01/02/2023
Συνολική θεώρηση της Αντιγόνης του Σοφοκλή
Δημιουργοί / ΣυντελεστέςΑΣΗΜΑΚΟΠΟΥΛΟΣ ΓΕΩΡΓΙΟΣ - συγγραφή σεναρίου @01/02/2023
Συνοπτική περιγραφήΤο σχέδιο μαθήματος που ακολουθεί αποτελεί μια διδακτική πρόταση για τη διδασκαλία των Αρχαίων Ελληνικών Β΄ Λυκείου και συγκεκριμένα της Αντιγόνης του Σοφοκλή με τη χρήση Τεχνολογιών της Πληροφορίας και της Επικοινωνίας (ΤΠΕ). Εμπλέκει τους μαθητές με τρόπο, ώστε να αντιμετωπίσουν με ολιστική προσέγγιση τη μορφή και το περιεχόμενο του έργου, το κείμενο και το περικείμενο, τον αρχαίο και τον σύγχρονο κόσμο. Μέσα από την αναζήτηση των σχετικών πληροφοριών αναμένουμε να συνειδητοποιήσουν ότι οι ουσιαστικές αλλαγές που έχουν επέλθει στις ανθρώπινες κοινωνίες και συμπεριφορές στα σχετικά θέματα είναι ελάχιστες και ότι οι επισημάνσεις του αρχαίου τραγικού ποιητή είναι πάντοτε επίκαιρες. Παράλληλα θα εκφραστούν δημιουργικά με χρήση της υπολογιστικής τεχνολογίας. Για να φέρουν εις πέρας τις δραστηριότητες θα συνεργαστούν με συμμαθητές τους σε μικρές ομάδες. Σ’ αυτό το πλαίσιο ο ρόλος του εκπαιδευτικού μετασχηματίζεται, από απλό μεταδότη γνώσεων σε διευκολυντή-συντονιστή της προσπάθειας των μαθητών. Η συγκεκριμένη πρόταση έχει διάρκεια τέτοια, που να μπορεί να ενσωματωθεί στο ισχύον Αναλυτικό Πρόγραμμα και είναι σύμφωνη με τα σύγχρονα προγράμματα σπουδών. Προσπαθεί, μεταξύ άλλων, να προσεγγίσει την ποιητική και κοινωνική πραγματικότητα μέσα από μια δημιουργική ματιά, με βάση δυνατότητες που προσφέρει η σύγχρονη τεχνολογία, κάνοντας χρήση λογισμικού που ενισχύει την αυτενέργεια και τη συνεργασία των μαθητών.
Γνωστικό/ά αντικείμενο/α – γνωστική/ές περιοχή/έςΑρχαία Ελληνική Γλώσσα και Γραμματεία > Θέματα
Σοφοκλή Αντιγόνη
Θέμα (τα)Ολιστική προσέγγιση της μορφής και του περιεχομένου του έργου, του κειμένου και του περικειμένου σε συσχέτιση με στοιχεία του αρχαίου και του σύγχρονου κόσμου.
Σχέση / Σύνδεση με το/τα Πρόγραμμα/τα ΣπουδώνΗ παρούσα διδακτική πρόταση ακολουθεί το ισχύον Αναλυτικό Πρόγραμμα Σπουδών των Αρχαίων Ελληνικών Γενικής Παιδείας Β΄ Λυκείου εστιάζοντας στη συνολική θεώρηση της τραγωδίας Αντιγόνη του Σοφοκλή. Παράλληλα φιλοδοξεί να εμπλουτίσει και να επεκτείνει αυτό το υλικό εμπλέκοντας γνωστικές περιοχές όπως η Ιστορία, η Κοινωνιολογία και η Πληροφορική, με επίκεντρο την ομαδική εργασία των μαθητών, και να πετύχει την καλύτερη εμπέδωσή του μέσα από μια διαδικασία που έχει προσωπικό νόημα για τους ίδιους τους μαθητές.
Λέξεις-κλειδιάΑντιγόνη Σοφοκλής τραγωδία ολιστική προσέγγιση ΤΠΕ ομαδοσυνεργατική
Από την εμπειρία μας γνωρίζουμε ότι οι μαθητές της Β΄ Λυκείου έχουν να παρακολουθήσουν μεγάλον όγκο προς διδασκαλία ύλης στο μάθημα των Αρχαίων Ελληνικών. Αρκετές φορές χρειάζεται να αποστηθίζουν εκτεταμένα κομμάτια μετάφρασης, να θυμούνται πλήθος πραγματολογικών στοιχείων, αλλά δυσκολεύονται να συλλάβουν τα εξεταζόμενα έργα στο σύνολό τους και να διακρίνουν γενικότερα χαρακτηριστικά τους.
Η περιγραφόμενη εδώ διδακτική παρέμβαση έλαβε υπ’ όψη αυτό το υπόβαθρο. Προσπάθησε επίσης να δημιουργήσει τις προϋποθέσεις, ώστε οι μαθητές να αντιμετωπίσουν το ποιητικό έργο συνολικά και όχι κατά ενότητα. Παράλληλα έγινε προσπάθεια οι μαθητές να αντιμετωπίσουν αυτό το πολυδιάστατο κλασικό έργο με έναν πιο δημιουργικό τρόπο.
Συγκεκριμένα, θα επιχειρήσουν να σκιαγραφήσουν τους χαρακτήρες βασικών προσώπων, να αποτυπώσουν τη λειτουργία του θεατρικού χώρου, να εντοπίσουν αντικρουόμενες απόψεις με βάση συγκεκριμένα ζεύγη προσώπων και να ανακαλύψουν αντίστοιχα τραγικά πρόσωπα στη σύγχρονη ιστορία.
