Το Φωτόδεντρο Ανοιχτές Εκπαιδευτικές Πρακτικές ή Φωτόδεντρο ΑΕΠ (Photodentro Open Educational Practices ή Photodentro OEP) είναι το Πανελλήνιο Αποθετήριο Ανοιχτών Εκπαιδευτικών Πρακτικών για την Πρωτοβάθμια και Δευτεροβάθμια Εκπαίδευση. Αποτελεί ένα από τα ψηφιακά αποθετήρια του Υπουργείου Παιδείας, Έρευνας και Θρησκευμάτων της «οικογένειας» Φωτόδεντρο και είναι διαθέσιμο στη διεύθυνση http://photodentro.edu.gr/oep.

Σκοπός του αποθετηρίου αυτού είναι η συγκέντρωση, οργάνωση και διάθεση ανοιχτών εκπαιδευτικών πρακτικών που προτείνονται από την εκπαιδευτική κοινότητα και αφορούν κυρίως σε αξιοποίηση ψηφιακού εκπαιδευτικού περιεχομένου στη μαθησιακή διαδικασία, καθώς και σε καινοτόμες -με πρόσθετη παιδαγωγική αξία- διδακτικές παρεμβάσεις και δράσεις σε συγκεκριμένα γνωστικά πεδία ή σε διαθεματικά πεδία όπως αυτό της Περιβαλλοντικής Εκπαίδευσης/Εκπαίδευσης για την Αειφόρο Ανάπτυξη.

Στην παρούσα φάση περιλαμβάνει περισσότερες από 100 ανοιχτές εκπαιδευτικές πρακτικές. Οι ανοιχτές εκπαιδευτικές πρακτικές που είναι αναρτημένες στο αποθετήριο Φωτόδεντρο ΑΕΠ διατίθενται ελεύθερα με την άδεια Creative Commons CC BY-NC-SA, δηλαδή, διατίθενται για ελεύθερη χρήση, αναπαραγωγή, αναδιανομή, παρουσίαση και αξιοποίηση, με την προϋπόθεση α) να υπάρχει αναφορά στον δημιουργό ή στον δικαιούχο της άδειας, β) να μην υπάρχει πρόθεση εμπορικής εκμετάλλευσης και γ) οποιοδήποτε παράγωγο έργο να διανέμεται μόνο με την ίδια ή παρόμοια άδεια.

Το Φωτόδεντρο ΑΕΠ ξεκίνησε να λειτουργεί τον 5/2015. Σήμερα έχει κατά μέσο όρο 1.000 μοναδικούς επισκέπτες τον μήνα. Σχεδιάστηκε και αναπτύχθηκε από το ΙΤΥΕ ΔΙΟΦΑΝΤΟΣ στο πλαίσιο του έργου «Ψηφιακή Εκπαιδευτική Πλατφόρμα, Διαδραστικά Βιβλία και Αποθετήριο Μαθησιακών Αντικειμένων» του ΕΠ «Εκπαίδευση και Δια Βίου Μάθηση» του ΕΣΠΑ 2007-2013 και εξελίσσεται και αναβαθμίζεται στο πλαίσιο του έργου «Επέκταση και Αξιοποίηση της Ψηφιακής Εκπαιδευτικής Πλατφόρμας, των Διαδραστικών Βιβλίων και του Αποθετηρίου Μαθησιακών Αντικειμένων» του ΕΠ «Ανάπτυξη Ανθρώπινου Δυναμικού, Εκπαίδευση και Δια Βίου Μάθηση» του ΕΣΠΑ 2014-2020.

Μία Ανοιχτή Εκπαιδευτική Πρακτική (ΑΕΠ) - ο όρος είναι απόδοση του 'Open Educational Practice - OEP' που είναι ο διεθνώς χρησιμοποιούμενος - είναι μία διδακτική πρακτική που έχει πραγματοποιηθεί σε εκπαιδευτικό πλαίσιο. Χαρακτηρίζεται ως 'Ανοιχτή' όταν βασίζεται στην αξιοποίηση ανοιχτών (διαθέσιμων ελεύθερα) εκπαιδευτικών πόρων (Open Educational Resources - OER) ή/και όταν αξιοποιεί ανοιχτά εργαλεία και περιβάλλοντα τα οποία διαμοιράζεται ελεύθερα για αξιοποίηση από άλλους, με στόχο την απρόσκοπτη βελτίωση της ποιότητας της εκπαίδευσης και της μάθησης.

