὸν μὲν ἄγοντα ποιεῖν, τὸ δὲ ἀγόμενον ποιεῖσθαί πού φαμεν. |
Ξένος Κάθε πράμα, που πρωτύτερα δεν είτανε και το φέρνει κανείς έπειτα στην ύπαρξη, λέμε, νομίζω, πως εκείνος που το φέρνει, το παράγει και κείνο που φέρνεται, πως παράγεται. |
|
Θεαίτητος ὀρθῶς. |
Θεαίτητος Σωστά. |
|
Ξένος τὰ δέ γε νυνδὴ ἃ διήλθομεν ἅπαντα εἶχεν εἰς τοῦτο τὴν αὑτῶν δύναμιν. |
Ξένος Οι ενέργειες λοιπόν, που εξετάσαμε τώρα δα, όλες είχαν ετούτη τη δύναμη. |
|
Θεαίτητος εἶχε γὰρ οὖν. |
Θεαίτητος Βέβαια και την είχαν. |
|
| Ξένος ποιητικὴν τοίνυν αὐτὰ συγκεφαλαιωσάμενοι προσείπωμεν. |
Ξένος Ε λοιπόν! όλ' αυτά ας τα ονομάσουμε με μια λέξη τέχνη παραγωγική. |
|
| [πηγή: Perseus Digital Library] | [πηγή: Πλάτων, Σοφιστής, εισαγωγή, μετάφραση, σχόλια Δημήτρης Γληνός, Ζαχαρόπουλος, Αθήνα, χ.χ.] |
Μια άλλη κατηγοριοποίηση των τεχνών βρίσκουμε στο βιβλίο της Ιστορίας της Τέχνης της Γ Λυκείου, καθώς και στην Πύλη της Βικπαίδειας για την τέχνη:
 |
 |
|
ΙV. Συσχέτιση των εννοιών της τέχνης και της τεχνολογίας
Στην αμφίδρομη σχέση της τέχνης και της τεχνολογίας αναφέρεται η ομιλία του Θ. Καλπαξή σε διημερίδα του Ιδρύματος Τεχνολογίας και Έρευνας με τίτλο «Η τεχνολογία στην υπηρεσία της τέχνης»:
[πηγή: Ινστιτούτο Μεσογειακών Σπουδών-Ίδρυμα Τεχνολογίας και Έρευνας]
V. Σύγχρονοι προβληματισμοί
Κείμενα που αναφέρονται στην αναγκαιότητα της τέχνης και τις συνέπειες της ραγδαίας εξέλιξης της τεχνικής μπορείτε να διαβάσετε από το σχολικό βιβλίο Θεματικοί Κύκλοι της Γ Λυκείου:
Έρνστ Φίσερ, Η αναγκαιότητα της τέχνης
Αν η φύση του ανθρώπου ήταν να μην είναι κάτι παραπάνω από άτομο, ο πόθος αυτός θα ήταν ακατανόητος και ανόητος, γιατί σαν άτομο θα ήταν τότε ένα όλο: θα ήταν όλο ό,τι μπορούσε να είναι. Ο πόθος του ανθρώπου ν' αυξαίνει και να συμπληρώνεται υποδηλώνει πως είναι κάτι παραπάνω από άτομο. Νιώθει πως μπορεί να φτάσει την ολοκλήρωση μόνο αν κατακτήσει την πείρα άλλων, η οποία μπορεί δυνάμει να είναι δική του. Εκείνο μάλιστα που ο άνθρωπος νιώθει ως δυναμικό του περιλαβαίνει το κάθε τι που η ανθρωπότητα ως σύνολο είναι ικανή να κάμει. Η τέχνη είναι το απαραίτητο μέσο γι' αυτό το βύθισμα του ατόμου στο σύνολο. Αντανακλά την άπειρη ικανότητά του για συνένωση, την ικανότητά του να συμμερίζεται εμπειρίες και ιδέες. [...]
Το Τίμημα της Προόδου
Γιατί βάζει το στοχαστικό και ευαίσθητο άνθρωπο του καιρού μας σε ανησυχία η τεράστια ανάπτυξη της τεχνικής που χαρακτηρίζει τον αιώνα μας; Το τι χρωστάει ο πολιτισμός, όχι μόνο ο υλικός αλλά και ο πνευματικός, στις τεχνικές κατακτήσεις, είναι τόσο αυτονόητο και χιλιοειπωμένο, που δεν αξίζει τον κόπο να το επαναλάβομε. Αυτές του έκαναν όχι μόνο ευκολότερη και αποδοτικότερη την εργασία, αλλά τον απελευθέρωσαν από πολλές σκλαβιές, οικονομικές και ηθικές, και άνοιξαν το δρόμο προς την κατάκτηση των πολιτικών ελευθεριών.
Στη συγκριτική θεώρηση της τέχνης και της επιστήμης αναφέρεται τα παρακάτω αποσπάσματα από το βιβλίο «Τέχνη και επιστήμη» της Ελένης-Γλύκατζη-Αρβελέρ:
[...] Η επιστήμη λοιπόν ξεσκεπάζει, ανακαλύπτει το ήδη υπάρχον στη φύση σχήμα ή πράγμα, ξαναβρίσκει δηλαδή και χρησιμοποιεί τα υπάρχοντα στον κόσμο (σαν κανόνας ή νόμος, είτε ακόμη και σαν απλός υλικός οργανισμός ή μη) και τα θέτει στην υπηρεσία του ανθρώπου με τους συνδυασμούς που επιβάλει η εκάστοτε ανάγκη (αυτή που δημιουργεί την πολυπλοκότητα, σκεφτείτε την πτήση του αεροπλάνου σε σύγκριση με το πέταγμα των πουλιών). Ενώ η τέχνη δημιουργεί εκ του μη όντος έναν κόσμο κατανοητό από τον άνθρωπο, που απευθύνεται στον άνθρωπο και αξιολογείται μόνο από αυτόν. Ο κόσμος της τέχνης δεν φαίνεται να έχει επιπτώσεις στη λειτουργία της φύσης (δηλαδή στον κόσμο τον ζωικό, το φυτικό ή τον ανόργανο)......
[πηγή: Ελένη Γλύκατζη-Αρβελέρ, Πολιτισμός και Ελληνισμός. Προσεγγίσεις, εκδόσεις Καστανιώτη, Αθήνα 2007, σελ. 17-30]