Πιο συγκεκριμένα, κατά την ενασχόληση με την 1η δραστηριότητα, αναμένουμε οι μαθητές να καταγράψουν, μέσα από την προσωπική τους αναζήτηση, αντιπροσωπευτικούς χαρακτηρισμούς για βασικά πρόσωπα του έργου, όπως η Αντιγόνη, η Ισμήνη, ο Κρέων, ο Αίμων και ο Τειρεσίας. Έπειτα να αποτυπώσουν αυτούς τους χαρακτηρισμούς σε ένα συννεφόλεξο. Επίσης, να αποτυπώσουν τα μέρη του αρχαίου θεάτρου σε μια περιγραφική εικόνα και να δημιουργήσουν μία μικρή λίστα κρίσιμων θεατρικών όρων. Παράλληλα να εντοπίσουν χωρία και να αποτυπώσουν διαγραμματικά σε ζεύγη αντικρουόμενες απόψεις των προσώπων Αντιγόνης-Ισμήνης, Κρέοντα-Αντιγόνης και Κρέοντα-Αίμονα. Τέλος να ανακαλύψουν περιπτώσεις τραγικών προσώπων από την πιο πρόσφατη ιστορία και να αποτυπώσουν το τραγικό στοιχείο αυτών των περιπτώσεων.
Κατά τη 2η δραστηριότητα αναμένουμε οι μαθητές να επιλέξουν με συγκεκριμένα κριτήρια 20 λέξεις-όρους σχετικούς με το συγκεκριμένο έργο (Εισαγωγή και κείμενο Αντιγόνης) και με τη βοήθεια του εκπαιδευτικού Πληροφορικής να δημιουργήσουν μια εφαρμογή για κινητά τηλέφωνα, η οποία να λειτουργεί ως φορητό λεξικό μελέτης-επανάληψης για το εν λόγω έργο της αρχαίας γραμματείας.
Σ’ αυτή την προσέγγιση θεωρούμε τη χρήση της τεχνολογίας καθοριστική. Διευκολύνει την αναζήτηση κρίσιμων πληροφοριών, προσφέρει πολλές διαφορετικές δυνατότητες έκφρασης στους μαθητές, δίνει τη δυνατότητα συνεχών αλλαγών και διορθώσεων, προκαλεί το ενδιαφέρον και τη δημιουργικότητα. Μάλιστα η δυνατότητα δημοσιοποίησης του υλικού των εργασιών δίνει κίνητρο και προκαλεί το γνήσιο ενδιαφέρον των μαθητών. Εξάλλου, τα χρησιμοποιούμενα τεχνολογικά εργαλεία προσφέρουν δυνατότητες που δε θα μπορούσαν να επιτευχθούν με την παραδοσιακή προσέγγιση του μαθήματος. Οι συνεργατικές δυνατότητες του Google Jamboard και οι δημιουργικές δυνατότητες του AppInventor δίνουν μια άλλη διάσταση στην προσπάθεια των μαθητών, η οποία δύσκολα επιτυγχάνεται με τη στατική ύλη του παραδοσιακού βιβλίου και την κατά μέτωπον διδασκαλία.
Παιδαγωγική προσέγγιση και στρατηγικέςΓια την οικοδόμηση της νέας γνώσης ακολουθείται η διερευνητική-ανακαλυπτική μέθοδος και το ομαδοσυνεργατικό μοντέλο μάθησης.
Οι μαθητές θα αναζητήσουν χωρία, από τα οποία θα προκύψουν οι χαρακτηρισμοί των προσώπων· θα αναζητήσουν πληροφορίες για τα μέρη του αρχαίου θεάτρου και για σημαντικούς θεατρικούς όρους· θα αναζητήσουν χωρία που περιέχουν στοιχεία για τη σύγκρουση πεποιθήσεων και χαρακτήρων της τραγωδίας· πιθανές αντίστοιχα τραγικές περιπτώσεις από τη σύγχρονη ιστορία. Από αυτές τις πληροφορίες θα επιλέξουν όσες, κατά τη γνώμη τους, εξυπηρετούν τις απαντήσεις που πρέπει οι ίδιοι να δώσουν σε συγκεκριμένα ερωτήματα που έχουν σχέση με τις επιμέρους σελίδες της κοινόχρηστης παρουσίασης. Θα αξιολογήσουν λοιπόν αυτές τις πληροφορίες με βάση τη σχετικότητα και τη χρησιμότητά τους και θα προσπαθήσουν να τις ενσωματώσουν στη σύνταξη της κάθε διαφάνειάς τους. Στην προσπάθειά τους αυτή θα αξιοποιήσουν τις δυνατότητες των ΤΠΕ, ώστε να δημιουργήσουν συνεργατικά και δυναμικά τα κείμενά τους: να εκμεταλλευτούν την προσφορά όλων των μελών της ομάδας και να «δουλεύουν» το κείμενό τους μέχρι την τελευταία στιγμή κάνοντας αλλαγές σε όποιο σημείο και σε όποιο επίπεδο επιθυμούν. Επίσης θα προσπαθήσουν να δημιουργήσουν πολυτροπικά/πολυμεσικά κείμενα, αξιοποιώντας δυνατότητες των ΤΠΕ και πηγές πληροφοριών, όπως οι διαφορετικές γραμματοσειρές, οι εικόνες, τα χρώματα, τα σχήματα. Τέλος θα συζητήσουν, θα προβληματιστούν και θα καταλήξουν σε συγκεκριμένα κριτήρια για τους όρους που αξίζει να καταγραφούν σε ένα ηλεκτρονικό γλωσσάρι.