Μέχρι πρόσφατα, το βασικό δόμημα επικοινωνίας των τρόπων με τους οποίους οι ψηφιακοί και άλλοι πόροι μπορούν να αξιοποιηθούν στην εκπαίδευση αφορούσε στον σχεδιασμό και αποδιδόταν με τον όρο 'εκπαιδευτικό σενάριο' ή προτεινόμενες μαθησιακές δραστηριότητες. Η ανοιχτή εκπαιδευτική πρακτική (ΑΕΠ) στηρίζεται μεν σε ένα σενάριο (ή σχέδιο), όμως κατά βάση περιγράφει μια εκπαιδευτική δραστηριότητα που έχει πραγματοποιηθεί σε ένα συγκεκριμένο εκπαιδευτικό πλαίσιο με τη συμμετοχή μαθητών. Ο στόχος εδώ είναι το νέο αυτό δόμημα (ΑΕΠ) να μπορεί να αποτελέσει αξιοποιήσιμο παράδειγμα για τρίτους μέσα από επέκταση, προσαρμογή ή κατάλληλη διαμόρφωση, προκειμένου να ανταποκρίνεται στο εκάστοτε νέο εκπαιδευτικό πλαίσιο. Το εκπαιδευτικό πλαίσιο (educational context) προσδιορίζεται από το περιβάλλον στο οποίο εφαρμόζεται το εκπαιδευτικό σενάριο, την αλληλουχία των μαθησιακών δραστηριοτήτων (εντός ή εκτός της σχολικής τάξης, σε διαδικτυακά μαθησιακά περιβάλλοντα ή συνδυαστικά), το επίπεδο των μαθητών, τις διαθέσιμες τεχνολογικές υποδομές κ.ά.

Ο αντίκτυπος της πραγματοποίησης μιας ανοιχτής εκπαιδευτικής πρακτικής θα πρέπει να μπορεί να αξιολογηθεί/αποτιμηθεί σε επίπεδο μαθητών, συμμετεχόντων εκπαιδευτικών ή στην ευρύτερη σχολική/εκπαιδευτική κοινότητα. Το πότε και πώς μια ανοιχτή εκπαιδευτική πρακτική αποτελεί βέλτιστη πρακτική (best practice) αξιοποίησης ψηφιακού εκπαιδευτικού περιεχομένου είναι ένα σύνθετο ερώτημα. Η παιδαγωγική καινοτομία αλλά και η καινοτομία ως προς το περιεχόμενο, τους στόχους, την προσέγγιση, τις δραστηριότητες ή τη μεθοδολογία αποτελούν βασικά στοιχεία για μια στοχευόμενη πρόσθετη παιδαγωγική αξία. Η αποδοχή της προτεινόμενης πρακτικής και η ευρεία υιοθέτησή της από την εκπαιδευτική κοινότητα, αποτελούν επίσης σημαντικά κριτήρια.

Η περιγραφή μιας ανοιχτής εκπαιδευτικής πρακτικής περιλαμβάνει κατά βάση την περιγραφή της πραγματοποίησής της και την καταγραφή του αντίκτυπου που αυτή είχε. Αναλυτικότερα, η περιγραφή μιας ανοιχτής εκπαιδευτικής πρακτικής περιλαμβάνει τις ακόλουθες ενότητες:

ΣΤΟΙΧΕΙΑ ΠΕΡΙΓΡΑΦΗΣ ΜΙΑΣ ΑΝΟΙΧΤΗΣ ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΗΣ ΠΡΑΚΤΙΚΗΣ

1. Γενικά στοιχεία: παρέχονται ο τίτλος της ανοιχτής εκπαιδευτικής πρακτικής, τα ονοματεπώνυμα των μελών της ομάδας ανάπτυξης, καθώς και το όνομα και το λογότυπο του/των σχολείου/ων όπου πραγματοποιήθηκε η πρακτική.
2. Συνοπτική περιγραφή της ανοιχτής εκπαιδευτικής πρακτικής: παρατίθεται μια σύντομη περιγραφή (περίληψη) της ανοιχτής εκπαιδευτικής πρακτικής, ώστε να γίνεται σαφές το θέμα της, οι γενικοί σκοποί της και το ευρύτερο πλαίσιο πραγματοποίησής της.
3. Σχεδιασμός της ανοιχτής εκπαιδευτικής πρακτικής
   1. Στοιχεία σχεδιασμού: περιγράφεται το σκεπτικό που διέπει τον σχεδιασμό της ανοιχτής εκπαιδευτικής πρακτικής
   2. Διδακτικοί στόχοι: διατυπώνονται οι διδακτικοί στόχοι που είχαν τεθεί πριν την πραγματοποίηση της ανοιχτής εκπαιδευτικής πρακτικής (σε επίπεδο γνωστικό, ψυχοκοινωνικό, ψηφιακού γραμματισμού κ.λπ.).
4. Πραγματοποίηση της ανοιχτής εκπαιδευτικής πρακτικής
   1. Περιβάλλον - πλαίσιο: περιγράφεται το περιβάλλον και το πλαίσιο μέσα στα οποία πραγματοποιήθηκε η ανοιχτή εκπαιδευτική πρακτική αξιοποίησης ψηφιακού περιεχομένου. Γίνεται αναφορά στις προϋποθέσεις/προαπαιτούμενα εφαρμογής της, αν υπάρχουν.
   2. Ηλικιακή ομάδα: περιγράφεται η ηλικιακή ομάδα ή τάξη (νηπιαγωγείο, δημοτικό, γυμνάσιο ή λύκειο) στην οποία εφαρμόστηκε η ανοιχτή εκπαιδευτική πρακτική, το φύλο και η ηλικία των μαθητών που συμμετείχαν, η εθνικότητα των μαθητών και το πολιτισμικό περιβάλλον της περιοχής.
   3. Πρότερες γνώσεις και διάρκεια εφαρμογής: Περιγράφονται με συντομία γνώσεις των μαθητών σχετικές με το γνωστικό αντικείμενο και την τεχνολογία που είναι απαραίτητες για τη διεξαγωγή της ανοιχτής εκπαιδευτικής πρακτικής και αναφέρεται η διάρκεια πραγματοποίησης της ανοιχτής εκπαιδευτικής πρακτικής.
   4. Αναλυτική περιγραφή της πραγματοποίησης της ανοιχτής εκπαιδευτικής πρακτικής: Περιγράφεται αναλυτικά η εφαρμογή της ανοιχτής εκπαιδευτικής πρακτικής. Συγκεκριμένα, περιγράφονται τα βήματα-στάδια της μαθησιακής διαδικασίας ανά δραστηριότητα, οι πηγές ψηφιακού εκπαιδευτικού περιεχόμενου που αξιοποιήθηκαν σε κάθε δραστηριότητα (τίτλος, τύπος, URL), ο τρόπος με τον οποίο αξιοποιήθηκαν οι ανοιχτοί εκπαιδευτικοί πόροι, ο τρόπος με τον οποίο εργάστηκαν οι μαθητές (ατομικά, κατά ζεύγη ή σε ομάδες). Αν η δραστηριότητα ήταν ομαδική, γίνεται προσδιορισμός των μελών που είχε κάθε ομάδα και του τρόπου με τον οποίο διαμορφώθηκαν οι ομάδες. Επιπλέον καταγράφονται οι διαδικασίες, οι μέθοδοι και τα εργαλεία αξιολόγησης που αξιοποιήθηκαν κατά την πραγματοποίηση της ανοιχτής εκπαιδευτικής πρακτικής. Επίσης προσδιορίζεται ο ρόλος του διδάσκοντα (π.χ. διδακτικός, ενθαρρυντικός, διευκολυντικός, προπονητικός, διαχειριστικός, υποστηρικτικός, συμβουλευτικός, παρακινητικός, κριτικός, συντονιστικός, διαμεσολαβητικός, κ.ά.) σε κάθε μία από τις δραστηριότητες της ανοιχτής εκπαιδευτικής πρακτικής.
5. Στοιχεία τεκμηρίωσης και επέκτασης της ανοιχτής εκπαιδευτικής πρακτικής
   1. Αποτελέσματα και αντίκτυπος: τεκμηριώνονται οι λόγοι για τους οποίους θεωρείται καλή η προτεινόμενη ανοιχτή εκπαιδευτική πρακτική. Αξιολογείται ο αντίκτυπος της πραγματοποίησής της σε επίπεδο μαθητών ή συμμετεχόντων εκπαιδευτικών ή στην ευρύτερη σχολική κοινότητα (προστιθέμενη αξία της ΑΕΠ). Καταγράφονται τα μαθησιακά αποτελέσματα που επέφερε στο εκπαιδευτικό περιβάλλον που πραγματοποιήθηκε και ο βαθμός καινοτομίας που εισήγαγε. Τέλος, περιγράφονται τα κριτήρια σύμφωνα με τα οποία αξιολογήθηκαν/αποτιμήθηκαν τόσο τα μαθησιακά αποτελέσματα, όσο και η καινοτομία που επέφερε η πραγματοποίηση της ανοιχτής εκπαιδευτικής πρακτικής.
   2. Απρόσμενα γεγονότα: περιγράφονται δύο-τρία απρόσμενα ενδιαφέροντα στιγμιότυπα από τη διεξαγωγή της πρακτικής και οι λόγοι για τους οποίους αυτά τα στιγμιότυπα ήταν σημαντικά.
   3. Εκπαιδευτική τεχνική σε σημαντικά στιγμιότυπα: περιγράφεται η παρέμβαση ή δράση ή στάση ή αλληλεπίδραση του/της εκπαιδευτικού με τους μαθητές κατά τη διάρκεια των δύο-τριών σημαντικών για την πρακτική στιγμιότυπων.
   4. Σχέση με άλλες ανοιχτές εκπαιδευτικές πρακτικές: αναφέρονται τυχόν άλλες πρακτικές στις οποίες βασίστηκε ο σχεδιασμός και η πραγματοποίηση της εν λόγω ανοιχτής εκπαιδευτικής πρακτικής αξιοποίησης ψηφιακού εκπαιδευτικού περιεχομένου. Καταγράφονται στοιχεία τα οποία τεκμηριώνουν την πρωτοτυπία της πρακτικής ως προς την ιδέα ή/και την εφαρμογή της και η πιθανή σχέση της με άλλη πρακτική (τροποποίηση, επέκταση, προσαρμογή άλλης πρακτικής). Σε περίπτωση που η ανοιχτή εκπαιδευτική πρακτική σχετίζεται με μία άλλη εκπαιδευτική πρακτική παρατίθεται το URL αυτής της πρακτικής.
   5. Αξιοποίηση, γενίκευση, επεκτασιμότητα: καταγράφονται οι τρόποι με τους οποίους η ανοιχτή εκπαιδευτική πρακτική μπορεί να αξιοποιηθεί, γενικευθεί ή επεκταθεί σε διαφορετικά πλαίσια.
6. Πρόσθετο υλικό που αξιοποιήθηκε: καταγράφεται πρόσθετο υλικό που μπορεί να αξιοποιήθηκε κατά τη διεξαγωγή της πρακτικής, όπως βιβλία, σημειώσεις, χάρτες, ιστότοποι, λογισμικό, κ.ά.