Μ’ αυτόν τον τρόπο οι μαθητές προσεγγίζουν το υλικό και «διαλέγονται» μαζί του στο πλαίσιο της ερευνητικής και δημιουργικής τους προσπάθειας. Δεν αποστηθίζουν πληροφορίες επειδή κάποιος τους το επέβαλε, αλλά, μέσα από τη συνεργασία και την αναζήτηση, η οικοδόμηση της γνώσης αποκτά προσωπικό νόημα και βιωματικό χαρακτήρα. Μέσα στην ομάδα αναδεικνύεται ο ιδιαίτερος τρόπος, με τον οποίο κάθε άτομο αντιλαμβάνεται και ερμηνεύει κάθε πληροφορία. Έτσι, με την αλληλεπίδραση των μελών, οικοδομείται επαγωγικά και συλλογικά η πορεία προς τη γνώση.
γενικό λύκειο
ΤάξηΒ' Λυκείου
Εκτιμώμενος χρόνος υλοποίησης σεναρίου (διάρκεια)μεσαία διάρκεια: από 4 ώρες έως 1 μήνα
Προτείνεται να υλοποιηθεί σε 5-7 διδακτικές ώρες (ανάλογα με την εξοικείωση των μαθητών) στην τάξη με (ελεγχόμενη) χρήση φορητών υπολογιστών και κινητών τηλεφώνων.
Χώρος υλοποίησηςΣχολική τάξη ή Εργαστήριο Πληροφορικής
Ενορχήστρωση τάξηςΟι μαθητές του τμήματος θα χωριστούν σε ομάδες των τριών-τεσσάρων ατόμων η καθεμιά. Προτείνεται η σύσταση των ομάδων να μείνει σταθερή καθ’ όλη τη διάρκεια της παρέμβασης. Επίσης κάθε ομάδα να περιλαμβάνει μαθητές και από τα δύο φύλα και να μη δημιουργηθούν ομάδες με μόνο «καλούς» ή μόνο «αδύναμους» μαθητές. Θα ζητηθεί από τα μέλη κάθε ομάδας να ορίσουν αρχικά ποιος θα είναι ο συντονιστής της. Έτσι θα υπάρχει κάποιος υπεύθυνος για το έργο της ομάδας και τον συντονισμό των υπολοίπων μελών.
Σε πρώτη φάση θα πρέπει να περιγραφεί αδρομερώς το έργο των ομάδων: κάθε ομάδα θα πρέπει να συλλέξει το κατάλληλο υλικό (από το σχολικό εγχειρίδιο και προτεινόμενες εκπαιδευτικές ιστοσελίδες), σχετικό με το θέμα που έχει ανατεθεί. Το υλικό αυτό πρέπει να είναι τέτοιο, ώστε να βοηθήσει την ομάδα να το χρησιμοποιήσει ως βοηθητικό υλικό, για να συνθέσει την τελική παρουσίαση. Έπειτα θα πρέπει η ομάδα να οργανώσει το υλικό που έχει συλλεχθεί από τα μέλη της, να ελέγξει τη συνάφεια με τους στόχους της εργασίας και, αφού ελέγξει την καταλληλότητά του, να οργανώσει το υλικό, το οποίο θα ικανοποιεί τους στόχους της κάθε δραστηριότητας. Τέλος, θα πρέπει να ελέγξει γραμματικά και συντακτικά το περιεχόμενο κάθε φράσης που θα γραφεί, όπως επίσης και τη μορφοποίηση του περιεχομένου.
Για το αποτέλεσμα που θα προκύψει, ο διδάσκων τονίζει πως όλοι οι μαθητές είναι υπεύθυνοι και γι’ αυτό θα είναι καλό να βοηθούν ο ένας τον άλλο και να συνδυάζουν τις δυνατότητές τους, προκειμένου να πετύχουν τα βέλτιστα.
Σε κάθε ομάδα αντιστοιχεί ένα διαφορετικό Φύλλο Εργασίας, το οποίο θα δοθεί σε έντυπη και ηλεκτρονική μορφή. Αφού μελετήσουν οι ομάδες τα φύλλα εργασίας και λάβουν τις απαραίτητες οδηγίες για το τι πρέπει να κάνουν, θα εργάζονται ταυτόχρονα, λαμβάνοντας υποστήριξη από τον διδάσκοντα, όποτε τη χρειάζονται.
Απαιτήσεις εφαρμογής σεναρίου Προαπαιτούμενες γνώσεις των μαθητώνΘα πρέπει να έχει προηγηθεί κάποια διαδικασία εξοικείωσης με τα λογισμικά που χρησιμοποιούνται. Αν και οι μαθητές μπορούν εύκολα να εξερευνήσουν τις δυνατότητες των παραπάνω λογισμικών, χρειάζονται εν τούτοις μια αρχική εξοικείωση με το περιβάλλον και τα προσφερόμενα εργαλεία που θα τους χρησιμεύσουν στην εκτέλεση των δραστηριοτήτων. Θεωρούμε ότι μετά την περίοδο της τηλεκπαίδευσης οι μαθητές έχουν πολλές πιθανότητες να είναι ήδη εξοικειωμένοι με τα συγκεκριμένα διαδικτυακά λογισμικά της Google. Το AppInventor είναι πιο εξειδικευμένο, ωστόσο η χρήση του είναι αρκετά διαισθητική. Επιπλέον οι μαθητές θα χρειαστεί να σχεδιάσουν το υλικό της εφαρμογής έστω και επί χάρτου, ενώ η τεχνική υλοποίηση μπορεί να διεκπεραιωθεί από τον εκπαιδευτικό Πληροφορικής ή κάποιους πιο προχωρημένους από τεχνικής απόψεως μαθητές.
Σε επίπεδο οργάνωσης της τάξης θα πρέπει να υπάρχει προηγούμενη εμπειρία των μαθητών σε συνεργατικές δραστηριότητες και να έχει προηγηθεί η σύσταση των ομάδων, ώστε να μη χαθεί πολύτιμος χρόνος σε διαδικαστικά θέματα.
Τέλος, καλό θα είναι να έχει γίνει κάποια συνολική θεώρηση του περιεχομένου και του πλαισίου δημιουργίας της τραγωδίας, ώστε οι μαθητές να κατανοήσουν, να αξιοποιήσουν και να παρουσιάσουν καλύτερα το υλικό που θα συναντήσουν τόσο σε έντυπες όσο και σε ψηφιακές πηγές.
Απαιτούμενα βοηθητικά υλικά και εργαλείαΓια την υλοποίηση του παρόντος σχεδίου μαθήματος απαιτείται η ύπαρξη φορητών υπολογιστών ή κινητών συσκευών με σύνδεση στο διαδίκτυο (π.χ. μικρού ασύρματου δικτύου που θα δημιουργηθεί τοπικά σε επίπεδο αίθουσας).
Τα κύρια λογισμικά είναι διαδικτυακά, οπότε δεν χρειάζονται διαδικασίες εγκατάστασης. Προϋποτίθεται απλώς η ύπαρξη φυλλομετρητή ιστοσελίδων. Ιδιαίτερες τεχνικές γνώσεις απαιτούνται για τη χρήση του AppInventor, η οποία όμως μπορεί να γίνει με την καθοδήγηση του εκπαιδευτικού Πληροφορικής. Τα κριτήρια για την επιλογή των λογισμικών ήταν η καταλληλότητά τους για εκπαιδευτική χρήση, η σταθερότητα και η ταχύτητά τους, ο συνεργατικός χαρακτήρας, οι δυνατότητες διαχείρισης και επεξεργασίας και οι επιλογές που δίνουν στον χρήστη για τη διαμόρφωση και τον διαμοιρασμό του περιεχομένου. Εξ άλλου, η εμπλοκή των μαθητών γίνεται με την αποστολή απλών προσκλήσεων μέσω ηλεκτρονικού ταχυδρομείου ή και χωρίς κάποια διαδικασία εγγραφής, ενώ το περιβάλλον προσθήκης και επεξεργασίας περιεχομένου μοιάζει πολύ με αυτό που έχουν συνηθίσει οι μαθητές χρησιμοποιώντας έναν απλό επεξεργαστή κειμένου και τα προγράμματα της σουίτας της Google.
Για να μη χαθεί πολύτιμος χρόνος σε διαδικαστικά θέματα, θα πρέπει να έχει αξιοποιηθεί εκ των προτέρων από τον διδάσκοντα κάποιος λογαριασμός στην υπηρεσία Google Jamboard, να έχουν δημιουργηθεί κάποιες (κενές) σελίδες, τις οποίες θα συμπληρώσουν με υλικό οι διάφορες ομάδες των μαθητών, και να υπάρχει σύνδεσμος διαμοιρασμού της εργασίας με τα κατάλληλα δικαιώματα επεξεργασίας.
Για να αντλήσουν το υλικό τους οι μαθητές θα πρέπει να χρησιμοποιήσουν έντυπες (κυρίως το σχολικό εγχειρίδιο) και ηλεκτρονικές πηγές (ιστοσελίδες εκπαιδευτικού περιεχομένου).
Το υλικό αυτό θα πρέπει να αποτυπώσουν οι μαθητές, ώστε να παρουσιαστεί με ελκυστικό τρόπο στην ολομέλεια του τμήματος. Η σημασία στο στάδιο αυτό έγκειται στο είδος της πληροφορίας που θα επιλέξουν οι μαθητές και στον τρόπο προβολής της, ώστε να αναρτηθεί στο σχολικό ιστολόγιο/εφημερίδα και να ελκύσει την προσοχή των αναγνωστών βοηθώντας στη συνολική θεώρηση της συγκεκριμένης τραγωδίας.
Στο στάδιο της δημιουργίας της εφαρμογής καθοριστική είναι η συμβολή και βοήθεια του εκπαιδευτικού Πληροφορικής, ο οποίος μπορεί να έχει προετοιμάσει τους μαθητές για τη δημιουργία διαδικασιών και αλγορίθμων και να έχει επιδείξει βασικές λειτουργίες του διαδικτυακού περιβάλλοντος AppInventor.
Απαιτούμενη υλικοτεχνική υποδομήΦορητοί υπολογιστές ή τάμπλετ ή κινητά τηλέφωνα
Γνώσεις
Οι μαθητές επιδιώκεται:
- να αποδώσουν αντιπροσωπευτικούς χαρακτηρισμούς στα κύρια πρόσωπα της τραγωδίας ανάλογα με τις πράξεις και τις επιλογές τους
- να γνωρίσουν τα μέρη του θεάτρου και σημαντικούς θεατρικούς όρους
- να διακρίνουν κύριες απόψεις των σημαντικότερων προσώπων του έργου
- να συνειδητοποιήσουν ότι η ανθρώπινη φύση παραμένει ίδια από την αρχαιότητα μέχρι σήμερα
- να ανακαλύψουν τραγικά πρόσωπα στη σύγχρονη ιστορία
- να γνωρίσουν τη διαδικασία δημιουργίας μιας εφαρμογής για κινητές συσκευές
Δεξιότητες
Οι μαθητές επιδιώκεται:
- να αναπτύξουν πρωτοβουλία, ώστε να οργανώσουν και να παρουσιάσουν με δημιουργικό τρόπο το υλικό τους
- να αναπτύξουν συνεργατικότητα από την ένταξή τους σε ομάδες και την κοινή προσπάθεια για την επίτευξη ενός σκοπού. Αναμένεται δηλαδή οι μαθητές να επικοινωνήσουν μεταξύ τους, να συνομιλήσουν, να μοιραστούν τις γνώσεις τους και να εργαστούν από κοινού για να δημιουργήσουν ένα κοινό προϊόν· να θέσουν από κοινού τους στόχους τους, να εργαστούν με βάση ένα κοινό πλαίσιο εργασίας, να λάβουν αποφάσεις, να διατυπώσουν υποθέσεις, να επιλύσουν προβλήματα που θα ανακύψουν, να βρουν και να τροποποιήσουν λύσεις και να αξιολογήσουν τα αποτελέσματα συζητώντας και ενεργώντας από κοινού.