Στο Φωτόδεντρο ΑΕΠ εκπαιδευτικοί της πρωτοβάθμιας και δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης μπορούν να αναρτήσουν και να διαμοιράσουν ανοιχτές εκπαιδευτικές πρακτικές, καθώς και να αναζητήσουν αναρτημένες ΑΕΠ. Ειδικότερα, ΑΕΠ αξιοποίησης ψηφιακού εκπαιδευτικού περιεχομένου προσκαλούνται να καταθέσουν εκπαιδευτικοί οι οποίοι ενδεικτικά:

• χρησιμοποιούν ψηφιακές εκπαιδευτικές πηγές, ψηφιακό εκπαιδευτικό περιεχόμενο, εκπαιδευτικό λογισμικό ή παραγόμενα δομήματα στη διδακτική πρακτική τους,
• αναπτύσσουν ψηφιακό εκπαιδευτικό υλικό ή δομήματα λογισμικού και το αξιοποιούν στη διδακτική πρακτική τους, εντός και εκτός της σχολικής τάξης,
• εφαρμόζουν, προσαρμόζουν ή αναπτύσσουν εκπαιδευτικά σενάρια με αξιοποίηση ΤΠΕ,
• πραγματοποιούν δράσεις εντός ή/και εκτός σχολικής τάξης όπου παράγουν ή αξιοποιούν οπτικοακουστικό υλικό (φωτογραφίες, βίντεο, ηχητικό υλικό), ή/και
• συνεργάζονται συστηματικά με άλλα σχολεία και υλοποιούν από κοινού εργασίες (projects) και δραστηριότητες που αξιοποιούν ψηφιακό εκπαιδευτικό περιεχόμενο ή δομήματα λογισμικού.