- να αναλάβουν ενεργό ρόλο στη μαθησιακή διαδικασία μέσα από την επιλογή και επεξεργασία πληροφοριών που εξυπηρετούν την επίλυση συγκεκριμένων προβλημάτων (κριτικός γραμματισμός)
- να αξιοποιήσουν το διαδίκτυο ως πηγή πληροφοριών και έμπνευσης
- να αναπτύξουν δεξιότητες επεξεργασίας και παρουσίασης των πληροφοριών κάνοντας χρήση υπολογιστικών εργαλείων με δυνατότητες πολλαπλών αναπαραστάσεων
- να αναπτύξουν δεξιότητες οπτικοποίησης και δημιουργίας πολυτροπικού/πολυμεσικού κειμένου κάνοντας χρήση εργαλείων συνεργατικής γραφής (google jamboard)
- να αναπτύξουν δεξιότητες αναζήτησης, αξιολόγησης, επιλογής και διαχείρισης των πληροφοριών που αντλούν από το διαδίκτυο ή από το σχολικό εγχειρίδιο
- να αναπτύξουν δεξιότητες ηλεκτρονικής συνεργασίας με άλλες ομάδες κάνοντας χρήση λογισμικού σύγχρονης συνεργασίας
- να αναπτύξουν δεξιότητες δημιουργίας συννεφόλεξων για να αναπαραστήσουν ιδιότητες των μελετώμενων προσώπων
- να αναπτύξουν δεξιότητες δημιουργίας εφαρμογής για κινητές συσκευές (mobile application)
- να αναπτύξουν δεξιότητες διαμοιρασμού των εργασιών τους και αξιοποίησης της ανατροφοδότησης που προκύπτει από αυτόν τον διαμοιρασμό
Στάσεις
Οι μαθητές επιδιώκεται:
- να αντιμετωπίζουν το θέμα των αξιών και της ηθικής από διαφορετικές οπτικές
- να αντιλαμβάνονται τις αξίες και την ηθική στάση ως συνάρτηση του κοινωνικοπολιτικού ιστορικού πλαισίου
- να σέβονται τις διαφορετικές απόψεις που εκφράζονται στο πλαίσιο μιας πολιτισμένης διαλογικής συζήτησης
- να εκτιμούν την έννοια της συνεργασίας στο πλαίσιο μιας ομάδας
- να αντιμετωπίζουν τις ΤΠΕ ως εργαλεία για εναλλακτικές προσεγγίσεις του μαθησιακού υλικού
Α΄ φάση
Συνοπτική περιγραφήΟ διδάσκων χρησιμοποιεί ως αφόρμηση μια ολιγόλεπτη συνολική θεώρηση της τραγωδίας Αντιγόνη του Σοφοκλή, με σκοπό να προετοιμάσει το έδαφος για τις δραστηριότητες που θα ακολουθήσουν.
Κατόπιν εξηγεί τον σκοπό και τους στόχους, τη διαδικασία που θα ακολουθηθεί και τον ρόλο των ομάδων.
Οι μαθητές, χωρισμένοι σε ομάδες των τριών-τεσσάρων ατόμων, βρίσκονται μπροστά στους υπολογιστές τους. Παράλληλα ο διδάσκων μοιράζει το Φύλλο Εργασίας σε κάθε ομάδα. Προτρέπει τους μαθητές να επισκεφθούν τον σχετικό συνεργατικό ιστότοπο, ένα σύνολο συνεργατικών επιφανειών στο Google Jamboard που έχουν δημιουργηθεί για την περίσταση. Ο σύνδεσμος μπορεί να έχει αναρτηθεί μέσω του Google Classroom, ώστε όλες οι ομάδες να λάβουν σχετική ειδοποίηση και να μπορούν να θέσουν ερωτήματα κάτω από κάθε σχετική ανάρτηση. Αφού περιηγηθούν σύντομα σε όλες τις διαφάνειες/ συνεργατικές επιφάνειες του Jamboard (ώστε να σχηματίσουν μια συνολική αρχική εικόνα), πρέπει να επικεντρώσουν την προσοχή τους στις διαφάνειες που αντιστοιχούν στην ομάδα τους (με βάση το φύλλο εργασίας) και να μελετήσουν τα ερωτήματα, στα οποία πρέπει να απαντήσουν με σκοπό να τις εμπλουτίσουν. Ο διδάσκων διευκρινίζει ότι οι μαθητές, α) μελετώντας το κείμενο του σχολικού βιβλίου και β) επισκεπτόμενοι διάφορες ιστοσελίδες, θα πρέπει να διερευνήσουν, να επιλέξουν και να παρουσιάσουν τα απαραίτητα στοιχεία, προκειμένου να φέρουν εις πέρας τις δραστηριότητες που τους έχουν δοθεί. Επισημαίνει επίσης ότι ο δικός του ρόλος θα είναι συντονιστικός και υποστηρικτικός. Αυτό σημαίνει ότι δε θα δίνει έτοιμες πληροφορίες στους μαθητές, όπως στο παραδοσιακό μάθημα. Ούτε θα επιχειρεί να τους κατευθύνει, ώστε να αποφύγουν τα λάθη. Και οι μαθητές δε θα είναι απλοί ακροατές-καταναλωτές γνώσεων. Ο διδάσκων θα επιλύει ζητήματα κυρίως τεχνικής-διαδικαστικής φύσεως· θα θέτει ερωτήματα ωθώντας τους μαθητές σε απάντησή τους· θα διευκολύνει, όταν οι μαθητές βρίσκονται σε αδιέξοδο· θα προτείνει εναλλακτικές προσεγγίσεις· κυρίως θα προβληματίζει τους μαθητές για να αναζητούν από μόνοι τους τη λύση σ’ αυτό που προσπαθούν να κάνουν. Οι μαθητές κάθε ομάδας αρχικά θα εξετάσουν το θέμα που τους έχει ανατεθεί και έπειτα θα αναζητήσουν, θα επιλέξουν και θα παρουσιάσουν με τα δικά τους κριτήρια και τις δικές τους δυνατότητες τις πληροφορίες που πιστεύουν ότι εξυπηρετούν το θέμα που τους ανατέθηκε.
Διδακτικοί στόχοι / Προσδοκώμενα μαθησιακά αποτελέσματαΔύο διδακτικές ώρες
Β΄ φάση - ανατροφοδοτικός χαρακτήρας
Συνοπτική περιγραφήΣ’ αυτή τη φάση ο διδάσκων επισημαίνει τα θέματα που διαπίστωσε πως δυσκόλεψαν ή προβλημάτισαν τις ομάδες, σχολιάζει τυχόν τεχνικά ζητήματα που προέκυψαν και καλεί τις ομάδες να παρουσιάσουν τις εργασίες τους και έπειτα να προβούν σε ετερο-αξιολόγηση και σε αξιολόγηση του τελικού αποτελέσματος και της διαδικασίας.
Έτσι οι ομάδες παρουσιάζουν στην ολομέλεια του τμήματος τις σελίδες που έφτιαξαν στο συνεργατικό Jamboard. Όσο μια ομάδα παρουσιάζει την εργασία της, οι άλλες ομάδες κρατούν σημειώσεις. Στο τέλος της παρουσίασης οι άλλες ομάδες διατυπώνουν απορίες, αλλά και σχόλια-επισημάνσεις αξιολογώντας την εργασία που παρουσιάστηκε (λ.χ. την καταλληλότητα των παρουσιαζόμενων πληροφοριών, την ορθότητα του περιεχομένου κλπ) και υποδεικνύοντας αλλαγές που πιθανώς θα πρέπει να γίνουν.
Η συγκεκριμένη δραστηριότητα θεωρείται απαραίτητη, ώστε, εκτός των άλλων, οι μαθητές να αποκομίσουν όφελος και από τη δουλειά των άλλων ομάδων. Έτσι κάθε μαθητής δε θα περιοριστεί στις γνώσεις και εμπειρίες που αποκόμισε με βάση το θέμα που είχε να διερευνήσει η ομάδα του. Αντιθέτως, θα αποκτήσει μια συνολική εικόνα των εξεταζόμενων θεμάτων της τραγωδίας, στην οποία θα μπορέσει να εντάξει καλύτερα και το θέμα της δικής του ομάδας.
Στο τέλος της δραστηριότητας οι ομάδες προβαίνουν στη διόρθωση/βελτίωση των στοιχείων που τους υποδείχθηκαν από τους συμμαθητές τους.
Διδακτικοί στόχοι / Προσδοκώμενα μαθησιακά αποτελέσματαΜία διδακτική ώρα
Γ΄ φάση - εκτός διδακτικού χρόνου
Συνοπτική περιγραφήΟ διδάσκων αναρτά το περιεχόμενο του συνεργατικού Jamboard στο ιστολόγιο-μαθητική εφημερίδα της τάξης ή του σχολείου (π.χ. ως pdf ή ως εικόνες) ενεργοποιώντας τη δυνατότητα σχολιασμού από άλλους μαθητές. Έτσι ευαισθητοποιούνται κι άλλοι μαθητές, ενώ παρέχεται ευρύτερη ανατροφοδότηση στις εργασίες των ομάδων.
Δ΄ φάση
Συνοπτική περιγραφήΟ διδάσκων εξηγεί τον σκοπό και τους στόχους, τη διαδικασία που θα ακολουθηθεί και τον ρόλο των ομάδων. Οι μαθητές, χωρισμένοι στις ίδιες ομάδες των τριών-τεσσάρων ατόμων, βρίσκονται μπροστά στους υπολογιστές τους έχοντας πρόχειρο και το διδακτικό εγχειρίδιο, ακολουθώντας τις οδηγίες του φύλλου εργασίας που τους αντιστοιχεί. Ο εκπαιδευτικός προτρέπει τους μαθητές κάθε ομάδας να επιλέξουν πέντε όρους που άπτονται της εξεταζόμενης τραγωδίας και αξίζει να συμπεριληφθούν σε ένα ηλεκτρονικό γλωσσάρι. Κάθε ομάδα αναρτά άμεσα τους όρους που επιλέγει σε έναν νέο κοινόχρηστο χώρο Jamboard, ώστε να το βλέπουν όλες οι ομάδες και να μην υπάρχει αλληλοκάλυψη μεταξύ των ομάδων. Έπειτα οι μαθητές κάθε ομάδας συντάσσουν έναν αντιπροσωπευτικό ορισμό για κάθε όρο/λέξη που επέλεξαν (αντλώντας υλικό από το διδακτικό εγχειρίδιο ή/και από εκπαιδευτικές ιστοσελίδες). Όταν τελειώσουν τη σύνταξη των κειμένων τους, με την καθοδήγηση του εκπαιδευτικού Πληροφορικής, χρησιμοποιούν το διαδικτυακό λογισμικό AppInventor του MIT για να κατασκευάσουν μια εφαρμογή για κινητές συσκευές, η οποία θα λειτουργεί ως γλωσσάρι επανάληψης σε σχέση με τη μελέτη της Αντιγόνης. Η εφαρμογή αυτή μπορεί να διαμοιραστεί σε περισσότερους μαθητές και να λάβει σχετική ανατροφοδότηση.
Διδακτικοί στόχοι / Προσδοκώμενα μαθησιακά αποτελέσματαΔύο-τρεις διδακτικές ώρες
Είδος δραστηριότηταςΗ φάση αυτή υλοποιείται με τη συνδρομή του εκπαιδευτικού Πληροφορικής
Το Φύλλο Εργασίας απαρτίζεται από δύο δραστηριότητες. Η 1η δραστηριότητα διαφοροποιείται για κάθε ομάδα. Τα θέματα εργασίας διευκρινίζονται σε κάθε επιμέρους δραστηριότητα.
Δραστηριότητα 1η:
α. Ανοίξτε τον φυλλομετρητή ιστοσελίδων του υπολογιστή σας και μεταβείτε στην κοινόχρηστη επιφάνεια/περιοχή Jamboard. Αφού μελετήσετε σύντομα την τελευταία επιφάνεια/περιοχή, όπου αναγράφονται οι κανόνες εργασίας και συνεργασίας, επικεντρώστε την προσοχή σας στην περιοχή που αντιστοιχεί στην ομάδα σας και μελετήστε τα ερωτήματα, στα οποία πρέπει να απαντήσετε, ώστε να μπορέσετε να εμπλουτίσετε τον χώρο σας με υλικό. Μπορείτε να προσθέσετε κι άλλες επιφάνειες/περιοχές. Ωστόσο θα πρέπει η τελική σας παρουσίαση να είναι έκτασης μεταξύ 2 και 4 επιφανειών/περιοχών. Υλικό μπορείτε να αντλήσετε:
α) από το σχολικό σας βιβλίο της Αρχαίας Ελληνικής Γραμματείας (Εισαγωγή και Αντιγόνη)
β) από άλλα σχολικά εγχειρίδια
γ) από το διαδίκτυο (λ.χ. από εκπαιδευτικές σελίδες).
Τα θέματα, τα οποία πρέπει να αναπτύξετε στον χώρο που αντιστοιχεί στην ομάδα σας, είναι τα εξής:
Ομάδα 1
- μελετήστε το κείμενο της τραγωδίας Αντιγόνη και αποδώστε 5-10 χαρακτηρισμούς σε καθένα από τα κύρια πρόσωπα (Αντιγόνη, Ισμήνη, Κρέων, Αίμων, Τειρεσίας)
- απομονώστε τα αντίστοιχα χωρία που σας οδήγησαν στους συγκεκριμένους χαρακτηρισμούς
- αποτυπώστε τους χαρακτηρισμούς αυτούς σε ένα συννεφόλεξο για κάθε πρόσωπο κάνοντας χρήση του διαδικτυακού λογισμικού wordart.com.
- μεταφέρετε τα συννεφόλεξα με τους χαρακτηρισμούς στον χώρο της ομάδας σας στο google jamboard
Ομάδα 2
- μελετήστε το κείμενο της Εισαγωγής (της τραγωδίας) και αποτυπώστε τα μέρη του αρχαίου θεάτρου σε μια περιγραφική εικόνα (χρησιμοποιήστε μια εικόνα αρχαίου θεάτρου προσθέτοντας κείμενο και γραμμές για να επισημάνετε τα κύρια μέρη του)
- δημιουργήστε μια μικρή λίστα 10 θεατρικών όρων με τους ορισμούς τους
Ομάδα 3
- μελετήστε το κείμενο της τραγωδίας Αντιγόνη του Σοφοκλή και εντοπίστε σημεία που περιέχουν τις απόψεις των κύριων προσώπων
- αποτυπώστε διαγραμματικά σε ζεύγη τις αντικρουόμενες απόψεις των παρακάτω προσώπων:
Αντιγόνης - Ισμήνης
Κρέοντα - Αντιγόνης
Κρέοντα - Αίμονα
στα θέματα που έχουν συζητηθεί κατά την ανάλυση της τραγωδίας στην τάξη.
Ομάδα 4
- αναζητήστε στη σύγχρονη ιστορία τρεις περιπτώσεις τραγικών προσώπων, αντίστοιχες με την Αντιγόνη
- αναλύστε σε τι συνίσταται κατά τη γνώμη σας το τραγικό στοιχείο σε αυτές τις περιπτώσεις
β. Στο τέλος της δραστηριότητας παρουσιάστε στους συμμαθητές σας τις περιοχές του jamboard που δημιουργήσατε. Χρησιμοποιήστε προσχεδιασμένο προφορικό λόγο για να επεξηγήσετε το υλικό που συγκεντρώσατε στην εργασία σας και για να πείσετε τους συμμαθητές σας ότι τα στοιχεία που συμπεριλάβατε είναι αντιπροσωπευτικά.
Παρακολουθώντας τις παρουσιάσεις των άλλων ομάδων κρατήστε σημειώσεις για τα θετικά και τα αρνητικά σημεία του υλικού που συγκέντρωσαν και παρουσίασαν. Συζητήστε τα σημεία αυτά στο τέλος των παρουσιάσεων.
Υλοποιήστε στον χώρο σας τις αλλαγές που θεωρείτε αναγκαίες, αφού λάβετε υπ’ όψη τις υποδείξεις των συμμαθητών σας.
Δραστηριότητα 2η:
Ξεχωρίστε και επιλέξτε με την ομάδα σας 5 όρους σχετικούς με την τραγωδία Αντιγόνη του Σοφοκλή, οι οποίοι κατά την άποψή σας θα άξιζε να συμπεριληφθούν σε ένα ηλεκτρονικό λεξικό - εφαρμογή για κινητά τηλέφωνα, για να διευκολύνουν την επανάληψη των μαθητών που μελετούν τη συγκεκριμένη τραγωδία.
Κάθε όρο που επιλέγετε, σημειώστε τον στη νέα περιοχή jamboard που θα σας γνωστοποιηθεί από τον διδάσκοντα, ώστε να βλέπουν οι άλλες ομάδες τους όρους που επιλέξατε κι εσείς να βλέπετε τους δικούς τους και έτσι να μην υπάρχει αλληλοκάλυψη.
Για τους όρους που προτείνατε και αναρτήσατε στο jamboard συντάξτε έναν ορισμό ή καταγράψτε το περιεχόμενό του (αξιοποιώντας το διδακτικό εγχειρίδιο ή εκπαιδευτικές ιστοσελίδες).
Ακολουθώντας τις οδηγίες του εκπαιδευτικού Πληροφορικής, συμπεριλάβετε τους όρους και τους ορισμούς/περιεχόμενα στην εφαρμογή - ηλεκτρονικό γλωσσάρι που θα κατασκευάσετε.
Εναλλακτικό σχέδιο δράσηςΣε μια πιο σύντομη υλοποίηση θα μπορούσαν να επιλεγούν μερικές μόνο από τις περιγραφόμενες δραστηριότητες, ώστε η εφαρμογή να ενσωματωθεί πιο άνετα στον διαθέσιμο διδακτικό χρόνο. Εναλλακτικά θα μπορούσε να αξιοποιηθεί η τεχνική της ανεστραμμένης τάξης (flipped classroom).
Σε μια διαφορετική εκδοχή και με δεδομένη την πολυδιάστατη φύση του θέματος το σενάριο θα μπορούσε να ενταχθεί στο πλαίσιο ερευνητικής εργασίας (project) με πολύ μεγαλύτερη χρονική έκταση. Έτσι θα δινόταν η ευκαιρία στους μαθητές να εμβαθύνουν περισσότερο στα διερευνώμενα προβλήματα και να παραγάγουν πλουσιότερα κείμενα και πολυμεσικό υλικό. Επίσης, θα μπορούσαν να δημιουργηθούν από τις ομάδες μικρά βίντεο με τη μορφή ψηφιακής αφήγησης, τα οποία να αναρτηθούν σε δημοφιλείς πλατφόρμες και να προωθηθούν μέσω κοινωνικών δικτύων, ώστε να ευαισθητοποιήσουν περισσότερους επισκέπτες.
Η αξιολόγηση της εργασίας των ομάδων προβλέπεται να γίνει τόσο από τον διδάσκοντα όσο και από τους μαθητές. Για κάθε ομαδική δραστηριότητα ο διδάσκων θα αξιολογήσει το «κείμενο» που θα παραχθεί, τη συνεργασία των μελών της κάθε ομάδας και το υλικό που θα χρησιμοποιηθεί από κάθε ομάδα για την εκπόνηση της εργασίας της.
Τα κριτήρια για την αξιολόγηση θα είναι:
- για το κείμενο που θα παραχθεί: η συνοχή, η συνέπεια του περιεχομένου ως προς τα ζητούμενα κάθε δραστηριότητας, η αυθεντικότητα, η σαφήνεια, η οργάνωση, η έκτασή του και ο τρόπος παρουσίασης
- για τη συνεργασία των μελών κάθε ομάδας: η κατανομή των ρόλων, η συνεισφορά των μελών και ο χρόνος ολοκλήρωσης των δραστηριοτήτων
- για το υλικό που θα χρησιμοποιηθεί: η χρήση πρόσθετου υλικού, η καταλληλότητα/συνέπεια του υλικού σε σχέση με τα ζητούμενα της εργασίας, η ποικιλία του, η δημιουργική αξιοποίησή του και η χρήση πηγών/αναφορών.
Αν και κατά τις συνεργατικές δραστηριότητες που περιγράφηκαν παραπάνω απαιτείται η συνεργασία όλων των μελών της ομάδας, δεν αποκλείεται κάποια μέλη να εργαστούν περισσότερο από κάποια άλλα. Γι’ αυτό θα εφαρμοστεί ένα μικτό μοντέλο αξιολόγησης, που θα αξιολογεί και την ομαδική και την ατομική προσπάθεια. Ο βαθμός που θα λάβει κάθε μέλος της ομάδας θα αποφασιστεί από την ίδια την ομάδα. Οι ίδιοι οι μαθητές δηλαδή θα κληθούν να κατανείμουν στο κάθε μέλος τη βαθμολογία που θα συγκεντρώσει η ομάδα τους, ανάλογα με τη συμβολή του στην εργασία και στην επιτυχημένη διεκπεραίωση του ρόλου που του είχε ανατεθεί ή είχε αναλάβει.
Σε μια πιο σύντομη υλοποίηση θα μπορούσαν να επιλεγούν μερικές μόνο από τις περιγραφόμενες δραστηριότητες, ώστε η εφαρμογή να ενσωματωθεί πιο άνετα στον διαθέσιμο διδακτικό χρόνο. Εναλλακτικά θα μπορούσε να αξιοποιηθεί η τεχνική της ανεστραμμένης τάξης (flipped classroom).
Σε μια διαφορετική εκδοχή και με δεδομένη την πολυδιάστατη φύση του θέματος το σενάριο θα μπορούσε να ενταχθεί στο πλαίσιο ερευνητικής εργασίας (project) με πολύ μεγαλύτερη χρονική έκταση. Έτσι θα δινόταν η ευκαιρία στους μαθητές να εμβαθύνουν περισσότερο στα διερευνώμενα προβλήματα και να παραγάγουν πλουσιότερα κείμενα και πολυμεσικό υλικό. Επίσης, θα μπορούσαν να δημιουργηθούν από τις ομάδες μικρά βίντεο με τη μορφή ψηφιακής αφήγησης, τα οποία να αναρτηθούν σε δημοφιλείς πλατφόρμες και να προωθηθούν μέσω κοινωνικών δικτύων, ώστε να ευαισθητοποιήσουν περισσότερους επισκέπτες.
Επιπλέον ψηφιακό περιεχόμενο και εργαλείαGoogle Jamboard: https://jamboard.google.com
MIT App Inventor: https://appinventor.mit.edu/







